Δύο όπερες, μία βραβευμένη παράσταση για μια ηρωίδα-πρότυπο γυναικείας ισχύος

Εντυπωσιακά ανοίγει τη φετινή σεζόν η Εθνική Λυρική Σκηνή. H διεθνής συμπαραγωγή της με το Φεστιβάλ της Εξ αν Προβάνς και την Εθνική Οπερα του Παρισιού, οι «Ιφιγένειες» του Γκλουκ που για πρώτη φορά παρουσιάζονται σε ενιαία μορφή σε σκηνοθεσία Ντμίτρι Τσερνιακόφ κι ανεβαίνουν και στην Αθήνα από τις 10 Οκτωβρίου και για επτά παραστάσεις, κέρδισαν το υψηλού κύρους βραβείο για την «Καλύτερη νέα παραγωγή της χρονιάς» στα International Opera Awards 2024 το βράδυ της Τετάρτης, σε ειδική τελετή στο Μόναχο. Mια τεράστια επιτυχία για την ΕΛΣ για μια παράσταση που το ελληνικό κοινό θα έχει την ευκαιρία να απολαύσει.

Πρόκειται για το δίπτυχο αρχαιόθεμης όπερας, «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» και «Ιφιγένεια εν Ταύροις», από τις κορυφαίες του κλασικισμού που δόξασαν τον συνθέτη τους Κρίστοφ Βίλιμπαλντ Γκλουκ όταν παρουσιάστηκαν το δεύτερο τέταρτο του 18ου αιώνα, χρίζοντάς τον μεταρρυθμιστή. Αυτά τα έργα μάς επανασυστήνει η ΕΛΣ: η «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα από τη Λυρική, ενώ η «Ιφιγένεια εν Ταύροις» είχε πρωτοπαρουσιαστεί στις 2 Οκτωβρίου 1946 στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού, σε μουσική διεύθυνση Αντίοχου Ευαγγελάτου και σκηνοθεσία Κίμωνα Τριανταφύλλου.

Γιατί, όμως, τώρα η παρουσίαση των «Ιφιγενειών»; Οπως εξήγησε ο καλλιτεχνικός διευθυντής της ΕΛΣ Γιώργος Κουμεντάκης: «Γιατί ο πόλεμος είναι ξανά δίπλα μας. Γιατί έχουμε ανάγκη τα μεγάλα κείμενα για να αποστασιοποιηθούμε από το τρομακτικό παρόν και να αναστοχαστούμε το δυσοίωνο μέλλον μας. Γιατί η τραγική μοίρα του οίκου των Ατρειδών –πριν και μετά το δραματικό ξέσπασμα του Τρωικού πολέμου– είναι ένα διαχρονικό και πανανθρώπινο μάθημα για τον άνθρωπο».

Η παραγωγή μάς συστήνει επίσης τον καταξιωμένο Γερμανό αρχιμουσικό, ακαδημαϊκό και καλλιτεχνικό διευθυντή του διεθνούς Φεστιβάλ Γκλουκ στη Νυρεμβέργη Μίχαελ Χόφστετερ, ενώ τη σκηνοθεσία και τα σκηνικά υπογράφει ένας από τους πιο επιδραστικούς σκηνοθέτες της εποχής μας, με κορυφαίες παραγωγές και συνεργασίες στο ενεργητικό του, ο βραβευμένος Ρώσος Ντμίτρι Τσερνιακόφ, που πρωτοένιωσε ενθουσιασμό για την όπερα ακούγοντας έναν δίσκο στη Μόσχα του 1980 με την «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» του Γκλουκ - δίσκο που «γέμισε χαρακιές» από την επαναλαμβανόμενη ακρόασή του. Αλλωστε δικό του όραμα ήταν η ενιαία παρουσίαση των δύο σπουδαίων λυρικών έργων του Γκλουκ θέτοντας στο επίκεντρο το ερώτημα «πώς το θύμα της Αυλίδας γίνεται ο θύτης της Ταυρίδας;». Μετά τη θυσία της Ιφιγένειας, κόρης του βασιλιά των Μυκηνών Αγαμέμνονα, στην Αυλίδα κατ’ επιταγήν της θεάς Αρτεμης προκειμένου να είναι ευνοϊκοί οι άνεμοι για να εκστρατεύσει ο ελληνικός στόλος στην Τροία, συναντούμε σχεδόν είκοσι χρόνια μετά, την Ιφιγένεια εν Ταύροις. Είναι πλέον ιέρεια στον ναό της θεάς Αρτεμης, επιφορτισμένη να εξαγνίζει τα θύματα των ανθρωποθυσιών στη θεά, όταν βλέπει σε εφιάλτη τη δολοφονία του πατέρα της από τη μητέρα της Κλυταιμνήστρα, αλλά και την ίδια να σκοτώνει τον αδελφό της Ορέστη, έπειτα από διαταγή του βασιλιά των Σκυθών Θόα να θανατώνεται όποιος ξένος φτάνει στην Ταυρίδα...

Ο Τσερνιακόφ επιχειρεί να φωτίσει μέσα από ένα άχρονο σπίτι που επιλέγει ως σκηνική εγκατάσταση, άλλοτε διάφανο και άλλοτε αδιαφανές, τα αόρατα θύματα του δεκαετούς πολέμου, εικονογραφώντας τον, στοιχειωμένο από νεκρούς, μύθο των Ατρειδών, τον κύκλο της ατελείωτης βίας και την εξοικείωση μαζί της ως μια διαδικασία απανθρωποποίησης, παρόμοια με αυτήν που ζούμε σήμερα.

Στα δύο έργα, που αντλούν φυσικά από τον μύθο από τον Ευριπίδη αλλά στηρίζονται και σε γαλλικά κείμενα (του Ρακίνα η «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» και του Κλοντ Γκιμόν ντε λα Τους η «Ιφιγένεια εν Ταύροις»), πρωταγωνιστεί ως Ιφιγένεια η Αμερικανίδα σοπράνο Κορίν Γουίντερς, ενώ τους καταξιωμένους Ελληνες λυρικούς τραγουδιστές πλαισιώνουν δύο διεθνείς τενόροι: ο Αγγλος Αντονι Γκρέγκορι που κρατάει τον ρόλο του Αχιλλέα στην «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» και ο Γάλλος Στανισλάς ντε Μπαρμπεράκ που ερμηνεύει τον Πυλάδη στην «Ιφιγένεια εν Ταύροις».

Τους ρωτήσαμε αν γνώριζαν τον μύθο της Ιφιγένειας και τους καλέσαμε να μας μιλήσουν για τον ρόλο τους αλλά και αυτό που ξεχωρίζουν στη μουσική του Γκλουκ.

Δύο τενόροι συστήνουν τους ρόλους τους

Αντονι Γκρέγκορι (Αχιλλέας): «Ηξερα ελάχιστα από τις δύο ιστορίες, λίγο τη μουσική, αλλά ήταν πραγματική ευχαρίστηση μαθαίνοντας τον ρόλο του Αχιλλέα να τις γνωρίσω καλύτερα. Οπως συμβαίνει με πολλές ιστορίες στην όπερα, έχει να κάνει με τις σχέσεις (αγώνες εξουσίας, τσακωμούς, διαφωνίες, σκηνές αγάπης) και το πώς αυτές ζωντανεύουν.

»Ο ρόλος του Αχιλλέα έχει ενδιαφέρον. Εδώ εμφανίζεται ως ένας ναρκισσιστής, πεινασμένος για εξουσία, του οποίου ο μοναδικός στόχος είναι να αποκτήσει περισσότερη δύναμη και έλεγχο. Σε αυτό το πλαίσιο τοποθετεί και τον γάμο του με την Ιφιγένεια, χωρίς πραγματική αγάπη γι’ αυτήν και όταν μαθαίνει για το σχέδιο του Αγαμέμνονα να τη θυσιάσει, ανησυχεί περισσότερο για το αν θα χάσει ισχύ παρά για οτιδήποτε άλλο. Δεν σκέφτεται τίποτα άλλο εκτός από τη δική του επιτυχία και ευτυχία. Ανεξάρτητα αν εκείνη την εποχή, σύμφωνα με τον μύθο, γινόταν αποδεκτό ένας πατέρας να θυσιάζει την κόρη του για να εξευμενίσει τους θεούς και να έχει τύχη στον πόλεμο, η επίδειξη δύναμης της Ιφιγένειας και η αποδοχή της μοίρας της δείχνουν τη δύναμη του χαρακτήρα της και στο τέλος την κάνουν ένα τόσο λαμπρό πρότυπο που ντροπιάζει τη συμπεριφορά των ανδρικών ρόλων της όπερας!

»Η μουσική του Γκλουκ δημιουργεί δραματική ένταση τόσο έντονα στα ρετσιτατίβα του και τόσο όμορφες συγκινητικές στιγμές στις άριες κάθε χαρακτήρα. Η μουσική που τραγουδάω ως Aχιλλέας έχει απίστευτη ποικιλομορφία που κάνει συναρπαστική την ερμηνεία, επιτρέποντάς μου να αναδείξω τόσο διαφορετικές δεξιότητες μέσα στον ρόλο. Πέρα από τη δύσκολη φύση του ρόλου, είναι απόλυτη χαρά να τον τραγουδάς. Το ρεφρέν είναι επίσης υπέροχο να το ακούς!».

Στανισλάς ντε Μπαρμπεράκ (Πυλάδης): «Γνώριζα τον μύθο καθώς ως νέος τραγουδιστής είχα τραγουδήσει στην όπερα του Παρισιού αυτή του την εκδοχή σε μια αναβίωση της παραγωγής Warlikowsky.

»Σε αυτή την παραγωγή, ο μύθος είναι πολύ κοντινός μας. Ακουμπά στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, στον τόσο ταραγμένο σημερινό κόσμο με τα κοινωνικά προβλήματα και τις ψυχικές ασθένειες που οφείλονται στην εποχή μας. Ταυτόχρονα συνθέτει την παράδοση με την πολυπολιτισμικότητα.

»Νομίζω, σε αυτή την παραγωγή απαιτείται περισσότερο να είσαι ηθοποιός παρά τραγουδιστής. Ωστόσο μου άρεσε πολύ η διαδικασία! Στη μουσική του Γκλουκ με γοητεύουν η σαφήνεια και η απλότητα αυτών των μεγάλων μουσικών δραμάτων. Οι χορωδίες είναι ιδιαίτερα όμορφες. Και ο τρόπος που μιλάς τραγουδώντας».

● Να επισημάνουμε ότι στην ίδια, κορυφαία τελετή για την όπερα στο Μόναχο βραβεύτηκε το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος για την πολυετή υποστήριξή του προς την ΕΛΣ, τόσο μέσω της δημιουργίας των νέων εγκαταστάσεών της στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) όσο και για τη διαχρονική ενίσχυση της καλλιτεχνικής εξωστρέφειας της ΕΛΣ που ώς το 2026 θα έχει αγγίξει τα 39 εκατ. ευρώ.

♦ Πληροφορίες: Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής-ΚΠΙΣΝ 10, 13, 16, 19, 22, 27, 30 Οκτωβρίου (Ωρα έναρξης: 18.00. Κάθε έργο διαρκεί 1 ώρα και 50 λεπτά, ενώ μεσολαβεί διάλειμμα 55 λεπτών)
«Ιφιγένεια εν Αυλίδι» & «Ιφιγένεια εν Ταύροις» Κρίστοφ Βίλιμπαλντ Γκλουκ
Μουσική διεύθυνση: Μίχαελ Χόφστετερ
Σκηνοθεσία, σκηνικά: Ντμίτρι Τσερνιακόφ
Δραματουργία: Τατιάνα Βερεσάγκινα
Κοστούμια: Γελένα Ζάιτσεβα, Φωτισμοί: Γκλεμπ Φιλστίνσκι
Διεύθυνση χορωδίας: Αγαθάγγελος Γεωργακάτος
Ιφιγένεια: Κορίν Γουίντερς | «Ιφιγένεια εν Αυλίδι», Αγαμέμνων: Τάσης Χριστογιαννόπουλος, Κλυταιμνήστρα: Βερονίκ Ζανς, Αχιλλέας: Αντονι Γκρέγκορι, Πάτροκλος: Νικόλας Ντούρος, Κάλχας: Πέτρος Μαγουλάς, Αρκάς: Γιώργος Παπαδημητρίου, Αρτεμις: Σούλα Παρασίδη | «Ιφιγένεια εν Ταύροις», Θόας: Αλεξάντρ Ντιαμέλ, Ορέστης: Διονύσης Σούρμπης, Πυλάδης: Στανισλάς ντε Μπαρμπεράκ, Ιέρεια: Μαρία Μητσοπούλου, Αρτεμις: Σούλα Παρασίδη, Σκύθης/Λειτουργός: Γιώργος Παπαδημητρίου
Εισιτήρια: 10-120€, Προπώληση: Ταμεία ΕΛΣ (καθημερινά 9.00-21.00 | 2130885700) & ticketservices.gr