Ένας μύθος, μια ιστορική ορχήστρα κι ένας μουσικός άθλος

Είναι μία από τις πιο επιδραστικές μορφές της διεθνούς μουσικής σκηνής: πολυβραβευμένος μαέστρος, πιανίστας, παιδαγωγός και συγγραφέας. Είναι -εδώ και πολλές δεκαετίες- πρωταγωνιστής στις κορυφαίες συμφωνικές σκηνές του κόσμου. Ανεβαίνει στα πόντιουμ και μαγεύει, ταξιδεύει σε όλη την υφήλιο για να προωθήσει πρωτοποριακά πρότζεκτ για την ειρήνη, στηρίζει νέους καλλιτέχνες, αγνοεί απαγορεύσεις και υποδείξεις, οδηγεί την τέχνη του σε νέα επίπεδα.

Η ζωή του Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ είναι σχεδόν μυθική: έκανε το ντεμπούτο του ως σολίστ στα 10 του χρόνια, στη Βιέννη και τη Ρώμη, στα 12 γνώρισε τον θρυλικό αρχιμουσικό Βίλχεμ Φούρτβενγκλερ ο οποίος τον είχε χαρακτηρίσει «αληθινό φαινόμενο», στα 13 άρχισε να ηχογραφεί για μεγάλες δισκογραφικές εταιρείες, συμπράττοντας με εμβληματικούς μαέστρους, όπως οι Κλέμπερερ και Μπαρμπιρόλι, στα 17 έπαιξε για πρώτη φορά ως πιανίστας στη Νέα Υόρκη, υπό τον σπουδαίο Λέοπολντ Στοκόφσκι. Αυτός ο κορυφαίος καλλιτέχνης και ανθρωπιστής, που έχει συνεργαστεί με κορυφαία ορχηστρικά σύνολα και λυρικά θέατρα της εποχής μας είτε ως μαέστρος είτε ως καλλιτεχνικός ή μουσικός διευθυντής, είναι για τους λάτρεις της κλασικής μουσικής η πλέον αναμενόμενη άφιξη του φθινοπώρου.

Εντάξει, μπορεί να μην έγινε το όνειρο πραγματικότητα και να μην καταφέραμε λόγω πανδημίας να τον ακούσουμε να διευθύνει μία από τις σημαντικότερες ορχήστρες του κόσμου, τη Staatskapelle Berlin, και στις εννέα Συμφωνίες του Μπετόβεν, όπως είχε ανακοινώσει πέρυσι το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Ωστόσο, ο μέγας Μπάρενμποϊμ καταφτάνει την επόμενη εβδομάδα με το ίδιο κορυφαίο σύνολο, αλλά διαφορετικό ρεπερτόριο.

Την Τετάρτη 27, την Παρασκευή 29, το Σάββατο 30 και την Κυριακή 31 Οκτωβρίου, στην Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης, θα διευθύνει την ιστορική βερολινέζικη Staatskapelle, με την οποία έχει συνδέσει την καλλιτεχνική του πορεία από το 2000, οπότε διορίστηκε βασικός αρχιμουσικός της, εφ’ όρου ζωής, παρουσιάζοντας στο ελληνικό κοινό έναν μουσικό άθλο: σε τέσσερις βραδιές θα ερμηνεύσει και τις τέσσερις συμφωνίες δύο εμβληματικών συνθετών του Ρομαντισμού, του Μπραμς και του Σούμαν.

Εν ολίγοις το κάλεσμα στο Μέγαρο Μουσικής παραείναι θελκτικό: δύο συνθέτες, τέσσερις συμφωνίες, τέσσερις συναυλίες, ένα ιστορικό ορχηστρικό σύνολο κι ένας μαέστρος-θρύλος σε έναν πρωτότυπο μουσικό άθλο.

Αργεντινο-Ισραηλινός στην καταγωγή, πολιτογραφημένος σε Ισπανία και Παλαιστίνη, εκτός από κορυφαίος μαέστρος, θα είναι πάντα από τους καλλιτέχνες που θα μας θυμίζουν πως η ύψιστη τέχνη δεν μπορεί παρά να συμπορεύεται με την Ιστορία και να αφουγκράζεται την κοινωνία. Οι πολιτικές του θέσεις (πόσες και πόσες φορές δεν επέκρινε τη στάση των συμπατριωτών του Ισραηλινών απέναντι στους Παλαιστινίους), η δράση του (στο πρόσωπό του οι άνθρωποι της Παλαιστίνης έχουν έναν πολύτιμο σύμμαχο), η τόλμη του (ήταν εκείνος που έσπασε το ταμπού και έπαιξε μόλις πριν από περίπου 20 χρόνια Βάγκνερ μέσα στο Ισραήλ), τον καθιστούν τον πλέον ανήσυχο ταλαντούχο μαέστρο της εποχής μας.

Ο 78χρονος σήμερα αρχιμουσικός σηματοδοτεί με τις εμφανίσεις του στην Αθήνα, στο Μέγαρο, την έναρξη της ευρωπαϊκής περιοδείας τους για το 2021-2022 (Μαδρίτη, Παρίσι, Μιλάνο, Ζυρίχη, Βιέννη, Αμβούργο, Μόναχο, Κολονία, Φρανκφούρτη), γεγονός εξαιρετικά σημαντικό για τη διεθνή μουσική σκηνή. Είναι, δε, χαρακτηριστικό ότι στην πρεμιέρα τους στην Αθήνα, τους πλαισιώνουν Ευρωπαίοι δημοσιογράφοι, καθώς και ο φωτογράφος και η videographer της ορχήστρας, που θα καταγράψουν στιγμές από τις πρόβες και τις συναυλίες και τo υλικό θα χρησιμοποιηθεί στη συνέχεια για την προώθηση της υπόλοιπης περιοδείας στα διεθνή ΜΜΕ αλλά και στα social media.

Σε ό,τι αφορά το πρόγραμμα των τεσσάρων συναυλιών, σε κάθε μία θα παρουσιάζεται από μία συμφωνία του κάθε συνθέτη. Ας τα δούμε:

1. Την πρώτη μέρα (Τετάρτη 27), θα ακούσουμε την Πρώτη Συμφωνία «της Άνοιξης» (1841), που ο Σούμαν συνέθεσε πάνω στο «Ποίημα της άνοιξης» του Άντολφ Μπέτγκερ, με την ενθάρρυνση και προτροπή της συζύγου του Κλάρας, αλλά και την Πρώτη Συμφωνία του Μπραμς, που ο συνθέτης ολοκλήρωσε 44 ετών, αν και την είχε αρχίσει σε νεανική ηλικία. Παρ' όλα αυτά, η επιτυχία της ήταν εντυπωσιακή, καθώς αρκετοί κριτικοί, διαπιστώνοντας τις συνάφειες της γραφής του με εκείνη του Μπετόβεν, επονόμασαν τη Συμφωνία αρ. 1 «Δεκάτη»!
2. Την Παρασκευή 29, περιμένουμε τη 2η Συμφωνία του Σούμαν, που δυσκόλεψε τον συνθέτη με την ενορχήστρωσή της, λόγω της ψυχικής του αστάθειας και της κακής του υγείας, που ωστόσο δεν υπονόμευσαν το ύφος της, το οποίο διαπνέεται από φανερή αισιοδοξία και βαθύ λυρισμό. Όσο για την αντίστοιχη Συμφωνία αρ. 2 του Μπραμς, είναι απολαυστική, γράφτηκε πολύ γρήγορα και στην πρεμιέρα της ενθουσίασε το βιεννέζικο κοινό με το ανάλαφρο και εύθυμο ύφος της.
3. Το Σάββατο 30, παίρνει τη σκυτάλη η Τρίτη Συμφωνία «του Ρήνου», γραμμένη στα 1850, ύστερα από ένα ήρεμο και ευχάριστο ταξίδι του συνθέτη με τη σύζυγό του στη Ρηνανία, η ατμόσφαιρα του οποίου αναβιώνει μέσα από τη μουσική του έργου. Για τον Μπραμς, από την άλλη, η «υπερβολικά διάσημη» Τρίτη Συμφωνία είναι το μοναδικό έργο που συνέθεσε το 1883 και μάλιστα ο μαέστρος Χανς Ρίχτερ την αποκάλεσε «Ηρωική» λόγω της εύρωστης δομής της και του αισιόδοξου χαρακτήρα της που θυμίζει την ομώνυμη συμφωνία του Μπετόβεν.
4. Τέλος, την Κυριακή 31 Οκτωβρίου, τον σπουδαίο μαραθώνιο ολοκληρώνουν η Συμφωνία αρ. 4 που ο Σούμαν ξεκίνησε το 1841, αλλά εξαιτίας της μέτριας απήχησής της προχώρησε σε εκτενείς αλλαγές και κατέληξε 10 χρόνια αργότερα, στην τελική εκδοτική μορφή της παρτιτούρας που γνωρίζουμε σήμερα.

Όσο για την 4η του Μπραμς, ήταν η παρτιτούρα που λίγο έλειψε να γίνει στάχτη, όταν έπιασε φωτιά το σπίτι στο οποίο έμενε ο συνθέτης! Με αυτό το ελεγειακό ορχηστρικό έργο, ο συνθέτης επιστρέφει στις κλασικιστικές φόρμες, αποδίδει τον δικό του φόρο τιμής στον Μπαχ και κάνει ήδη από την πρώτη της εκτέλεση το κοινό να παραληρεί.