«Να δεθούν στο κάθισμα, να τη δουν και οι άντρες»

Στη «Μητριαρχία», τη νέα, όγδοη κατά σειρά, μυθοπλαστική ταινία του Νίκου Κορνήλιου, παίζουν 60 γυναίκες, οι περισσότερες ηθοποιοί. Ανάμεσά τους και κάποιες ακτιβίστριες, συγγραφείς, ποιήτριες γιατί «κάτι είχαν να πουν σημαντικό», όπως είπε ο σκηνοθέτης: η καθηγήτρια Τζίνα Πολίτη, η Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ -η σπουδαιότερη Ελληνίδα ποιήτρια εν ζωή κατά τον ίδιο-, η Δέσποινα Τζούμα κ.ά. Προσπαθώντας να κρατήσουν την κατάληψη μιας αποθήκης στην Αθήνα για να προαγάγουν την ισότιμη θέση της γυναίκας, συνομιλούν, εκφράζουν τα βιώματά τους και έρχονται σε αντίθεση με τις αρχές. Δεν υπήρχε γραμμένο σενάριο, «ό,τι βγήκε, προέκυψε ύστερα από έξι μήνες πρόβας», διευκρινίζει ο σκηνοθέτης. Ωστόσο, ο στόχος ήταν σαφής από την αρχή: «Μια αντιπρόταση σε όσα προτάσσει ο σημερινός, έμφυλος πολιτισμός μας», μας λέει. Ο ίδιος προτιμά αυτόν των αφρικανικών χωρών: «Εκεί που δεν υπάρχει καν η λέξη “τέχνη”, γιατί είναι ένα με τις ζωές τους, με το σώμα τους, με τις επιθυμίες τους. Αν και αυτούς τους ευάλωτους πολιτισμούς τούς καταστρέψαμε εμείς οι άντρες».

• Από την προηγούμενη ταινία σας, «11 συναντήσεις με τον πατέρα μου», στη «Μητριαρχία»...

Ισως να υπάρχουν μυστικές συγγένειες ανάμεσά τους. Στην πρώτη ο άντρας/πατέρας ήταν απών. Και η αλήθεια είναι πως σιγά σιγά οι άντρες απουσιάζουν, αποσύρονται από το προσκήνιο της ιστορίας. Και αυτό δεν είναι κακό, καλό το βρίσκω. Μέχρι τώρα οι γυναίκες δεν είχαν τη θέση που τους άξιζε. Μητριαρχία δεν υπήρξε ποτέ, σύμφωνα με σύγχρονες ανθρωπολογικές και ιστορικές έρευνες. Ηταν ένα μύθευμα των αντρών, μια κατασκευή του 19ου αιώνα, που ήθελε να απενοχοποιήσει την πατριαρχία, για να μπορούν να πουν οι άντρες«κάποτε ήσασταν εσείς, τώρα σειρά μας». Υπήρχαν, βέβαια, κάποιες κοινωνίες που θαυμάζω, όπως στον Κυκλαδικό πολιτισμό και ειδικότερα στο Ακρωτήρι της Θήρας, όπου δεν υπήρχε κανενός είδους «αρχή», με την έννοια του «άρχω». Εκεί έχουμε την αίσθηση μιας ισότητας των φύλων, απουσία ανακτόρων κ.λπ.

• Ενας άντρας ανάμεσα σε εξήντα γυναίκες πώς νιώθει;

Στον Παράδεισο. Κάπως έτσι πρέπει να είναι εκεί πάνω. Οσο για το φιλμ, όλες οι συνεργάτιδες βοήθησαν ώστε να κυλήσουν τα πράγματα ομαλά, αν και οι συνθήκες ήταν πολύ δύσκολες. Τα γυρίσματα έγιναν το καλοκαίρι του 2013, σε μια αποθήκη με τσίγκο από πάνω και 50 βαθμούς μέσα. Και μεταξύ τους υπήρχε εξαιρετικό κλίμα, παρότι συχνά λέμε ότι οι γυναίκες σκοτώνονται. Ενας ακόμη μύθος της κυρίαρχης πατριαρχικής σκέψης, η οποία έχει διεισδύσει παντού, από τη γλώσσα που μιλάμε μέχρι τις απόψεις που εκφράζουμε. Παντού υπάρχει η σφραγίδα του αντρικού πολιτισμού της τεστοστερόνης. Εγώ, αντίθετα, είδα μια φροντίδα και μια αλληλεγγύη μεταξύ τους αξιοθαύμαστη. Πραγματικά αναρωτιέμαι αν είχα εξήντα άντρες τι θα γινόταν.

• Επιλέξατε γυναίκες πολύ διαφορετικές μεταξύ τους.

Οι γυναίκες αυτές είναι ένα μικρό σύμπαν. Ηταν 18 έως 85 ετών, από διάφορα κράτη και ηπείρους. Αυτό το έκανα γιατί ήθελα να ακουστούν πολλές διαφορετικές απόψεις. Ισως φαντάζει ουτοπικό ως εικόνα. Το ήθελα, όμως, για να μείνω όσο μπορώ εγώ ουδέτερος απέναντι στις τόσες φωνές τού τι σημαίνει να είσαι γυναίκα σήμερα. Φυσικά, υπάρχουν και οι δικές μου σκέψεις μέσα στην ταινία, χωρίς να χρειάζεται να τις «μιλήσω» προσωπικά στον φακό.

• Οι οποίες είναι...

Ακραίες και απόλυτες: όλη η εξουσία στις γυναίκες. Πιστεύω ότι ο ανδρικός πολιτισμός έχει δώσει ό,τι ήταν να δώσει: έχει καταστρέψει τον πλανήτη. Εξόντωση λαών, γενοκτονίες, πόλεμοι επί πολέμων, στρατόπεδα συγκέντρωσης, βασανιστήρια, οικονομικές ανισότητες, η μανία του πλούτου και η απόλυτη φτώχεια, καταστροφή του περιβάλλοντος, εξαφάνιση των ζώων... πίσω από όλα αυτά είναι άντρες. Αρκετά! Οι γυναίκες περιορίστηκαν στον ιδιωτικό χώρο, οι άντρες κατέλαβαν τη δημόσια σφαίρα. Και όταν κάποια γυναίκα ξεχωρίσει, αναγκάζεται να γίνει «άντρας» ή να φέρεται ως τέτοιος για να μπορέσει να επιβιώσει. Υπάρχει στην Ευρώπη σήμερα ισότητα; Ακόμη και σε προοδευτικά, αριστερά κόμματα ελάχιστες γυναίκες είναι σε νευραλγικές θέσεις. Αν οι γυναίκες είχαν τα πρωτεία, θα ζούσαμε ένα καινούργιο «παράδειγμα ζωής», μακριά από οικείες εξουσιαστικές δομές και αρχές.

• Ωστόσο, την ταινία την ονομάσατε «Μητριαρχία».

Ας πούμε ότι έπραξα κάπως προβοκατόρικα. Εβαλα ως τίτλο κάτι που είναι κόκκινο πανί για τις κοινωνίες που ζούμε.

• Οσα μας λέτε, τα έχετε εφαρμόσει και στην προσωπική σας ζωή;

Χωρίς να μπω σε λεπτομέρειες, θα σας πω ότι από τη στιγμή που απέκτησα συνείδηση του φύλου μου -θέλει χρόνο και αγώνα αυτό- κατάλαβα πως έχουμε αδικήσει κατάφωρα τις γυναίκες εμείς τ’ αρσενικά. Σκεφτείτε μόνο τις πόλεις όπου ζούμε. Είναι γεμάτες φαλλικά σύμβολα. Από ουρανοξύστες μέχρι Παρθενώνες και πυραμίδες. Ολη αυτή η μανία να εγγραφεί κάτι με τόση ένταση στον χώρο και τον χρόνο συνδέεται απόλυτα, πιστεύω, με τον αντρικό φασισμό.

• Αντρες να δουν την ταινία;

Κυρίως αυτοί. Να δεθούν στο κάθισμα, είναι και μεγάλη, και να τη δουν ώς το τέλος.

• Γιατί τόσο μεγάλη διάρκεια, 160 λεπτά;

Θα προτιμούσατε τις εννιάμισι ώρες που ήταν το πρώτο cut;

Ο Ξυδάκης αγαπάει τον πολιτισμό

• Ενα σχόλιο για το νέο -ανδροκρατούμενο- συμβούλιο του ΕΚΚ;

Χωρίς να αναφερθώ σε ονόματα, θα πω πως όλο αυτόν τον καιρό κανένας υπουργός Πολιτισμού, αν εξαιρέσουμε τη Μερκούρη, δεν είχε σχέση με τον πολιτισμό. Ή ήταν αδιάφοροι ή τον μισούσαν κιόλας. Ωστόσο, έχω την αίσθηση ότι ο Νίκος Ξυδάκης αγαπά τον πολιτισμό. Από κει και πέρα, όλα καλά μόνο μπορούν να πάνε.

Info:

Η «Μητριαρχία» προβάλλεται κάθε μέρα στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος (Ιερά Οδός 48, 2103609695) στις 18.00, 21.00 (Κυριακή μόνο στις 18.00), έως την Τετάρτη, 11.3.