«Η γενιά μου, οι Millennials, είναι σίγουρα στα χαρακώματα»

Δεν θα μπορούσα ποτέ να φανταστώ πώς θα ήταν δυνατόν ολόκληρη η Μικρασιατική Εκστρατεία να αποδοθεί μέσα σε μιάμιση ώρα θεατρικής παράστασης, με ένα λιτό αλλά υπέροχο σκηνικό από δέματα με άχυρο και μόλις πέντε ηθοποιούς. Εχω δει την παράσταση «Το Ονειρο της Ιωνίας - Η Μικρασιατική Εκστρατεία μέσα από τα ημερολόγια των στρατιωτών» ήδη δύο φορές και ακόμα δεν μπορώ να καταλάβω πώς το έκαναν. Πρόκειται, βέβαια, για πέντε εξαιρετικά (αν όχι εξωφρενικά) ταλαντούχους ηθοποιούς, ένα πολύ καλά δομημένο (θεατρικά και ιστορικά) κείμενο και μία σφιχτή, αλλά απόλυτα οργανική δραματουργικά σκηνοθεσία. Το κείμενο ανήκει στον Αντώνη Κυριακάκη, που έκανε πάνω από τρία χρόνια να ολοκληρώσει την έρευνα για το θέμα. Ο ίδιος συν-σκηνοθετεί το έργο μαζί με τον Γιώργο Πατεράκη, ενώ επί σκηνής είναι τέσσερα αγόρια (ένας κι ένας: Μάρκος Γέττος, Βασίλης Καλφάκης, Κώστας Κουτρουμπής, Τάσος Τζιβίσκος) και η υπέροχη Ανθή Φουντά. Η παράσταση είναι περισσότερο από καλή: είναι αληθινή. Το κείμενο βασίζεται σε ημερολόγια στρατιωτών που ξεκίνησαν από την Ελλάδα το 1919 και έφτασαν έως το 1922 (τέσσερα χρόνια στον πόλεμο - γύρισαν άραγε;), ενώ ακούγονται αυτοτελή αποσπάσματα από αυτά. Με απλά λόγια, αναδεικνύονται με τον καλύτερο τρόπο (δίχως κανέναν συναισθηματικό εκβιασμό) γνωστές αλλά κυρίως άγνωστες πτυχές της Μικρασιατικής Εκστρατείας, αλλά όχι μόνο: η σύνδεσή της με το σήμερα είναι όχι μόνο αναπόφευκτη, αλλά κατάφωρη. Αυτό συζητήσαμε με τον Αντώνη Κυριακάκη. Ακριβώς γιατί, όπως και τότε, έτσι (κατά τραγική ειρωνεία) και σήμερα, ο λαός απαιτεί να μάθει την αλήθεια. Για ένα ακόμη έγκλημα...

● Στο έργο, ήδη από την αρχή του, βλέπουμε τη μικροϊστορία πίσω από τη Μεγάλη επίσημη Ιστορία. Και αυτή, η πρώτη, ματώνει. Αλλά έως σήμερα δεν έχει φτάσει αυτό στις «σελίδες» της επίσημης Ιστορίας. Οχι όσο θα έπρεπε, αλλιώς δεν θα είχε νόημα να κάνεις τόση έρευνα. Γιατί γίνεται αυτό πιστεύεις; Χάνονται ή κρύβονται αυτές οι μικροϊστορίες;

Οι μικροϊστορίες αυτές, θεωρώ, έχουν και κρυφτεί και χαθεί πίσω από αυτό το μεγάλο εθνικό τραύμα. Η Μικρασιατική Καταστροφή είναι σίγουρα η μεγαλύτερη εθνική σφαλιάρα που έχουμε φάει ως χώρα. Οι συγκεκριμένες μικροϊστορίες έχουν κρυφτεί πίσω από αυτή τη μεγάλη εθνική τραγωδία. Θεωρώ πως έχουμε σταθεί μόνο στο κομμάτι της καταστροφής, διαιωνίζοντας, αρκετά συχνά, έναν ρόλο θύματος, ενώ ταυτόχρονα δεν έχουμε εστιάσει στο τι προκάλεσε αυτήν την τραγωδία. Την προκάλεσε η Μικρασιατική Εκστρατεία που οι ίδιοι οι Ελληνες ξεκίνησαν: όπως ακούγεται και στο έργο, με απόφαση του βασιλιά, που πήρε τότε την εξουσία, αφού ο Βενιζέλος έχασε στις εκλογές (υποσχόμενος πως θα τερματιστεί ο πόλεμος, αλλά κάνοντας ακριβώς το αντίθετο), τα ελληνικά στρατεύματα πλέον ήταν κομμάτι ενός ιμπεριαλιστικού πολέμου: «Εδώ που είμαστε δεν υπάρχουν Ελληνες! Γιατί είμαστε εδώ;», λένε οι ήρωες. Η προέλαση διαλυμένων, ψυχικά και στρατιωτικά, ταγμάτων στα βάθη της Ανατολής, τι νόημα είχε;... Το να έχεις μερίδιο ευθύνης για τη δυσμενή κατάσταση στην οποία έχεις βρεθεί δεν είναι κάτι που μπορείς να το διαχειριστείς εύκολα. Γι’ αυτό θεωρώ πως κρύφτηκαν και, σε δεύτερο χρόνο, χάθηκαν αυτές οι ιστορίες.

● Πώς τελικά εργαλειοποιείται η ελληνική Ιστορία τόσο από τη Δεξιά όσο και από την Αριστερά;

Η ελληνική Ιστορία εργαλειοποιείται, διότι, από τη στιγμή της δημιουργίας της σύγχρονης Ελλάδος, διαφαίνεται ότι ποτέ η χώρα μας δεν έχει καταφέρει να σταθεί στα πόδια της χωρίς τη βοήθεια των Μεγάλων Δυνάμεων. Ανέκαθεν οι τελευταίες, από το 1821 μέχρι και σήμερα, εμπλέκονται στην πολιτική και την κοινωνική κατάσταση της χώρας. Αυτό θολώνει πάρα πολύ τα νερά, καθιστώντας σχεδόν αδύνατο να διακρίνει κανείς την αλήθεια. Ως αλήθεια ορίζω τα αντικειμενικά σημεία τα οποία συνέβησαν όλα αυτά τα χρόνια. Για παράδειγμα, μέχρι και σήμερα υπάρχει μία θολή εικόνα στο συλλογικό συνειδητό, και υποσυνείδητο, για το ποιος ξεκίνησε τα Δεκεμβριανά του 1944. Αυτό γίνεται σκόπιμα από τις Μεγάλες Δυνάμεις και κατά προέκταση από τη Δεξιά και κάπως από την πλευρά της Αριστεράς, προκειμένου να μην υπάρχει ομογένεια και συσπείρωση ενός έθνους, έτσι ώστε να μπορεί πιο εύκολα αυτό να χειραγωγηθεί. Δεν μαθαίνουμε την αλήθεια, ώστε να μην είμαστε ελεύθεροι. Οσο σκληρή κι αν είναι, όταν ξέρεις την αλήθεια, απελευθερώνεσαι. Η διαχείριση αυτής, τώρα, είναι και δική μας ευθύνη, συλλογική και ατομική.

● Είμαστε ακόμα στα... χαρακώματα; Οπως οι φαντάροι τότε;

Η δικιά μου γενιά, οι Millennials, είναι σίγουρα στα χαρακώματα. Βιώνουμε μία συνεχή υποτίμηση και υποβάθμιση της κοινωνικής μας αξίας σε όλους τους χώρους. Βγήκαμε σε μία αγορά εργασίας με την ανεργία να είναι στο 45%! Bιώσαμε δέκα χρόνια μνημονιακές κυρώσεις και σήμερα βλέπουμε την καταβαράθρωση της δικαιοσύνης με το ζήτημα των Τεμπών. Σήμερα, ο πόλεμος έχει να κάνει με την πληροφορία. Και είναι γνωστό ότι σε κάθε πόλεμο ο πρώτος νεκρός είναι η αλήθεια.

● Εγινε, τελικά, ο χθεσινός ραγιάς... κάτι άλλο;

Τα πρώτα χρόνια της Μικρασιατικής Εκστρατείας, όταν ο ελληνικός στρατός υπήρξε νικηφόρος στα πεδία των μαχών και γνώρισε κάποιες μεγάλες στιγμές δόξας στα χωριά της Μικράς Ασίας, ένας στρατιώτης γράφει στο ημερολόγιό του πως «ο χθεσινός ραγιάς γίνεται αντικείμενο σεβασμού από τον χθεσινό κύριο και δεσπότη του». Επειδή σπούδασα και στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο του Πειραιά, θα σας παραθέσω ένα στατιστικό στοιχείο σχετικά με τη γειτονική χώρα: τη δεκαετία του 1990, το ΑΕΠ της χώρας μας βρισκότανε στο 1/2 του ΑΕΠ της Τουρκίας. Σήμερα, βρίσκεται στο 1/5 προς 1/6. Τα συμπεράσματα δικά σας.

● Ο λαός ξέρει τι του γίνεται; (σ.σ. στο έργο καταλαβαίνουμε πως δεν ξέρει τι του γινόταν τότε: ψήφισε τον βασιλιά για να φύγει ο Βενιζέλος και να επιστρέψουν οι στρατιώτες από τη Μ. Ασία και τελικά έγινε η απόλυτη καταστροφή, καθώς ο βασιλιάς ουσιαστικά πρόδωσε την ίδια τη χώρα που κυβερνούσε).

Δυστυχώς, θεωρώ πως ο λαός δεν ξέρει τι του γίνεται. Μπορεί μεμονωμένα ως άτομα να έχουμε μία εικόνα για το πού βρισκόμαστε και τι ζητάμε, αλλά ως λαός, ως ομάδα στο σύνολό της, διαφωνούμε ριζικά ο ένας με τον άλλον. Και αυτό φαίνεται, καθώς κάθε κυβέρνηση που ψηφίζουμε καταλύει τους προηγούμενους θεσμούς και δημιουργεί δικούς της. Δεν υπάρχει καμία σκέψη κοινής προοπτικής, ούτε καν σε κάποιους βασικούς άξονες, όπως είναι η αγροτική και η εξωτερική πολιτική. ‘Η ζητήματα χωροταξίας και πολεοδομίας. ‘Η ακόμα και ο Ποινικός Κώδικας. Οι περισσότερες κυβερνήσεις δρουν σύμφωνα με τα συμφέροντα τα δικά τους και όχι του τόπου τους. Αλλά κάποιος τις επιλέγει -εμείς ψηφίζουμε ή επιλέγουμε να απέχουμε ακόμη και από την ίδια την εκλογική διαδικασία. Ξεχνώντας ίσως πως έχουμε τεράστια δύναμη. Φαίνεται ξεκάθαρα τώρα, με τις κινητοποιήσεις για το έγκλημα των Τεμπών. Για ακόμα μια φορά στην Ιστορία, αναζητάμε την αλήθεια. Ευτυχώς, είμαστε πολλοί αυτή τη φορά.

♦ Πληροφορίες: Η παράσταση θα συνεχίσει για λίγο ακόμα: Σίγουρα Τετ. 5/03 και Πεμ. 6/03 στις 20.00 και ευχόμαστε να πάρει παράταση. Στο θέατρο Αργώ (Ελευσινίων 15, Μεταξουργείο - Στάση Μετρό: Μεταξουργείο, τηλ. 2105201684). Προπώληση: www.more.com.