Πρεμιέρα αύριο για το Φεστιβάλ Αθηνών με «Τόσκα» στο Ηρώδειο

Μοιραία ερωτικά πάθη, κατάχρηση εξουσίας, καταζητούμενοι για τον αγώνα τους για ελευθερία και δικαιοσύνη: η «Τόσκα», το αριστούργημα του Πουτσίνι με το οποίο ανοίγει η αυλαία αύριο στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού (με παράσταση και την Κυριακή και ύστερα στις 4, 6 και 11 Ιουνίου), αν έχει κάτι παραπάνω από όλα είναι η εξαίσια μουσική της, την οποία μπορείς να την ακούς ακόμα και με κλειστά μάτια και να ζωντανεύει μπροστά σου η σκηνική δράση. Και είναι τόσο δημοφιλής στο ελληνικό κοινό ώστε στις αρχικές τέσσερις παραστάσεις θα προστεθεί και μια πέμπτη καθώς τα εισιτήρια εξαντλήθηκαν εν ριπή οφθαλμού.

Η τρίπρακτη όπερα «Τόσκα», εμπνευσμένη από το ομώνυμο θεατρικό έργο που έγραψε το 1887 ο Γάλλος Βικτοριέν Σαρντού, έκανε παγκόσμια πρεμιέρα το 1900 στη Ρώμη σε ποιητικό κείμενο των Τζουζέπε Τζακόζα και Λουίτζι Ιλικα. Στην Ελλάδα παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1942 από τη Λυρική Σκηνή, στο Θερινό Θέατρο της πλατείας Κλαυθμώνος, με τη δεκαεννιάχρονη Μαρία Καλογεροπούλου που έγινε παγκοσμίως γνωστή ως Κάλλας στον ομώνυμο ρόλο. Αυτή είναι η όπερα που αυτή τη φορά αναβιώνει την παραγωγή του διάσημου για τα μνημειώδη σκηνικά του και την εντυπωσιακή χρήση φωτισμών και βίντεο, που οπτικοποιούν τη σκηνική δράση, Ούγκο ντε Ανα. Σε αυτή τη μορφή πρωτοανέβηκε πριν από 12 χρόνια στο Ηρώδειο εντυπωσιάζοντας με τα σκηνικά: τον τεράστιο σταυρό με τον εσταυρωμένο, μια ιερή τράπεζα, ένα εργαστήρι ζωγραφικής και τις θεαματικές προβολές μνημείων της Ρώμης, θρησκευτικών συμβόλων και βίντεο που προσδίδουν κινηματογραφική διάσταση.

Στο πνεύμα του βερισμού η μουσική μελωδεί με ρεαλισμό τα ανθρώπινα θεμελιώδη ζητήματα, τα οξυμένα αισθήματα και την έντονη δραματικότητα: μια ιστορία παθιασμένου έρωτα ανάμεσα στη Φλόρια Τόσκα και τον Μάριο Καβαραντόσι έχει ως φόντο μια πολιτική κατάσταση στην οποία επικρατεί έξαρση των ιδανικών της ελευθερίας και της δικαιοσύνης σε αντιδιαστολή προς τη δεσποτική και σκληρή εξουσία του Σκάρπια. Κι είναι βέβαια μια ιστορία όπου τα πρόσωπα που πρωταγωνιστούν φλέγονται από αισθήματα προτού παραδοθούν στον αδυσώπητο κύκλο του θανάτου.

Η μουσική διεύθυνση είναι του καταξιωμένου αρχιμουσικού και καλλιτεχνικού διευθυντή της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών Λουκά Καρυτινού, κορυφαίοι λυρικοί τραγουδιστές Ελληνες και ξένοι με διεθνή ακτινοβολία κρατούν τους πρωταγωνιστικούς ρόλους, ενώ την αναβίωση σκηνοθεσίας υπογράφει η διευθύντρια σκηνής της ΕΛΣ, Κατερίνα Πετσατώδη.

● Τι κάνει τόσο δημοφιλή όπερα την «Τόσκα»;

Οι περισσότερες πολύ δημοφιλείς όπερες είναι ιστορίες με θεματικές τέτοιες που συγκινούν πάντα: ένας δραματικός θάνατος που αισθάνεσαι ότι δεν τον αξίζει ο πρωταγωνιστής είναι κι από μόνο του ένα μοτίβο που πάντα συγκινούσε την ανθρωπότητα. Κυρίως όμως είναι η μουσική που έχει μεγάλη απήχηση και εντείνει τα αισθήματα. Η μουσική η οποία είναι πολύ «χειριστική» ως προς το ανθρώπινο θυμικό και σε κάνει να συγκινείσαι τρεις και τέσσερις φορές παραπάνω, ακόμη κι αν βλέπεις έναν χαρακτήρα που λογικά δεν θα ταυτιζόσουν ποτέ μαζί του στην κανονική ζωή. Είναι χαρακτηριστικό ότι προς το φινάλε, σε όλη τη σκηνή της εκτέλεσης ο Πουτσίνι έχει γράψει μια τέτοια μουσική που ακόμη κι αν δεν ήξερες μέχρι εκεί τι συμβαίνει, ακούγοντάς την καταλαβαίνεις τι θα γίνει. Προκαλεί απόλυτα συναισθήματα που σε υποβάλλουν. Ετσι τοποθετούνται στην Ιστορία τα πετυχημένα έργα του μουσικού θεάτρου.

● Τι σας φέρνει στον νου η «Τόσκα» όταν την ακούτε;

Σε προσωπικό επίπεδο ήταν το πρώτο έργο όπερας που έμαθα ποτέ απέξω ακούγοντάς το, πολύ πριν ξεκινήσω να δουλεύω. Ευτυχώς έχω αλλάξει πολλές γνώμες από τότε, αλλά ξέρω πόσο χειριστική μουσική είναι. Με κάποιο μέτρο είναι πολύ σύγχρονη, αυτοί οι χαρακτήρες και οι αντιδράσεις που έχουν, είναι εντυπωσιακό πόσο κοντά μας είναι - κι ας αλλάζει το ιστορικό πλαίσιο. Βλέπεις πως όλο αυτό το κίνημα του βερισμού είχε αντιληφθεί τις βασικές ανθρώπινες αντιδράσεις που ισχύουν και σήμερα. Κι όσο κι αν αυτό ακούγεται κλισέ, δεν είναι.

● Ποια είναι η «Τόσκα» σήμερα;

Σκεφτόμουν τον χειμώνα που κάναμε την «Μποέμ» πόσο σημερινοί είναι οι ρόλοι και τα τραγούδια: ο Πουτσίνι γράφει για ανθρώπους που ζουν κανονικές ζωές, ιστορίες ενός μέσου ανθρώπου, κι αυτός είναι ένας από τους λόγους που ταυτιζόμαστε μαζί τους. Οι ιστορίες καταλήγουν να είναι ακραίες, αυτό είναι και το ενδιαφέρον στο θέατρο. Το μεγάλο διακύβευμα της σύνθεσης, οι αντιδράσεις, οι σκέψεις, οι φόβοι, η χαρά, η ευτυχία είναι πράγματα τα οποία μιλάνε απολύτως στον καθένα από μας.

Η Τόσκα σε σχέση με αυτόν τον βασανιστή που καταχράται απόλυτα την εξουσία του θα μπορούσε να είναι οποιαδήποτε περφόρμερ καθώς συναντά έναν άντρα που μπορεί να την εκ-βιάζει. Είναι ένα αστυνομικό θρίλερ όλη η ιστορία στην οποία έχεις χαρακτηριστικές περιπτώσεις και ιστορίες ανθρώπων που μάχονται, είτε για περισσότερη ελευθερία, είτε για τη δική τους προσωπική ανεξαρτησία. Αλλά κι ανθρώπων που καταχρώνται απολύτως τη θέση, τη δύναμή τους, εκμεταλλεύονται τη γοητεία και κυρίως τον τρόμο που εμπνέουν στον άλλο και νιώθουν την ηδονή της κατάχρηση εξουσίας - πράγματα που δεν έχουν αλλάξει. Τώρα δημοσίως καταφερόμαστε εναντίον τους, όμως σαν μοτίβα συμπεριφοράς είναι παρόμοιες καταστάσεις με τότε...

● Τι είναι ξεχωριστό στη σκηνοθεσία που αναβιώνετε για το Ηρώδειο;

Αυτή είναι η τέταρτη φορά που αναβιώνει. Η παράσταση η ίδια είναι πολύ εντυπωσιακή και κάθε φορά φέρνουμε καινούργιες φωνές. Σε κάθε περίπτωση όσες φορές κι αν το δεις, όσες φορές κι αν το κάνεις, πάντα βρίσκεις καινούργια πράγματα και νέες αποχρώσεις. Αυτό κάνουν τα σπουδαία έργα, είναι τόσο γοητευτικά και τόσο γεμάτα που δεν τα βαριέσαι ποτέ κι επιστρέφεις σε αυτά με μεγάλη χαρά...

♦ Πληροφορίες: Ωδείο Ηρώδου Αττικού 1, 2, 4, 6, 11 Ιουνίου στις 21.00.
Μουσική διεύθυνση: Λουκάς Καρυτινός.
Σκηνοθεσία, σκηνικά, κοστούμια: Ούγκο ντε Ανα.
Αναβίωση σκηνοθεσίας: Κατερίνα Πετσατώδη.
Διεύθυνση χορωδίας: Αγαθάγγελος Γεωργακάτος.
Διεύθυνση παιδικής χορωδίας: Κωνσταντίνα Πιτσιάκου. Φλόρια
Τόσκα: Γεβγκένια Μουραβιέβα (1 & 6/6) / Τσέλια Κοστέα (2, 4 & 11/6). Μάριο Καβαραντόσι: Ρικάρντο Μάσι (1 & 6/6) / Καρλ Τάνερ (2, 4 & 11/6). Βαρόνος Σκάρπια: Τάσης Χριστογιαννόπουλος (1, 4 & 6/6) / Γιάννης Γιαννίσης (2 & 11/6). Τσέζαρε Αντζελότι: Τάσος Αποστόλου. Νεωκόρος: Πέτρος Μαγουλάς. Σαρόνε / Δεσμοφύλακας: Βαγγέλης Μανιάτης. Βοσκός: Εβίτα Χιώτη. Σπολέτα: Γιάννης Καλύβας.
Εισιτήρια 15-100€. Προπώληση: Ταμεία της ΕΛΣ (9.00-21.00 - 2130885700), εκδοτήρια Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου, aefestival.gr & more.com