Μια γυναίκα απελπισμένη από τον θάνατο που απλώνεται γύρω της, αποφασίζει να δώσει την ύστατη μάχη. Είναι βαριά πληγωμένη, αλλά δε δέχεται τη μοίρα της ηττημένης. Τραγουδά «παρά σκλαβιά τον θάνατο ο ήρως προτιμά», συγκεντρώνει γύρω της γυναίκες, κλείνεται σε έναν πύργο με σκοπό να τον ανατινάξει για να μην παραδοθεί στο τουρκικό στράτευμα του Αλή Πασά. Είναι η «Δέσπω», ακόμα μία ηρωίδα του Σουλίου, μια γυναίκα που ενέπνευσε τον Παύλο Καρρέρ να γράψει, περί το 1875, την ομώνυμη όπερά του.
Σχεδόν 150 χρόνια μετά, ο διακεκριμένος σκηνοθέτης Γιώργος Νανούρης, με τη συνεργασία του Άγγελου Μέντη στα σκηνικά - κοστούμια, δημιουργεί μια παράσταση για τον διαχρονικό αγώνα των γυναικών και για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων τους σε κάθε κοινωνική συνθήκη. Η δική τους «Δέσπω» κάνει πρεμιέρα στην Εθνική Λυρική Σκηνή, μεθαύριο Κυριακή, ως σπονδυλωτή παράσταση όπερας και χορού, με τους Ελληνικούς Χορούς του Νίκου Σκαλκώτα (Α' μέρος), που χορογραφήθηκαν εκ νέου από την Πατρίσια Απέργη και τους Λίντα Καπετανέα – Γιόζεφ Φρούτσεκ.
Η «Δέσπω» είναι η τρίτη όπερα του Παύλου Καρρέρ που βασίστηκε σε ελληνικό θέμα (προηγήθηκαν οι «Μάρκος Μπότσαρης» και «Η Κυρα-Φροσύνη» και ακολούθησε το τελευταίο του έργο «Μαραθών-Σαλαμίς»). Στην πρώτη έκδοση του λιμπρέτου, βλέπουμε πως το έργο χαρακτηρίζεται ως το «Πρώτον ελληνικόν τραγικόν μελόδραμα». Αυτό το χρωστά αφενός στο γεγονός ότι η πρωτότυπη γλώσσα του είναι τα ελληνικά –στις προηγούμενες δυο τα ελληνικά ήταν διασκευή της ιταλικής μετάφρασης–, αφετέρου στη σημασία που δίνει ο συνθέτης στο να τονιστεί ο ελληνικός χαρακτήρας της δημιουργίας του και μέσω της μουσικής. «Ο ελληνικός μουσικός χρωματισμός, σχετικός με το ύφος και την ενότητα του αντικειμένου», γράφει ο ίδιος στην επιστολή του προς το Ωδείο Αθηνών, λίγες μέρες μετά την ολοκλήρωση του έργου.
H υπόθεση αφορά τις τελευταίες ώρες της Δέσπως (ηρωίδα του Σουλίου), η οποία μένει μόνη και ταμπουρωμένη με τις γυναίκες της περιοχής στον πύργο του Δημουλά (Κάστρο Ρινιάσας), στο Ζάλογγο, και βάζουν τέλος στη ζωή τους (ανατινάσσονται), προκειμένου να μην παραδοθούν στο τουρκικό στράτευμα που επιχειρεί έφοδο στο καταφύγιό τους. Στην παράσταση, τον ρόλο του τίτλου ερμηνεύει η Άρτεμις Μπόγρη και μαζί της οι Δημήτρης Πακσόγλου, Διαμάντη Κριτσωτάκη κ.α.
Ο συνθέτης επέμενε να τονιστεί ο ελληνικός χαρακτήρας της δημιουργίας του. Σήμερα, την καταλαβαίνει ο θεατής αυτή την ελληνικότητα; «Την καταλαβαίνει συνολικά από το κείμενο, την ατμόσφαιρα, τη μουσική. Έχει κάνει εξαιρετική δουλειά ο Γιώργος Ζιάβρας (μουσική διεύθυνση στις παραστάσεις), καθώς ανέδειξε την παρτιτούρα και έκανε τη μουσική να λάμψει σε σχέση με αυτό που άκουσα όταν πήρα στα χέρια μου το έργο του Καρρέρ. Η δική μου προσπάθεια είναι -από τη μία- να μην οδηγηθώ σε κάτι εύκολο και φολκλόρ, αλλά από την άλλη θέλω το αποτέλεσμα να ξυπνήσει στους θεατές τις μνήμες και τις εικόνες που έχουμε από το 1821», μας λέει ο Γιώργος Νανούρης.
| A. Simopoulos
● Άρα, ποια άλλα στοιχεία του έργου υπογραμμίζετε;
Για μένα δεν μετράει τόσο το να αναδείξω το πατριωτικό κομμάτι όσο να μιλήσω για τις γυναίκες. Διακόσια χρόνια πριν, μια γυναίκα πολεμά μέχρι την τελευταία της ρανίδα και μένει στην ιστορία για την αντίστασή της. Διακόσια χρόνια μετά, σε όλο τον κόσμο, οι γυναίκες πολεμούν και αντιστέκονται ακόμα για τα δικαιώματά τους. Είναι ένα τρομερά δυνατό πλάσμα που λυγίζει -αρχικά- από την είδηση του θανάτου του άντρα της, αλλά αποφασίζει να πέσει στη μάχη. Το γεγονός ότι μια γυναίκα εκείνη την εποχή δίνει τέτοιο αγώνα, ενώ δύο αιώνες μετά οι γυναίκες διεκδικούν τη θέση τους, την ισότητα, τα αυτονόητα, με συγκλονίζει.
● Στο πρόσωπο της Δέσπως ποιες γυναίκες βλέπετε σήμερα;
Ολες εκείνες που, στη μεγάλη δυσκολία και την αφόρητη στιγμή, υψώνουν ανάστημα και πολεμούν για να ζήσουν. Μια σημερινή γυναίκα, που μένει χήρα και αντί να παραιτηθεί μάχεται για να μεγαλώσει τα παιδιά της, δεν είναι η Δέσπω της εποχής μας; Κάθε άνθρωπος που ζει μια μεγάλη απώλεια κι όμως δεν εγκαταλείπει έχει για μένα κάτι ηρωικό. Είναι, λοιπόν, μια παραβολή για τον ηρωισμό τού χθες και του σήμερα παρά ένα ρεαλιστικό αφήγημα.
● Θεωρείτε ότι η επέτειος των 200 ετών ήταν μια χαμένη ευκαιρία να αναστοχαστούμε πού βρισκόμαστε δύο αιώνες μετά;
Ήταν λογικό το βάρος, η σκέψη και οι προσπάθειές μας να δοθούν στον κορονοϊό, αλλά πραγματικά θεωρώ ότι ήταν μια ευκαιρία να βγούμε από τα στεγανά. Ακόμα κι εμείς, ξεκινώντας πρόβες, συνειδητοποιήσαμε ότι ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της ιστορίας μπορεί να υπάρχει στο DNA μας καταγεγραμμένο, αλλά πλέον έχει καταντήσει σχολική γιορτή μια φορά το χρόνο κι όχι μια ευκαιρία να αναζητήσουμε το στίγμα μας στο σήμερα.
⚫ INFO: Κυριακή 17 Οκτωβρίου (18.30), Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος. Συμμετέχουν η Ορχήστρα, η Χορωδία, το Μπαλέτο και Μονωδοί της ΕΛΣ. Όσοι είχαν αγοράσει εισιτήρια για την παράσταση του Σαββάτου 16 Οκτωβρίου -δεν θα πραγματοποιηθεί λόγω έκτακτων καιρικών συνθηκών- έχουν τη δυνατότητα αλλαγής εισιτηρίων ή επιστροφής χρημάτων.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας