Μια διφυής ηρωίδα που αγκαλιάζει τη διαφορετικότητα

Ο Ουρουγουανός θεατρικός συγγραφέας Σέρχιο Μπλάνκο εμπνεύστηκε την «Κασσάνδρα» το 2008, ενώ βρισκόταν στην Αθήνα. Τότε πρόσθεσε στη γνωστή μάντισσα από την Τροία που είχε το χάρισμα της προφητείας και την καταδίκη να μην την πιστεύει κανείς, πέρα από τα διαχρονικά χαρακτηριστικά που αφορούν μια ξένη, τις σύγχρονες αποχρώσεις που επιτείνουν την εξορία του «άλλου», θίγοντας θέματα ταυτότητας και αποδοχής: στην εκδοχή του η Κασσάνδρα δεν είναι απλά μια μετανάστρια σε μια ξένη χώρα, αλλά «εξόριστη» ακόμα και στο ίδιο της το σώμα. Είναι μια διεμφυλική μετανάστρια που με σπασμένα αγγλικά, την ντεσπεράντο της απελπισίας, παραδίδει σε έναν σπαρακτικό μονόλογο την αλφαβήτα της μοναξιάς και της απομόνωσης, την επιθυμία για ζωή και κατανόηση, το επίτευγμα κατάκτησης μιας ελευθερίας δύσκολης μα και ατόφιας, από αυτές που κανένα διαβατήριο και κανένα σύνορο δεν μπορούν να τιθασεύσουν. Οι περιορισμοί, από τον πόλεμο και τη βία μέχρι τον έρωτα και τον θάνατο, ηθικοί και γλωσσικοί, γεωγραφικοί και πολιτιστικοί, δεν κάμπτουν τη θέληση για ζωή και επικοινωνία. Δεν είναι σε θέση να κρατήσουν αιχμάλωτο το τραύμα. Αντίθετα, συντελούν στο να σφυρηλατηθεί και να μεταδοθεί η ομορφιά που κρύβει μέσα του ένας βασανισμένος άνθρωπος, κάθε άνθρωπος.

Είναι αυτή η νέα διάσταση του αρχαίου μύθου που ενέπνευσε με τη δύναμή του τον Αργεντινό συνθέτη Πάβλο Ορτίς, ο οποίος μετέτρεψε το έργο σε όπερα δωματίου, με τη χαρισματική διεμφυλική σοπράνο Μαρία Καστίγιο ντε Λίμα. Εναν μήνα μετά την πρεμιέρα στο Θέατρο Κολόν του Μπουένος Αϊρες, πραγματοποιήθηκε αυτή η ανάθεση και συμπαραγωγή του Κέντρου Πειραματισμού του Κολόν με την Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Θα παρουσιαστεί σε πανελλήνια πρώτη για τρεις παραστάσεις (την ερχόμενη Παρασκευή και το Σαββατοκύριακο, 27, 28 και 29 Σεπτεμβρίου), αποτελώντας την πολλά υποσχόμενη αφετηρία της φετινής σεζόν.

Τα λόγια «δεν είμαι άντρας, δεν είμαι γυναίκα, είμαι η Κασσάνδρα» αποκτούν το πλήρες νόημά τους όταν τα διατυπώνει η σοπράνο Μαρία Καστίγιο ντε Λίμα, που ξεκίνησε ως μουσικός-θαύμα και τενόρος πριν από τη φυλομετάβαση. Πάνω στη φωνή της συνέθεσε ο Πάβλο Ορτίς, βραβευμένος συνθέτης, καθηγητής σύνθεσης και θεωρητικών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας «Ντέιβις», με σημαντική συνεισφορά στη σύγχρονη μουσική, αναδεικνύοντας τις εκπληκτικές της δυνατότητες, συνδέοντας τον αρχαίο μύθο με το παρόν, έτσι όπως στο έργο ενώνεται το βλάσφημο με το ιερό.

● Τι σας γοήτευσε στην προσωπικότητα της Κασσάνδρας; ρωτήσαμε τον συνθέτη.

Κυρίως το γεγονός ότι είναι εκτοπισμένη στον χρόνο και στον χώρο αλλά με έναν πιο ουσιαστικό τρόπο: δεν είναι γυναίκα, δεν είναι αγόρι, είναι η Κασσάνδρα, και είναι περίπλοκο. Είναι επίσης μια πριγκίπισσα που έχει εξωθηθεί σε μια πραγματικότητα που είναι κόλαση, χωρίς να ευθύνεται η ίδια. Και κάνει ό,τι έχει να κάνει με αξιοπρέπεια και γενναιότητα: αποδέχεται τη μοίρα της.

● Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίσατε στη μεταγραφή του έργου σε όπερα;

Είναι πάντα δύσκολο να δουλεύεις με ένα θεατρικό έργο, επειδή τα θεατρικά κείμενα είναι πολύ μεγαλύτερα από αυτό που χρειάζεσαι όταν τα μελοποιείς. Ενα τέτοιο παράδειγμα είναι το «Nessun Dorma», που μπορεί να μην έχει μεγάλο κείμενο αλλά αποτελεί μια από τις πιο ξεχωριστές άριες στο ρεπερτόριο. Επρεπε λοιπόν να κόψω κάποιες επαναλήψεις του κειμένου, που ήταν πολύ χρήσιμες δραματουργικά για έναν ηθοποιό, αλλά δεν είναι το ίδιο όταν τραγουδάς. Κι όμως, κράτησα σχεδόν ανέπαφο το κείμενο που είναι υπέροχο, συνοπτικό και πολύ λυρικό, παρά τη φαινομενική απλότητά του.

Στη φωνή της Κασσάνδρας χρησιμοποιώ και τις δύο ιδιότητες-δυνατότητές της, τον τενόρο και τη σοπράνο. Τον τενόρο, πολύ φειδωλά, μόνο και μόνο για να ορίσει τη λέξη «Silencio» - Σιωπή. Είναι ενδιαφέρον ότι αυτή η λέξη συνδυάζεται με μία ιδιότητα που έχει μείνει πίσω. Η Μαρία Καστίγιο ντε Λίμα μου είπε ότι συγκινείται όταν τραγουδά αυτή τη λέξη, γιατί της θυμίζει όλους τους ανθρώπους που έμειναν πίσω στη διαδικασία της μετάβασης στο πέρασμα των εποχών και τη σιωπή για τα δεινά τους.

● Η Κασσάνδρα στο έργο δεν είναι ακριβώς αιχμάλωτη όπως στον μύθο, αλλά εγκλωβισμένη σε μια διπλή εξορία: στη χώρα όπου ζει και στο ίδιο της το σώμα. Ποιες είναι οι σκέψεις σας για την κατάστασή της και πώς τις συνθέσατε μουσικά;

Η Κασσάνδρα είναι ένα εκτοπισμένο άτομο, σε κάθε επίπεδο, για λόγους που της επιβλήθηκαν, που δεν μπορούσε να ελέγξει. Υπό αυτή την έννοια, μοιράζεται αυτή την κατάσταση με εκατομμύρια ανθρώπους στον κόσμο. Νομίζω ότι υπάρχει ένα ισχυρό πολιτικό μήνυμα καθώς γίνεται ορατή αυτή η «εξορία».

● Υπάρχει κάποιο μήνυμα που θα θέλατε να εκφράσετε με αυτή τη δουλειά σας;

Η Κασσάνδρα ζει σε πολλές διαφορετικές εποχές και μέρη ταυτόχρονα, όπως οι περισσότεροι από εμάς. Αυτή η όπερα μού έδωσε την ευκαιρία να γράψω σε εκλεκτικό ύφος, ενσωματώνοντας, μεταξύ άλλων, στο μείγμα, μπαρόκ ρετσιτατίβι, ρομαντικές άριες, γεύσεις τάνγκο, χορευτικές μελωδίες της δεκαετίας του ’50 και ραπ. Ηταν μια εξαιρετικά ανταποδοτική διαδικασία και πολύ διασκεδαστική! Το μήνυμα, αν υπάρχει, σχετίζεται με την αποδοχή και το αγκάλιασμα της διαφορετικότητας του άλλου, τόσο στον χρόνο και τον χώρο, όσο και με βιολογικούς όρους.

—

♦ Πληροφορίες: «Κασσάνδρα», Πάβλο Ορτίς/Σέρχιο Μπλάνκο. Οπερα δωματίου • Πρώτη πανελλήνια παρουσίαση. Ανάθεση και συμπαραγωγή της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ με το Κέντρο Πειραματισμού του Θεάτρου Κολόν του Μπουένος Αϊρες.
Μουσική διεύθυνση: Νίκος Βασιλείου.
Σκηνοθεσία: Ντιάνα Θεοχαρίδη, Αλέξανδρος Ευκλείδης.
Σκηνικό, σχεδιασμός φωτισμών: Γκονσάλο Κόρδοβα.
Κοστούμια: Λουσιάνα Γκούτμαν.
Κασσάνδρα η Μαρία Καστίγιο ντε Λίμα.
Συμμετέχουν μουσικοί του Ergon ensemble: Κώστας Τζέκος (μπάσο κλαρινέτο), Χαράλαμπος Ταλιαδούρος (κρουστά), Κωνσταντίνος Παναγιωτίδης (βιολί), Δημήτρης Τραυλός (βιολοντσέλο). Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής – ΚΠΙΣΝ. 27, 28 Σεπτεμβρίου στις 20.30, Κυριακή 29/9 στις 19.30. Εισιτήρια 10-15€.
Προπώληση: Ταμεία ΕΛΣ (καθημερινά 9.00-21.00 | 2130885700) και www.ticketservices.gr.
Η παράσταση θα παρουσιαστεί και στο Θέατρο Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών στις 5 Οκτωβρίου, στις 21.00, στο πλαίσιο των 59ων Δημητρίων.