Αγωνίστηκε για την ισότιmia των μαύρων ηθοποιών

«Σαράντα χρόνια τρέχω πίσω σου. Πάντα θα ακολουθώ τα βήματά σου. Είναι το μόνο που μπορώ και θα συνεχίσω να κάνω». Το ημερολόγιο έγραφε 24 Μαρτίου 2002 και στο Kodak Theatre του Λος Αντζελες ο Ντένζελ Ουάσινγκτον παραλάμβανε το χρυσό αγαλματίδιο για την ερμηνεία του στην ταινία «Training Day».

Με το Οσκαρ στο υψωμένο του χέρι και τη συγκίνηση να διαπερνά και τον τελευταίο καλεσμένο στην αίθουσα, έδειχνε προς τον άνθρωπο στον οποίο χρωστούσε τα πάντα: από τη διάκριση εκείνης της βραδιάς μέχρι την καλλιτεχνική του ύπαρξη. Ηταν φυσικά ο Σίντνεϊ Πουατιέ, ο οποίος επίσης είχε μόλις λάβει το Βραβείο της Αμερικανικής Ακαδημίας για τη συνολική συνεισφορά του στον κινηματογράφο και δακρυσμένος εισέπραττε αυτό το τσουνάμι αγάπης από σύσσωμο τον κινηματογραφικό κόσμο. Εναν κόσμο στον οποίο είχε αγωνιστεί πολύ σκληρά για να αναγνωριστεί.

O Σίντνεϊ Πουατιέ, που έφυγε στα 94 του χρόνια την Παρασκευή, ήταν εκείνος που καθιέρωσε τον χαρακτήρα του μαύρου ηθοποιού στον κινηματογράφο (με χαρακτηριστικότερο ρόλο τον ντετέκτιβ Τιμπς στο «In the Heat of the Night»), που δούλεψε σκληρά για να καρπωθούν ισοτιμία οι επόμενες γενιές, που μέσα στη βελούδινη, ευγενική του μορφή, φωνή και αύρα υπήρξε η πιο ισχυρή έμπνευση.

Οχι μόνο γιατί όλα αυτά μεταφράστηκαν στο πρώτο Οσκαρ Α' Ανδρικού που κέρδισε μαύρος ηθοποιός, αλλά κυρίως γιατί με τον κόπο, τον τρόπο και το ταλέντο του τοποθέτησε τους μαύρους συνοδοιπόρους του στην πρώτη γραμμή (καταρρίπτοντας την επικρατούσα αντίληψη ότι ήταν ικανοί για τους υποδεέστερους ρόλους εργατών ή υπηρετών), τους πήρε από το χέρι κι από αόρατους τους έκανε διεκδικητές μιας αμφίβολης –ακόμα και σήμερα– ισότητας.

Κι όλα αυτά, πολεμώντας και βγαίνοντας νικητής και στην προσωπική του μάχη με την ταπεινή καταγωγή του, τη φτώχεια, την ανεπαρκή μόρφωση, τα στερεότυπα, τις διακρίσεις. Ο ίδιος –με τη σεμνότητα που τον διέκρινε– επέμενε ότι η ζωή του και η καριέρα του στο σινεμά και το θέατρο δεν έχει τίποτα το φαντασμαγορικό. Κι όμως, σε αυτή τη διαδρομή των 94 ετών υπάρχουν πρόσωπα, ρόλοι, αγώνες και στιγμές που καθόρισαν την ιστορία του κινηματογράφου. Ας δούμε κάποια, με τη βεβαιότητα ότι είναι πολλά περισσότερα από αυτά που σταχυολογήσαμε.

● Ο Σίντνεϊ Πουατιέ γεννήθηκε στο Μαϊάμι στις 20 Φεβρουαρίου 1927, κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού των γονιών του, κι έτσι έλαβε αμερικανική υπηκοότητα. Μεγάλωσε στο Νησί Κατ της Καραϊβικής όπου η 9μελής οικογένεια βιοποριζόταν με τη μαναβική κι επέστρεψε στις ΗΠΑ στα 15 του χρόνια. Δυο χρόνια μετά μετακόμισε στη Νέα Υόρκη, εργάστηκε ως λαντζιέρης και γνώρισε τον άνθρωπο, έναν Εβραίο σερβιτόρο, που όπως παραδέχτηκε αργότερα δεν θυμόταν το όνομά του, αλλά ήταν εκείνος που τα βράδια καθόταν παρέα του και του μάθαινε να διαβάζει αγγλικά μέσα από άρθρα εφημερίδων.

● Το 1955 είναι η χρονιά που κερδίζει τον πρώτο πρωταγωνιστικό ρόλο του στην ταινία «Η ζούγκλα του μαυροπίνακα» («Blackboard Jungle») και εντυπωσιάζει από το ιδιαίτερο στιλ ερμηνείας του υποδυόμενος έναν δάσκαλο που αγωνίζεται να διδάξει μια ομάδα ατίθασων νεαρών εφήβων που κινούνται στο όριο της εγκληματικότητας.

● Το 1963 έρχεται η σειρά του Βραβείου Οσκαρ Α' Ανδρικού για την ταινία «Κάτω από το βλέμμα του Θεού» (Lillies of the Field), αν και μερικά χρόνια πριν (1958) είχε γίνει ο πρώτος Αφροαμερικανός ηθοποιός που έλαβε υποψηφιότητα για την ίδια κατηγορία με την ταινία «Οταν σπάσαμε τις αλυσίδες». Πανευτυχής και πανηγυρίζοντας η Αν Μπάνκροφτ τού παραδίδει το χρυσό αγαλματίδιο όσο εκείνος ξεσπάει σε κλάματα.

● Το 1967 είναι η χρονιά που μας αφήνει παρακαταθήκη τρεις κορυφαίες ταινίες. Η «Ιστορία ενός εγκλήματος» (In the Heat of the Night) είναι μία από αυτές. Εδώ ερμηνεύει μοναδικά έναν μαύρο αστυνομικό, τον Βέρτζιλ Τιμπς, που καλείται να διαλευκάνει μια σειρά δολοφονιών σε μια μικρή πόλη του Μισισιπή, όπου ο ρατσισμός καθορίζει τις ζωές των ανθρώπων.

● «Μάντεψε ποιος θα ’ρθει το βράδυ» (Guess Who’s Coming to Dinner). Στο πλάι τού Σπένσερ Τρέισι και της Κάθριν Χέπμπορν, οι οποίοι υποδύονται ένα ζευγάρι φιλελεύθερων Αμερικανών που έρχεται αντιμέτωπο με τις πεποιθήσεις του όταν η κόρη του αρραβωνιάζεται έναν Αφροαμερικανό. Οι διαφυλετικοί γάμοι ήταν τότε απαγορευμένοι σε 17 Πολιτείες των ΗΠΑ, αλλά παρά το τολμηρό θέμα η ταινία υπήρξε υποψήφια σε 10 κατηγορίες Οσκαρ.

● Τρυφερότητα και μια εκπληκτική ερμηνεία γεμίζουν την οθόνη στο «Στον κύριό μας με αγάπη» (To Sir, with Love), άλλη μια ταινία με θέμα τον ρατσισμό και τους εφηβικούς φόβους της δεκαετίας του 1960. Ο Πουατιέ ξανά στον ρόλο του νεοφερμένου καθηγητή που αντιμετωπίζει μια τάξη από απειθάρχητους μαθητές στο σκληρό Ιστ Εντ του Λονδίνου.

● Το 2009 τού απονεμήθηκε από τον πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα η ύψιστη τιμή για πολίτη στις ΗΠΑ, το Προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας. Την ώρα που του φορούσε το μετάλλιο στον λαιμό ο Ομπάμα τον αποκάλεσε «ερμηνευτή που άφησε ανεξίτηλο σημάδι στην αμερικανική κουλτούρα και προώθησε τον διάλογο στα διαφυλετικά ζητήματα του έθνους»...