Ο ποιητής παππούς του ντοκιμαντέρ

Τα αδέρφια Ντέιβιντ και Αλμπερτ Μέιζελς καθόρισαν ως σκηνοθέτες από πολύ νωρίς το πεδίο του πειραματικού και πολιτικού ντοκιμαντέρ.

Ο πρώτος έφυγε από τη ζωή πριν από 28 χρόνια. Ο Αλμπερτ την προηγούμενη Παρασκευή, στα 88 του χρόνια.

Πρωτοποριακός αφηγητής, που υπερέβαινε την ίδια την έννοια της «αφήγησης», ο Αλμπερτ Μέιζελς προσέγγιζε τις θεματικές του (μαζί και με τον αδερφό του όσο ζούσε) με κατανόηση και ενσυναίσθηση.

«Με ευχαρίστηση τοποθετώ τη μοίρα και την πίστη μου στην πραγματικότητα. Αυτή με τροφοδοτεί, μου προμηθεύει εμπειρίες. Ολα μού χαρίστηκαν με τη δύναμη της αλήθειας και τον ρομαντισμό της ανακάλυψης. Κι όσο περισσότερο εφάπτομαι αυτής της πραγματικότητας, τόσο πιο έντιμες και ειλικρινείς είναι οι ιστορίες μου», εξομολογείται ο Αλμπερτ Μέιζελς στην προσωπική του ιστοσελίδα.

«Μετά απ’ όλα, η γνώση του αληθινού κόσμου είναι πραγματικά αυτό που χρειαζόμαστε για να καταλάβουμε και να αγαπήσουμε ο ένας τον άλλον. Είναι ο δικός μου τρόπος για να κάνω τον κόσμο να μοιάζει καλύτερος», συμπληρώνει.

Ντροπαλός, χαμηλών τόνων και λιγόλογος, ο Μέιζελς θέλησε να μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη πορτρέτα μουσικών, ηθοποιών, συγγραφέων και καλλιτεχνών μέσω μιας πιο βαθιάς ψυχαναλυτικής σκοπιάς, καθώς πριν αφοσιωθεί στη σκηνοθεσία, δίδασκε για τρία χρόνια ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο της Βοστόνης.

Η απόφασή του να στραφεί προς το σινεμά verite, ήρθε μετά την επίσκεψή του σε ένα ψυχιατρικό άσυλο στη Μόσχα.

Τον επόμενο χρόνο επέστρεψε στο ίδιο ίδρυμα, με μια κάμερα του CBS, για να κινηματογραφήσει τον πρώτο του ντοκιμαντέρ, «Ψυχιατρική στη Ρωσία».

Η συνέχεια είναι λίγο-πολύ σε όλους γνωστή: «What’s Happening! The Beatles In The USA» (1964), «IBM: A Self-Portrait» (1964), «Meet Marlon Brando» (1965), «With Love from Truman» (με τον Τρούμαν Καπότε, 1966) και φυσικά τα αριστουργηματικά «Salesman» (1969), «Gimme Shelter» (1970) και «Grey Gardens» (1975). Για το μικρού μήκους «Christo’s Valley Curtain» (1974) ήταν υποψήφιοι για Οσκαρ.

Οι περισσότεροι θυμόμαστε τον Αλμπέρτ Μέιζελς από το εξαιρετικό ντοκιματέρ «Gimme Shelter», που είχε γυρίσει με τον αδερφό του και τη Σαρλότ Ζερίν, για τις τελευταίες εβδομάδες της τουρνέ στην Αμερική των Rolling Stones, το 1969.

Η ταινία έχει μείνει στην ιστορία όχι μόνο εξαιτίας της εκπληκτικής κινηματογράφησης, αλλά και λόγω της τραγικής σκηνής του φόνου 18χρονου οπαδού του συγκροτήματος.

Η ασφάλεια που είχαν επιλέξει οι Stones ήταν οι Hell Angels, βίαιοι μοτοσικλετιστές, που κυκλοφορούσαν με στέκες μπιλιάρδου ως όπλα εκφοβισμού.

Καθώς η συναυλία πλησίαζε, οι τελευταίοι κατανάλωναν όλο και περισσότερο αλκοόλ και ναρκωτικά, με αποτέλεσμα όταν ο 18χρονος Αφροαμερικανός Μέρεντιθ Χαντερ προσπάθησε να προσεγγίσει τους Στόουνς στη σκηνή, να δολοφονηθεί εν ψυχρώ.

Ενας από τους Hell Angels έβγαλε το ρεβόλβερ του και τον πυροβόλησε έξι φορές.

Στο «Grey Gardens», από την άλλη, καταγράφει την εξαθλίωση της ηλικιωμένης θείας της Τζάκι Κένεντι Ωνάση και της μεσήλικης κόρης της, που ζούσαν σε βίλα μεσα στη βρόμα και την εγκατάλειψη.

Ο Μέιζελς έδωσε μάθημα κινηματογράφου, εξαιτίας της διορατικής αλλά και ευαίσθητης ματιάς πάνω στον τρόπο με τον οποίο πλησίασε μια ιστορία ξεπεσμένου πλούτου και εκκεντρικότητας.

«To μάτι του κάμεραμαν πρέπει να είναι η ματιά του ποιητή», έλεγε το 2008 σε συνέντευξή του στον «Γκάρντιαν».

Χαρακτηριστικό της φιλοσοφίας του πάνω στο σινεμά είναι ότι απέφευγε τις πολλές συνεντεύξεις και αφηγήσεις, προτιμώντας οι πρωταγωνιστές του να αναδεικνύουν τις ιστορίες τους μέσα από τις δικές τους πράξεις και λόγια.

Αυτό ξεκίνησε ένα ολόκληρο ρεύμα στο είδος, όπου ο ντοκιμαντερίστας δεν φαίνονταν ή ακούγονταν στο πλάνο, τρόπος βέβαια δύσκολος, καθώς απαιτεί να έχει κερδηθεί αμοιβαία εμπιστοσύνη.

Και μετά τον θάνατο του αδερφού του, το 1987, ο Αλμπερτ συνέχισε να παράγει ταινίες.

Πριν από λίγα χρόνια τιμήθηκε από τον Μπαράκ Ομπάμα με το Εθνικό Μετάλλιο των Τεχνών.

Στην Ελλάδα είχε έρθει το 2001, στο πλαίσιο του 3ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, που είχε οργανώσει αφιέρωμα στον γνωστό δημιουργό και του απένειμε τιμητικό βραβείο για το σύνολο του έργου του.