«Η εθνικοπατριωτική παντιέρα οδηγεί σε ήττες»

Δεν είναι μόνο που από το 1982, που μπήκε στη δισκογραφία, χάρισε στην ελληνική μουσική μερικές από τις καλύτερες στιγμές της. Είναι που κάθε φορά μάς δίνει ραντεβού σε διαφορετικούς μουσικούς δρόμους. Που τόσα χρόνια δεν σταματά να κοντράρεται με νέους ήχους και ετερόκλητα μουσικά είδη. Που ως γνήσιος ροκάς τόλμησε αξέχαστα παντρέματα. Που πάντα στη συζήτηση ξέρεις ότι θα ακούσεις από εκείνον την πιο ψύχραιμη κουβέντα. Ο Νίκος Πορτοκάλογλου είναι η φωνή της λογικής στο σώμα ενός αμετανόητου μουσικού.

Για όλες τις Παρασκευές του Μαρτίου (απόψε, 20 και 27) υποδέχεται τους φίλους του στον ατμοσφαιρικό «Σταυρό του Νότου». Oι εντυπώσεις από την πρεμιέρα της προηγούμενης εβδομάδας τον ενθουσίασαν: γιατί η σχέση του με το συγκρότημα «Φτερωτές Κιθάρες», που τον συνοδεύει, αποκτά μια πιο στέρεη βάση κι εξελίσσεται, γιατί γίνεται ένα με κοινό όλων των ηλικιών, γιατί το ζεστό κλαμπ δημιουργεί μια αίσθηση οικειότητας, που μόνο οι μουσικές σκηνές xαρίζουν.

Εχοντας απομακρυνθεί από την τελευταία του δισκογραφική απόπειρα (το «Λιμάνια ξένα» με τις διασκευές παλιών λαϊκών) κι έχοντας ήδη κατέβει στο υπόγειο του σπιτιού για να γράψει στο στούντιό του τα νέα τραγούδια, ο Νίκος Πορτοκάλογλου παραδέχεται πως οι μεταβατικές φάσεις τον ιντριγκάρουν πολύ.

«Πράγματι, περνάω τώρα μια τέτοια περίοδο. Δημιούργησα πέρυσι το γκρουπ “Φτερωτές Κιθάρες”, επιλέγοντας κυρίως μουσικούς από διάφορα συγκροτήματα (τρεις κιθαρίστες, έναν μπασίστα κι έναν κρουστό). Και παρ’ όλο που θα μπορούσα να μην κάνω εμφανίσεις για να αφιερωθώ στον επόμενό μου δίσκο, επέλεξα να μην αφήσω το νήμα που μας δένει», λέει.

Tο πρόγραμμα στον «Σταυρό» στήθηκε κυρίως πάνω σε δικά του κομμάτια, στα οποία πρόσθεσε λίγες αναφορές από το παρελθόν άλλων μουσικών. «Εχω μια μόνιμη μαγιά από 10-15 τραγούδια (από τα “Ψέματα”, το “Ταξίδι”, τον “Ασωτο υιό”, το “Πες το κι έγινε”, το “Να με προσέχεις“ ώς τα “Αχ θάλασσά μου σκοτεινή” και “Τα καράβια μου καίω”), που δύσκολα λείπουν από τις παραστάσεις μου, ανεξάρτητα αν το πρόγραμμα είναι ηλεκτρικό, ακουστικό, δίνει έμφαση στα πνευστά κ.λπ. Μου αρέσει πάντα ο πειραματισμός, αγαπώ να μεταφράζω τη μουσική μου σε άλλες γλώσσες».

• Από τη σκηνή μπορείτε να καταλαβαίνετε πώς αλλάζει με τα χρόνια ο κόσμος;

Ο κόσμος αλλάζει ανάλογα με το τι έχεις να του πεις και πού τον συναντάς. Εκείνος που έρχεται στη μουσική σκηνή σήμερα, είναι πολύ κοντά σε εκείνον που ερχόταν στον ίδιο χώρο πέρυσι ή παλαιότερα. Αλλά εξακολουθεί να μην έχει καμία σχέση με το κοινό ενός ανοιχτού θεάτρου ή ενός νυχτερινού μαγαζιού. Οπως για μένα, έτσι και για το κοινό που ακόμα στηρίζει τη μουσική, κάθε δουλειά γίνεται ολοένα και πιο πολύτιμη, πιο σημαντική. Οπως κάθε επιλογή που κάνουμε σε αυτή τη στριμωγμένη εποχή, έτσι και η τέχνη έχει μεγαλύτερη βαρύτητα. Ο κόσμος είναι πιο εκλεκτικός και πιο αυστηρός.

• Ζητάει, όμως, τα ίδια πράγματα;

Πλέον αναζητά τρόπους να ανυψωθεί από την καθημερινότητα, που είναι μαρτυρική, καθώς έχει καταντήσει μονοδιάστατη: το μόνο που μας απασχολεί είναι τα οικονομικά. Δεν λέω ότι ο κόσμος έχει διάθεση φυγής ή απόδρασης από την πραγματικότητα. Ακριβώς το αντίθετο: ο αληθινός μας εαυτός ενδεχομένως να κρύβεται σε μια συναυλία ή μια θεατρική παράσταση και όχι σε αυτό που ζούμε ή σε αυτό που μεγεθύνουν τα μέσα ενημέρωσης.

Δεν μπορεί η αλήθεια να περιορίζεται σε αυτό το μίσος που ζούμε. Παντού κυριαρχεί ο φθόνος, όχι μόνο για τον αντίπαλο, αλλά και για τον ψύχραιμο συμπολίτη μας. Εκείνος που διαφωνεί μαζί μας είναι προδότης και δωσίλογος. Τίποτα λιγότερο. Είναι εντυπωσιακό να σκεφτείς πως όλοι οι λαοί μπροστά στον κίνδυνο ναυαγίου βρήκαν κοινή γλώσσα εκτός από εμάς.

• Δεν μαθαίνουμε τίποτα, λέτε, από το παρελθόν;

Οχι, παρ’ όλο που όλα υπάρχουν εκεί πίσω, αν ψάξουμε. Δυστυχώς στις πιο δύσκολες στιγμές της Ιστορίας ο ελληνικός λαός επιλέγει την πόλωση. Αναζητάμε τον φταίχτη στον Εβραίο, τον Αμερικανό, τον Γερμανό, τους δήθεν «ψεκαστές» όλων των ειδών. Κι όταν εξαντλούμε τους πιθανούς φταίχτες, στρεφόμαστε στον διπλανό μας. Αντιμετωπίζουμε τους εαυτούς μας πάντα είτε ως ήρωες είτε ως θύματα. Ποτέ ως κανονικούς ανθρώπους με ελαττώματα, χαρίσματα και διάθεση αυτοκριτικής.

Είναι όπως τότε που ο Λεωνίδας Κύρκος πρότεινε να δεχτούμε την ονομασία Σλαβομακεδονία για τα Σκόπια αλλά οι Ελληναράδες διαδήλωναν «Η Μακεδονία είναι ελληνική» -λες κι εκείνο το μικρό κράτος πρέπει να πεθάνει- κι ο κόσμος μάς κοιτούσε σαν ούφο. Σήμερα τρέχουμε και παρακαλάμε για εκείνο που κάποτε μας παρακαλούσαν εκείνοι. Αρνιόμαστε αγέρωχα, αυτός είναι ο τρόπος μας. Αλλά κανείς δεν βλέπει πως κάθε φορά που υψώνεται η εθνικοπατριωτική παντιέρα οδηγούμαστε σε ήττα.

• Αυτό να το εκλάβω ως πρόβλεψη;

Η δική μου πρόταση είναι, αφού οι πολιτικοί μας δεν μπορούν να κάνουν την υπέρβαση, να την κάνουμε μόνοι μας. Αλλά αυτό προϋποθέτει να συνταιριάξουμε αντίθετα πράγματα. Να καταφέρουμε, για παράδειγμα, να ενώσουμε την Ανατολή και τη Δύση, δύο εξίσου αληθινά στοιχεία μας, και να γίνουμε επιτέλους Ευρωπαίοι κρατώντας την πολιτιστική μας ταυτότητα.

Σήμερα ακόμα κι αυτό μας διχάζει: είμαστε ή Ελληναράδες αντιευρωπαίοι ή μιμούμαστε τους ξένους με τον χειρότερο τρόπο, όπως στη Eurovision. Είναι κι αυτό στα πλαίσια της πνευματικής μας τεμπελιάς. Μας αρκεί να αρκούμαστε στα γνωστά στερεότυπα με τους Παρθενώνες και τα βελανίδια.