Ο βιολονίστας που ήθελε να παίξει τσέλο!

Αν δεν είναι ο καλύτερος, είναι από τους καλύτερους του κόσμου. Δεν είναι τυχαίο πως ο λιθουανικής καταγωγής Τζούλιαν Ράχλιν παίζει μόνο με το «ex Liebig» Stradivarius βιολί, μια δημιουργία του Αντόνιο Στραντιβάρι το 1704! Το βιολί τού το εμπιστεύεται (του το έχει δανείσει ουσιαστικά) το Ιδρυμα Angelika Prokopp της Βιέννης (Dkfm. Angelika Prokopp Private Foundation). Ο Ράχλιν εκτός από βιρτουόζος στο βιολί είναι και μαέστρος, στη χώρα μας όμως έρχεται με την ιδιότητα του σολίστα: αύριο Σάββατο 22/2, θα βρεθεί στη σκηνή του Μεγάρου Μουσικής μαζί με τον διαπρεπή Ελληνα μαέστρο και καλλιτεχνικό διευθυντή της Οπερας του Breslau, Γιώργο Μπαλατσινό, που θα διευθύνει την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών. Αφορμή και αιτία της συνάντησης αυτής στάθηκε ο συνθέτης Δημήτρης Παπαδημητρίου, του οποίου το έργο «Κοντσέρτο για Βιολί και Ορχήστρα και η Συμφωνία αρ. 1» θα παιχτεί σε παγκόσμια πρώτη. «Πρόκειται για ένα κοντσέρτο όπου το βιολί “υποδύεται έναν χαρακτήρα”, ένα μικρό δαιμόνιο που συντίθεται από ελληνικά μυθολογικά πνεύματα και τα αναγεννησιακά παιδιά τους: σκαμπρόζικα πειραχτήρια, χαριτωμένα όσο και τρομερά, σαν μαγικά φυσικά στοιχεία. Φαιδριάδες, Δρυάδες, Ναϊάδες, Ωκεανίδες, καλικάντζαροι, ο σεξπιρικός Πουκ, ο Αριελ» δήλωσε ο ίδιος ο Δ. Παπαδημητρίου. «Ο Τζούλιαν Ράχλιν είναι αληθινά κορυφαίος και παγκόσμιος σήμερα βιολιστής και μουσικός. Το πιο σημαντικό; Είναι βαθιά ταιριαστός στο περιεχόμενο αυτού του έργου» κατέληξε.

Οσο για το ίδιο τον Ράχλιν, ήταν για μας μια αποκάλυψη. Ναι, είναι διάσημος (κάναμε έναν μήνα ώστε να μπορέσουμε να κλείσουμε τη συνέντευξη μαζί του), ταξιδεύει κυριολεκτικά συνεχώς, ωστόσο δεν έχει κανέναν σνομπισμό: στην κουβέντα που κάναμε, γελούσε συχνά, ήταν ειλικρινής και ανοιχτός, με μεγάλη ευρύτητα σκέψης και λόγου. Δεν αγαπάει απλώς, λατρεύει αυτό που κάνει και δεν δίστασε να απαντήσει σε οτιδήποτε κι αν τον ρωτήσαμε. Και πώς να μην πάει καλά μια συνέντευξη όταν ο κορυφαίος βιολονίστας ξεκινά εξομολογούμενος: «Εγώ τσελίστας ήθελα να γίνω». Γελάσαμε και οι δυο και συνεχίσαμε...

«Δεν διάλεξα το βιολί. Το τσέλο με μάγευε, καθώς ο πατέρας μου είναι τσελίστας και ήξερα τον ήχο. Αλλά με κορόιδεψαν οι παππούδες μου: στα δυόμισι χρόνια μου ζητούσα ένα τσέλο επισταμένως και αυτοί μου έφεραν ένα βιολί, λέγοντάς μου ότι είναι τσέλο. Κατάλαβα τι είχε συμβεί σαν, αρκετά αργότερα, πήγα να παρακολουθήσω πρόβα του πατέρα μου - αλλά ήταν πια αργά. Είναι τελείως διαφορετική η τεχνική από το βιολί στο τσέλο, δεν μπορούσα να αλλάξω. Η αγάπη μου όμως παρέμεινε, γι’ αυτό και από τη δεκαετία του ’90 άρχισα να παίζω και βιόλα που είναι κάπως πιο κοντά ηχητικά. Βέβαια, τα τελευταία 20 χρόνια έχω επικεντρωθεί στη διεύθυνση ορχήστρας, αλλά το βιολί και η βιόλα παραμένουν σημαντικά για μένα... Οσον αφορά το Στραντιβάριους, είναι κάτι μοναδικό. Το βιολί ανήκει στο Ιδρυμα Angelica Prokopp στη Βιέννη και νιώθω απέραντη ευγνωμοσύνη που μου το εμπιστεύονται. Είναι ένα σπάνιο βιολί, κατασκευασμένο το 1704. Περνάω περισσότερο χρόνο μαζί του παρά με οποιονδήποτε άνθρωπο. Είναι κομμάτι της ύπαρξής μου, ένα όργανο γεμάτο ιστορία και ψυχή. Καθημερινά ανακαλύπτω νέες πτυχές του. Νιώθω πως έχω μια βαθιά σχέση μαζί του, σαν να έχει κι αυτό μια δική του ψυχή. Συνυπάρχουμε κυριολεκτικά - αναπνέουμε μαζί πλέον. Ξέρετε, ο Στραντιβάρι δεν ήξερε να παίζει βιολί ουσιαστικά. Αλλά ήταν ο καλύτερος τεχνίτης όλων των εποχών».

«Αυτό είναι ένα επάγγελμα που σε επιλέγει»

Τον ρωτάμε για την καριέρα του, για το τι είναι αυτό που καθορίζει έναν μουσικό, έναν σολίστα, αν θα έπαιζε ποτέ στην άκρη του δρόμου, αν η αίθουσα κάνει τον μουσικό ή το κοινό, για τις σημαντικότερες στιγμές του: «Είμαι 50 χρόνων και είμαι τυχερός γιατί κάνω κάτι που λατρεύω. Το επάγγελμα του σολίστα είναι απρόβλεπτο και απαιτεί ακραία αφοσίωση από νεαρή ηλικία, καθώς το 97% της επιτυχίας οφείλεται στη σκληρή δουλειά και μόνο το 3% στο ταλέντο. Εχω γευτεί υπέροχες στιγμές στην καριέρα μου, ωστόσο θα σας έλεγα πως η κορυφαία ήταν όταν γνώρισα τη γυναίκα μου, Σάρα ΜακΕλραβι, τις 28 Μαρτίου του 2015. Είναι μία από τις διακεκριμένες σολίστ βιόλας - είναι και αυτό ένα από τα στοιχεία που καθορίζει έναν μουσικό ξέρετε: να έχει σωστό αισθητήριο και να είναι και τυχερός (γελάει πάλι). Ωστόσο είναι μια δύσκολη ερώτηση το τι καθορίζει έναν σωστό μουσικό... Ξέρετε, είναι ένα επάγγελμα που δεν μπορείς να επιλέξεις να γίνεις. Δεν μπορείς να πεις “θέλω να γίνω σολίστ”. Μπορείς να πεις “θέλω να γίνω δικηγόρος ή γιατρός”, αλλά όχι σολίστ. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι είναι ένα επάγγελμα που σε επιλέγει. Υπάρχουν πάρα πολλά στοιχεία που πρέπει να συνδυαστούν για να γίνεις σολίστ: Καταρχάς έχεις μηδενική σταθερότητα. Εξαρτάσαι από προσκλήσεις από ορχήστρες, διοργανωτές συναυλιών και μαέστρους. Είσαι μόνος σου. Κάθεσαι στο σπίτι περιμένοντας το τηλέφωνο να χτυπήσει. Πρέπει να έχεις τόσα πολλά διαφορετικά στοιχεία που να συνεργάζονται. Πρέπει να ξεκινήσεις από πολύ μικρή ηλικία, το αργότερο από τα έξι σου - εγώ ξεκίνησα στα δυόμισι. Πρέπει να έχεις τους καλύτερους δασκάλους. Πρέπει να έχεις τεράστιο ταλέντο - τεχνικά και μουσικά. Να είσαι εμμονικός με το όργανο και να έχεις το σωστό περιβάλλον. Διότι όταν μπεις στην εφηβεία, ξεκινάς με τα συνηθισμένα πράγματα: το ενδιαφέρον για τα κορίτσια, για τα πάρτι. Πρέπει να έχεις τύχη να έχεις το σωστό περιβάλλον που σε κρατάει συγκεντρωμένο και σου επιτρέπει να εργάζεσαι μεταξύ 5 και 12 ωρών κάθε μέρα με το όργανό σου. Αυτή η εμπειρία συνεχίζεται σε όλη σου τη ζωή μέχρι να μην μπορείς να παίξεις πια λόγω ηλικίας, γιατί υπάρχει όριο στο βιολί, δεν είναι όπως το πιάνο που μπορείς να παίζεις έως να πεθάνεις. Στο βιολί άντε να φτάσεις ώς τα 65 σου. Η Μάρτα Αργκεριχ είναι 84 ετών και παίζει σαν θεά πιάνο μέχρι σήμερα. Στο βιολί χρησιμοποιείς άλλες ομάδες μυών.

»Το σημαντικότερο όμως είναι πως ένας καλός σολίστ ουσιαστικά είναι μια τριάδα: ο ίδιος, ο μαέστρος και η ορχήστρα. Γι’ αυτό χαίρομαι τόσο που έρχομαι στην Αθήνα, ακριβώς γιατί αυτό το τρίγωνο φέρει τις κατάλληλες κορυφές. Αφήστε που νιώθω υπέροχα γιατί θα παίξω έργο ζωντανού συνθέτη, κάτι που είναι σπάνιο! Οι περισσότεροι είναι νεκροί από χρόνια και δεν μπορείς να τους ρωτήσεις τίποτα. Μπορούμε μόνο να διαβάσουμε γι’ αυτούς, τις ζωές, το χιούμορ τους, την ανεκπλήρωτη ή μη αγάπη τους, τα συναισθήματά τους - ό,τι περισσότερο μπορούμε να μάθουμε ώστε να κατανοήσουμε τι θέλουν να πουν με τις συνθέσεις τους και πώς να τις ερμηνεύσουμε. Αλλά δεν μπορούμε ποτέ να τους ρωτήσουμε, δυστυχώς. Το όμορφο με τη συνεργασία ζωντανών συνθετών είναι ότι μπορείς να δουλέψεις το κοντσέρτο μαζί τους. Μπορείς να το προσαρμόσεις, να το πω έτσι. Και αυτή είναι μια θαυμάσια σκέψη, είναι κάτι τι καταπληκτικό».

Επιμένουμε στο αν θα μπορούσε να παίξει στην άκρη του δρόμου ή χρειάζεται τις μεγάλες συναυλιακές αίθουσες: «Ξέρετε, η κλασική μουσική είναι λαϊκή μουσική, αν και πράγματι δεν γράφτηκε για να παίζεται στον δρόμο, αλλά σε κλειστούς χώρους. Ολες οι μεγάλες μουσικές (τζαζ, ροκ, ποπ) όμως είναι “μεγάλες” γιατί επιβιώνουν μέσα στον χρόνο. Οπως ακούμε τους Beatles! Η κλασική είναι μουσική που έχει γραφτεί για πάντα. Θεωρώ πως είναι εξαιρετικά δημοφιλής και νομίζω ότι είναι αφάνταστα συναρπαστικό να πηγαίνεις σε μια συναυλία κλασικής μουσικής. Στην Κίνα το κοινό μου είναι 30 ετών! Ελπίζω πολύ ότι στην Ευρώπη μπορούμε να πάρουμε παράδειγμα γιατί είναι πραγματικά πολύ ωραίο να πηγαίνεις σε μια συναυλία κλασικής μουσικής με νέους, εφήβους. Θα τους παρότρυνα να έρθουν και να έχουν μια υπέροχη εμπειρία. Οταν έρχονται, την αγαπούν.

Το πείραμα του Ζάγκρεμπ

»Και ναι, έχω παίξει στην άκρη του δρόμου. Εκανα μία συνεργασία με το μεγαλύτερο περιοδικό του Ζάγκρεμπ. Βάλανε κρυφές κάμερες, είχα μεταμφιεστεί για να μην αναγνωρίζομαι και ήταν μια ενδιαφέρουσα μελέτη για το ποιοι σταματούσαν και ποιοι όχι. Ποιοι περνούσαν αδιάφορα και ποιοι μαγεύονταν από τους ήχους. Η μουσική είναι μέρος του DNA μας, αλλά και της ηθικής μας. Μπορεί να μη σώζει ζωές, αλλάζει ζωές όμως. Γιατί αλλάζει τη ματιά μας, μας εξανθρωπίζει. Και ξέρετε ποια είναι η μεγαλύτερη απόδειξη αυτών που λέω; Εκείνη τη μέρα, στον δρόμο, σταμάτησε μια μαμά με τον 5χρονο γιο της. Ο μικρός δεν μπορούσε να ξεκολλήσει. Της ζήτησε 5 ευρώ να μου δώσει - τότε και φανερώθηκα και φυσικά του τα επέστρεψα. Αλλά φάνηκε πόσο αληθινά και ακέραια επιδρά η σπουδαία μουσική μέσα μας».

«Αλήθεια, πόσα βγάλατε εκείνη τη μέρα;» τον ρωτάμε στο τέλος. «Νομίζω... γύρω στα 30 ευρώ. Δεν το λες κι άσχημα» μας λέει, παίζοντας και ο ίδιος σαν παιδί μαζί μας. Για όλους μας πάντως, αύριο θα παίξει με το ιστορικό Στραντιβάριους.

♦ Πληροφορίες: Σάββατο 22/2, στις 20.30, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών - Aίθουσα Λαμπράκη (Βασ. Σοφίας και Κόκκαλη, τηλ. 2107282000, 2107282333). Περισσότερα στο: megaron.gr