Ανεβάζει για δεύτερη χρονιά τον «Οιδίποδα Τύραννο» του Σοφοκλή, παρ’ όλες τις αντικειμενικές (αλλά και άλλες) δυσκολίες. Γνωρίζουμε τη δουλειά του Θανάση Σαράντου, η οποία μάλιστα για τη συγκεκριμένη παράσταση έλαβε το Βραβείο Σκηνοθεσίας Κάρολος Κουν 2023. Ο ίδιος εξηγεί πολλά:
«Επιστρέφουμε στο αρχαίο δράμα σήμερα γιατί είναι η αρχή όλων – κι επιστρέφεις πάντα στην αρχή για να πάρεις δύναμη και ώθηση. Ειδικά αυτό το έργο του Σοφοκλή είναι μια πνευματική παρακαταθήκη για τον κόσμο, που “γεννήθηκε” σε ένα περιβάλλον με πραγματική δημοκρατία, όπου οι πολίτες αποφασίζουν και ο ηγέτης δεν είναι ένας ολιγάρχης, ούτε ένας μαφιόζος. Για μένα, ήταν μια καλή αφορμή να δείξω και τον κόσμο σήμερα, καθώς δεν μπορώ να διανοηθώ να ανεβάσει κάποιος μια τραγωδία, δίχως να βλέπει και την πολιτική πτυχή και υφή των όσων αναδεικνύει το αρχαίο δράμα, σε σχέση με το σήμερα. Εν προκειμένω βλέπουμε το πώς ολισθαίνει μια δημοκρατία σε μια σχεδόν δικτατορία: μέσα από την εμμονική και συνεχή αναζήτηση της ταυτότητάς του από τον Οιδίποδα, βλέπουμε ότι ο ήρωας-σωτήρας της πόλης της Θήβας γίνεται ένας στυγνός δικτάτορας.
Ποια είναι η διαφορά του Οιδίποδα από τους σημερινούς πολιτικούς; Στο ότι αναλαμβάνει την ευθύνη όταν κατανοεί ποιος είναι, όταν αποκαλύπτεται η πραγματική του ταυτότητα. Γι’ αυτό και επιλέγει την “αυτοτύφλωση”. Γίνεται ο ίδιος, λοιπόν, ένα ζωντανό παράδειγμα προς αποφυγήν, με δική του επιλογή – αυτό όχι μόνο δεν υπάρχει σήμερα, αλλά όσοι πραγματικά φταίνε, κάνουν το ακριβώς αντίθετο: ρίχνουν στάχτη στα μάτια των άλλων!» συνεχίζει.
Στην παράσταση γίνεται πολύ ιδιαίτερη χρήση του Χορού (αν και με τέσσερις μόνο ηθοποιούς), ο οποίος καθρεφτίζει την ίδια τη συνείδηση του Οιδίποδα: έναν κλειστοφοβικό «τόπο», μυστηριώδη και μυστηριακό. Ναι, δεν το κρύβω ότι με έχει συνεπάρει το κείμενο, καθώς μου θυμίζει ένα πολύ καλό αστυνομικό μυθιστόρημα: ενώ και ο Σοφοκλής και το κοινό ξέρουν ποιος είναι ο Οιδίποδας, ο τρόπος που εξελίσσεται η τραγωδία, μέσω της δράσης και των διαλόγων, που αποκαλύπτουν σιγά σιγά θραύσματα της ταυτότητάς του, αυτό το μεγαλειώδες και συναρπαστικό κείμενο, προσιδιάζει με αστυνομικό θρίλερ. Κι επειδή μιλάμε για τη διαχρονική και διαχρονικά σπουδαία μετάφραση του Βολανάκη, που μετά από 30 χρόνια είναι ακόμη ρέουσα, για μας ήταν ένα στοίχημα να την αποδώσουμε. Ο ίδιος είχε ασχοληθεί πολύ με αυτό το κείμενο και έχει κατορθώσει να φέρει, μέσω της μετάφρασης, στο προσκήνιο το βασικό ερώτημα της τραγωδίας: Ποιος είναι αυτός ο άνθρωπος; Μαζί με τον λόγο, έρχεται η δουλειά που κάναμε με τους ηθοποιούς καθώς και η μουσική του Κώστα Ευαγγελίδη: ακούγεται ως ένας ακόμα πρωταγωνιστής. Ακούγονται ήχοι και κρότοι που φανερώνουν τι γίνεται μέσα στον Οιδίποδα, είναι οι ήχοι της συνείδησής του που ψάχνει, αντιδρά, αναρωτιέται, απογυμνώνεται. Αν σε αυτά προσθέσεις και τους φωτισμούς, έχουμε κάνει ό,τι μπορούσε να γίνει για να αποδοθεί σωστά αυτό το κείμενο, με επτά μόλις ηθοποιούς και μάλιστα σε κλειστό χώρο».
«Με ενδιέφερε πολύ ο κλειστός χώρος» διευκρινίζει ο Θ. Σαράντος. «Μου θύμιζε μυθιστόρημα του Εντγκαρ Αλαν Πόε. Και ήθελα να δω αν και πώς μπορεί να αποδοθεί η τραγωδία σε κλειστό χώρο... Δεν είναι τυχαίο πως η παράσταση βραβεύτηκε (ως προς τη σκηνοθεσία της) ή ότι επιλέχθηκε από πόλεις και χώρες στο εξωτερικό ώστε να παιχτεί εκεί, στο πλαίσιο διεθνούς περιοδείας: πήγαμε ήδη στην Τραπεζούντα και στη Σμύρνη. Και... στενοχωρήθηκα. Διότι προκαλεί στενοχώρια και θυμό το να έχει επιλεγεί μια τέτοια παράσταση να παιχτεί στη Σμύρνη, να καλείς τον πρόξενο και αυτός να μη σου απαντάει καν. Προσωπικά δεν το καταλαβαίνω. Είναι κάποια προσπάθεια απαξίωσης από το ελληνικό κράτος; Και απαξίωση ποιου ακριβώς; Του σκηνοθέτη που έχει βραβευτεί γι’ αυτό; Της τραγωδίας της ίδιας; Του Σοφοκλή μήπως; Η, εν τέλει, της ίδια της χώρας;
Επιλεχθήκαμε να πάμε και στην Κίνα, αλλά δυστυχώς τα χρήματα που μας έδωσε το ΥΠΠΟ ήταν ελάχιστα σε σχέση με τα συνολικά έξοδα. Οπότε δεν θα μπορέσουμε να πάμε φέτος, θα προσπαθήσουμε για του χρόνου, καθώς το φεστιβάλ πειραματικού θεάτρου στη Σανγκάη είναι πραγματικά από τα σημαντικά διεθνή φεστιβάλ. Χαίρομαι πραγματικά για την απήχηση που έχει η παράσταση, καθώς η γλώσσα μας, ενώ είναι μεγαλειώδης, δεν παύει να είναι και περιοριστική στο εξωτερικό. Φαίνεται όμως ότι η δραματουργία των αρχαίων κειμένων είναι παγκόσμια και αφορά τους πάντες. Οπως ακριβώς και τα θέματα που θίγονται στο έργο...
Θα πω όμως και τούτο: πρέπει επιτέλους αυτό το κράτος, οι κρατούντες να εγκύψουν πάνω στον Σύγχρονο Πολιτισμό και στα προβλήματά του, στις πραγματικές τους διαστάσεις. Να πούμε για την εκπαίδευση; Ανακοινώθηκε η ίδρυση και λειτουργία του Πανεπιστημίου Πολιτιστικών Τεχνών – οι υπόλοιπες σχολές τι θα κάνουν; Και μιλάω και για τις ιδιωτικές σχολές. Θα διαχωριστούν; Υπάρχει παντού αυτή η ενθάρρυνση του διαχωρισμού από την πλευρά του κράτους, όπως και η έλλειψη σεβασμού για την ανεξάρτητη παραγωγή. Υπάρχουν μεν τα showcases του Εθνικού και του Φεστιβάλ Αθηνών και αυτό είναι ένα θετικό βήμα, αλλά με τους υπόλοιπους τι γίνεται; Αν επιλεγεί μια άλλη παράσταση, να μη στηριχθεί; Πήγαμε στην Τραπεζούντα και είχε έρθει κι ένας θίασος από την Ισπανία και μας εντυπωσίασε πόσοι ήταν. Ρωτήσαμε και μας απάντησαν ότι πληρώνει τα έξοδα το υπουργείο εκεί. Το Ελληνικό Ιδρυμα Πολιτισμού μόνο για κάποια πολύ συγκεκριμένα θεσμικά πρόσωπα θεωρεί πως πρέπει να ενδιαφερθεί; Υπάρχουν (και δεν μιλάω μόνο για μένα) και άλλοι καλλιτέχνες εκτός από τους “εθνικούς εργολάβους της τέχνης”. Υπάρχουν ανεξάρτητοι καλλιτέχνες και δεν τους έχει δοθεί ποτέ η ευκαιρία να παρουσιάσουν τη δουλειά τους, όσες προτάσεις και να κάνουν. Είναι δυνατόν να βραβεύεσαι, να επιλέγεσαι στο εξωτερικό και να μην μπορείς να γίνεις δεκτός στη χώρα σου; Κάθε χρόνο κάνω πρόταση στο Φεστιβάλ Αθηνών από το 2011. Ζήτησα και ραντεβού με την κ. Ευαγγελάτου και όταν βρεθήκαμε ξέρετε τι μου είπε; Επειδή είχα γράψει κάτι στα κοινωνικά δίκτυα, κάτι που δεν της άρεσε, μου είπε ότι είναι μεγαλόψυχη που με δέχθηκε μετά από αυτό. Γι’ αυτό δέχτηκε να με δει: για να μιλήσει για τη μεγαλοκαρδία της!
Εδώ μπερδεύονται τα πρόσωπα με τους θεσμούς. Δεν είναι κτήμα κανενός το Εθνικό θέατρο, το Φεστιβάλ Αθηνών, το Ελληνικό Ιδρυμα Πολιτισμού, ή το ΥΠΠΟ. Δεν είναι προσωποπαγείς οι θέσεις, ούτε είναι δυνατόν να επιλέγονται συνεχώς οι ίδιοι. Μεταξύ τους αλλάζουν τις θέσεις. Ολοι έχουν αναμεταξύ τους ανταποδοτικά οφέλη. Ολοι ανεξαιρέτως οι των κρατικών ή κρατικοδίαιτων θέσεων στον Σύγχρονο Πολιτισμό. Ας ανοίξει, έστω, μία κουβέντα για το πώς μπορεί να υπάρξει μία δικαιοσύνη (και στις επιχορηγήσεις κ.ά.). Φαντάζομαι ότι θα πρέπει να ευχαριστήσω το ΥΠΠΟ όταν μετά από πολλές οχλήσεις και δυο επερωτήσεις στη Βουλή, βοηθήθηκα ανεπαρκώς για τη διεθνή περιοδεία του “Οιδίποδα”... Είναι δυνατόν; Δεν εκπροσωπούμε και την ίδια μας τη χώρα; Οπως και στον “Οιδίποδα”, έτσι και εδώ, έπεσαν οι μάσκες και φανέρωσε ο καθένας ποιος είναι. Και θα κριθεί γι’ αυτό» καταλήγει.
♦ Πληροφορίες: Η παράσταση «Οιδίποδας Τύραννος» παίζεται στο «Από Μηχανής Θέατρο» (Ακαδήμου 13, Μεταξουργείο, τηλ.: 2105232097). Κάθε Δευτ. στις 21.00 και Τρίτη 7/01/2025 (τελευταία παράσταση) στις 21.00 επίσης. Προπώληση: www.more.com
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας