«Ενα φοβισμένο παιδάκι είμαι, αλλά τώρα πια ξέρω και το προσέχω»

Πάντα ανάμεσα σε δύο κόσμους είναι η Βιτάλη. Η σπουδαία Ελένη Βιτάλη, που ταξιδεύει από τη γλύκα του σαμπάχ στο ρεμπέτικο, από το έντεχνο στο λαϊκό. Ανάμεσα σε δύο τόσο διαφορετικούς όσο και ξεχωριστούς μουσικούς κόσμους τη συναντήσαμε κι εμείς. Στις πρόβες για τη σημερινή της παράσταση στο θέατρο Μπάντμιντον, «Από τον Βασίλη Τσιτσάνη στον Μίκη Θεοδωράκη», με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση του πρώτου και τα 90 από του δεύτερου. Παράλληλα, τραγουδάει στην «Ιερά Οδό» μαζί με τους Γιώργο Νταλάρα και Γλυκερία και ετοιμάζει δίσκο με τον Τάκη Σούκα.

Στην παράσταση συγκινείται με την «Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν», σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη και ποίηση Ιάκωβου Καμπανέλλη. Στην πολιτική συγκινείται με τον Τσίπρα και τον Βαρουφάκη. «Νιώθω σα να ‘χω ψηλώσει δύο παλάμες. Μ’ αυτούς τους ανθρώπους δεν νιώθω ότι είναι οι πολιτικοί μας, αλλά τα παιδιά μας, που προστατεύουν την Ελλάδα, τη μάνα μας. Και είμαι ευτυχισμένη γι’ αυτό. Σαν χαζοχαρούμενη είμαι. Και καλά κάνω. Και βλέπω και τον κόσμο να χαμογελάει. Επιτέλους, ξανά», μας λέει.

Η συγκίνηση εναλλασσόταν με τη σοβαρότητα και το γέλιο. Και πάλι συγκίνηση και ομορφιά. Μια λαϊκή ομορφιά, από τη μεγαλύτερη ίσως γυναικεία λαϊκή φωνή σήμερα. Ο Καζαντζίδης το είχε παραδεχτεί, κι ας μην το ξέρει καν η ίδια. Ξέρει, όμως, πολύ καλά να μιλάει με τρυφερότητα για τους συναδέλφους που αγαπάει. Τους θαυμάζει και δεν το κρύβει. Τους δαίμονές της κρύβει. Δεν είναι δα και εύκολο πράγμα να γυρίσεις τον καθρέφτη στον εαυτό σου. Πόσο μάλλον όταν έχεις μάθει να μην τον αγαπάς αρκετά. Για τους άλλους, όμως, η αγάπη τής περισσεύει. Κάπου κάπου ξεπρόβαλλε και η ενοχή.

Μιλήσαμε «εντός και εκτός πρακτικών». Κατάλαβα πως αν αγαπήσεις μια φορά τα τραγούδια της, είναι σαν να την ήξερες από πάντα. Εξάλλου, είναι σαν μικρό παιδί, όπως λέει και η ίδια. Δεν μπορείς να του θυμώσεις, θέλεις να το προστατεύσεις και σε παρασύρει, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο τελικά, στο δικό του παιχνίδι.

• Θυμάστε την αρχή σας;

Οταν μιλάς για τον εαυτό σου, το σημαντικότερο είναι να έχεις χιούμορ. Το χιούμορ το φοβάται ο διάβολος. Κι εγώ θέλω να μένω μακριά του. Οι περιστάσεις με χτίσανε. Τα πανηγύρια, η σχέση μου με τον πατέρα μου, οι αδυναμίες και τα θέλω μου. Αυτά φτιάξανε το μυαλό και την ψυχή αυτής που, από Ελένη Λαβίδα -που έγραφα στα τετράδιά μου στο σχολείο- έγινε σιγά σιγά Ελένη Βιτάλη. Ο Πατσιφάς με «ξαναβάφτισε». Με βοήθησε πάρα πολύ και τον ευχαριστώ εκεί που είναι, γιατί δεν με βοήθησε από ελεημοσύνη. Πραγματικά πίστεψε σε μένα. Χρειάστηκα χρόνο, όμως, να εμπεδώσω το καινούργιο μου όνομα. Μιλάω κυριολεκτικά και μεταφορικά.

• Πώς ήταν τότε; Εχετε γνωρίσει όλους τους μεγάλους, την Μπέλλου, τον Τσιτσάνη...

Μέχρι τα δέκα μου τούς γνώριζα σαν παιδάκι, δίπλα στον πατέρα μου, εκτός δουλειάς. Η Μπέλλου με τρόμαζε, η φωνή της ήταν λίγο άγρια, μιλούσε και με τα «αριστοφανικά» της. Ολο τσακωνόταν με τον Τσιτσάνη. Αγαπούσε, όμως, πολύ τη μάνα μου. Την ήθελε δικιά της. Τον Πάνο Γαβαλά θυμάμαι καλά. Πόσο μου άρεσε. Ο πατέρας μου, ο Τάκης Λαβίδας, είχε γράψει τραγούδια και σ’ αυτόν και στον Καζαντζίδη. Η Γιώτα Λύδια, η Πόλυ Πάνου, η Καίτη Γκρέη. Ειδικά η Καίτη, ήταν κάτι το εξωπραγματικό για μένα. Τραγουδούσε και σπάραζε. Ή ο Μίμης Φωτόπουλος... Σοβαρός και αριστερός άνθρωπος, πολύ φίλος του μπαμπά μου. Με έπαιρνε στους ώμους του και παίζαμε. Ο θείος Μίμης... Και τον Μπακογιάννη θυμάμαι, της Ντόρας τον άντρα. Αλλος καλός φίλος του πατέρα μου. Στην παράσταση αυτή, για παράδειγμα, τραγουδάω Τσιτσάνη και Θεοδωράκη και θυμάμαι πως δεν άφηνε ο πατέρας μου τη μάνα μου να τραγουδήσει παρά μόνο μαζί του, για να μην του την κλέψει ο Τσιτσάνης. Ο Μίκης έπαιζε ζωντανά στο θέατρο του Σαμαρτζή τότε, στα διαλείμματα. Δεν ήταν μεμπτό ή υποτιμητικό αυτό τότε. Ολοι το έκαναν.

• Ησασταν και μοναχοπαίδι...

Σχεδόν. Ο πατέρας μου είχε άλλα τέσσερα παιδιά, με άλλες γυναίκες. Αλλά με λάτρευε. Μ’ έκανε όταν ήταν σαράντα χρονώ. Ημουν το μικρό του. Το μοναδικό του κορίτσι. Και με πρόσεχε πολύ. Στα πανηγύρια δεν ήθελε να πηγαίνω μόνη μου. Επαιρνα και τα βιβλία μου μαζί, να κάνω πως διαβάζω, γιατί ήμουν μικρή και με πλησίαζαν ερωτικά διάφοροι και έτσι τους απέφευγα. Μια φορά, παίρνει πρωί τηλέφωνο ο Πατσιφάς και λέει στη μάνα μου να με ξυπνήσει, για να γράψουμε σε στούντιο! Και βάζει τις φωνές ο πατέρας μου: «Να ξυπνήσω το παιδί μου, για να γράψεις εσύ. Να το κλείσεις αργότερα το στούντιο, Αλέκο», του είπε. Ηταν πολύ καλός άνθρωπος. Χέρι ποτέ του δεν σήκωσε επάνω μου. Μια φορά κάτι καλόπαιδα χτυπούσαν ένα γατάκι. Θα ’μουν δεν θα ‘μουν πέντε χρονώ και θυμάμαι ότι τους άρχισε στο ξύλο. Δεν άντεχε να βλέπει αδύναμα πλάσματα να βασανίζονται. «Ελα βάλ’ τα με μένα που μπορείς», έλεγε. Κι εγώ είχα πει στον άντρα μου, τον Βαγγέλη Ξύδη, πως για δύο λόγους θα χωρίσουμε. Αν με απατήσει ή αν απλώσει χέρι πάνω μου ή στον γιο μας, τον Νίκο. Εκανε το πρώτο. Ηταν για μένα, όμως, μεγάλος δάσκαλος ο Ξύδης. Ο πατέρας μου ήταν ο θυμόσοφος και ο Βαγγέλης ο μέντοράς μου. Τον αγαπούσα πολύ, τον ζήλευα αφάνταστα, αλλά τον ένιωθα σαν πατέρα μου. Ακόμη είναι σαν να ζει συνέχεια δίπλα μου.

• Με τον γιο σας πώς είστε;

Αγαπιόμαστε, τσακωνόμαστε και τα ξαναβρίσκουμε. Είναι πολύ σημαντικό να μη μετακινείται το ηλιακό πλέγμα του παιδιού σου από σένα. Να νιώθεστε. Συνεργαζόμαστε και επαγγελματικά. Και με τη νύφη μου, τη Βαλέρια Κουρούπη, ηθοποιό του Εθνικού. Εχουν και τον Οδυσσέα, το ήξερες; 10 χρονώ. Εχει υπέροχη φωνή, είναι πανέξυπνο και πολύ όμορφο. Ιδιος η μάνα του. Ο γιος μου έχει το στούντιό του, γράφει. Και θέλω να του το πω δημόσια, να πάρει τη δουλειά του κάπως πιο επαγγελματικά. Κρίμα ο ένας, κρίμα ο άλλος, δίνει το στούντιο σχεδόν τζάμπα. Ο ίδιος είναι ουσιαστικός μουσικός. Και έντεχνο, και ροκ, και λαϊκό. Πρέπει να κάνει ένα νέο δίσκο.

• Εσάς πώς είναι πλέον η καθημερινότητά σας; Δεν έχετε περάσει και εύκολα.

Κανονικά, όπως όλων. Εχω ρίξει το βάρος μου στην εργασία. Προσπαθώ να γράψω κάνα στίχο της προκοπής, αλλά δεν έχω έμπνευση τώρα. Ξέρεις, όταν είμαι πολύ καλά ή πολύ άσχημα, δεν μπορώ να γράψω. Τα τραγούδια, εμένα, μου βγαίνουν μια κι έξω. Γιατί δεν είμαι επαγγελματίας, είμαι ερασιτέχνης, γράφω κατευθείαν απ’ την ψυχή μου. Κάτι θα μ’ έχει επηρεάσει, γιατί είμαι κι επιρρεπής, σφουγγάρι στους πόνους, και κάπως έτσι θα γεννηθεί ο στίχος. Τώρα είμαι καλά. Δημιουργώ μέσα από την καθημερινότητα. Μαζεύω γύρη σαν τη μέλισσα. Οχι σαν τη μύγα, που πάει σε όλες τις βρομιές. Πόση σημασία έχει να πηγαίνεις με τη μέλισσα και όχι με τη μύγα.

• Ακόμη κι αν σε πονάει;

Τον πόνο, το πένθος, τον θάνατο, τα βιώνω έντονα. Ο πατέρας μου έφυγε στα 70. Επειδή έπινε. Αλλιώς θα ζούσε κι άλλο. Είχε ρίξει όλη του την αγάπη σε μένα. Μου είχε μάθει όλους τους μουσικούς δρόμους, τους βυζαντινούς, τους λαϊκούς, τα μακάμια... Εφτά, οχτώ δρόμους, τους είχα μάθει από εκείνον. Τότε κατάλαβα και τον τόνο μου. Και την έκτασή μου. Αλλά, το πιο βασικό που με έμαθε είναι να τραγουδάω με την αλήθεια. Να μην κοιτάω να είναι ωραία η φωνή μου, αλλά να είναι καλή. Το ωραίο μπορεί να μην είναι και καλό. Αυτό έγινε αρχή στη ζωή μου. Καταλαβαίνεις; Γιατί το έζησα το ωραίο που δεν ήτανε καλό.

• Βγαίνει και στη φωνή σας αυτό.

Πιστεύω ότι όλοι μας λειτουργούμε με το «μη εν δυνάμει» μας. Και αυτό που συμβαίνει με τον κόσμο είναι υπερβατικό. Βλέπεις ότι γίνεσαι ένα με τους ανθρώπους από κάτω, ότι τραγουδάτε μαζί το υπέροχο κομμάτι του μεγάλου Τσακνή, τον «Μπαλαμό», που είναι δύσκολο, είναι αμανές και όλοι είναι ολόσωστοι. Με συγκινεί αυτό. Αυτή η σχεδόν τέλεια ταύτιση των «δρόμων» μας. Δεν είναι πολύ ωραίο;

• Μας λείψατε, πάντως, λείψατε για μια επταετία...

Με πάτε πάλι εκεί. Σε μένα. Να σας πω, λοιπόν, πως πέρασα μεγάλο σταυρό. Τότε, βέβαια, δεν καταλάβαινα τι μου γινόταν, όπως όλοι οι μουρλοί. Εξαιτίας μου πέθανε η μάνα μου μια ώρα αρχύτερα. Μια γυναίκα δυο μέτρα, μες στη ζωή. Σπουδαία τραγουδίστρια, που δεν φοβήθηκε να είναι παραδουλεύτρα για να μας ζήσει. Το τι σπίτι έχει καθαρίσει, το πόσα ρούχα έχει ξενοπλύνει στο χέρι. Βλέπω τώρα σε κάτι σπίτια στο Κολωνάκι τα δωμάτια που είχαν για τις υπηρεσίες. Παναγία μου, τι ’ν’ τούτο, λέω. Ούτε ποντίκι δεν έμενε εκεί μέσα. Αυτή τη μάνα εγώ τη στενοχώρησα βαθιά. Με την, ας την πω, αρρώστια μου. Οπως άλλος περνάει καρκίνο, εγώ πέρασα τη δική μου παλιαρρώστια. Η μάνα μου πέθανε νωρίτερα, για μένα. Ο άντρας μου πέθανε και για μένα. Από τα χάπια, δεν καταλάβαινα. Δεν ήξερα τι έκανα. Μετά, είχα τύψεις. Και απέναντι στο παιδί μου. Ηταν να πάω να τον δω στο σπίτι του και ανέβαζα πίεση. Επαιρνα Ζάναξ για να μην ταραχτώ. Ευτυχώς, αυτό έχει ξεπεραστεί.

• Γιατί, όμως;

Πέρασα όψιμη εφηβεία. Οταν ήμουν κανονικά έφηβη, ήμουν στα πανηγύρια και τραγουδούσα σαν επαγγελματίας... Με ρωτάς γιατί; Δεν ήξερα. Τώρα ξέρω. Δεν αγαπούσα τον εαυτό μου. Είχα χαμηλή αυτοεκτίμηση. Και τώρα έχω. Παιδάκι είμαι. Ενα φοβισμένο παιδάκι. Ενα αγριμάκι. Αλλά, τώρα το ξέρω και το προσέχω.

• Μινόρε ή ματζόρε;

Σαν άνθρωπος, μινόρε. Και σαν φωνή... προσπαθώ να πηγαίνω με τη μέλισσα. Και η μέλισσα είναι ματζόρε.

Θυμάμαι την Κατερίνα Γώγου

• Θέλει αντοχή, ωστόσο, η έκθεση στο κοινό, η δημιουργία. Δεν είναι και εύκολα πράγματα. Κι εσείς παλέψατε με δαίμονες. Προσωπικούς.

Ακόμη πολεμάω μαζί τους. Ή, για να το πούμε πιο ανάλαφρα, προσπαθώ να τους «διαχειριστώ». Ισως φταίει ότι είμαι φυγόπονη. Αν και στα καθημερινά τολμάω, μπαίνω με θράσος, στα πραγματικά δύσκολα φοβάμαι. Θυμάμαι, τώρα που τα λέμε αυτά, την Κατερίνα Γώγου. Πέθανε στα χέρια του άντρα μου. Δουλεύαμε τότε στον «Δία» του Σταυρακάκη μαζί με τη Σωτηρία Λεονάρδου. Αυτή τραγουδούσε Ασιμο, εγώ ρεμπέτικα. Εκεί γνώρισα τη Γώγου, ερχόταν κάθε βράδυ, ήταν φίλες. Μου έλεγε, «μπήκα στα ναρκωτικά, για να βγάλω την κόρη μου». Τώρα μου λες πως η κόρη της λέει το αντίθετο. Πως αυτή έμπλεξε εξαιτίας της μάνας της. Δεν είναι έτσι. Και είναι ντροπή να το λέει. Ισως έχει τύψεις και δεν τις αντέχει. Ας είναι καλά το παιδί, αν το κάνει για να μερέψει η ψυχή του, ας είναι. Αλλά δεν είναι αλήθεια... Τη θυμάμαι τη βραδιά εκείνη που χάσαμε τη Γώγου. Ερχεται στο μαγαζί κομμάτια, λάσπη. Και έγραφε σ’ ένα χαρτί. «Τι γράφεις, μωρή;», της λέω. «Να το δώσεις στη Σωτηρία», μου λέει ξέπνοα. Εγραφε: «Σωτηρία είμαι χώμα. Φεύγω». Την πήγε ο Βαγγέλης, ο άντρας μου, σπίτι και το άλλο πρωί μάθαμε πως πέθανε. Ακόμη το ‘χω το σημείωμα εκείνο. Κάπου το φυλάω. Μακάρι να το ’χανα, δεν θέλω να το βλέπω.

• Σας λείπουν αυτοί οι άνθρωποι;

Οχι, καθόλου. Τους έζησα, μα δεν ένιωσα συγγενής μαζί τους. Με άλλους νιώθω οικογένεια. Με τον Νταλάρα είμαστε σαν αδέρφια. Με τη Χαρούλα Αλεξίου -μαζί ήμασταν προχθές στη γιορτή της, τραγουδάγαμε και κλαίγαμε. Αυτό είναι συγγένεια. Με τη Γλυκερία, που είμαστε και κουμπάρες.

Ιnfο:

Σήμερα και αύριο, στις 21.00, στο θέατρο Badminton (Αλσος Στρατού, Γουδή, 2108840600).

Ερμηνεύουν: Ελένη Βιτάλη, Δώρος Δημοσθένους, Ζαχαρίας Καρούνης.

Με τη Λαϊκή Ορχήστρα Μίκης Θεοδωράκης, σε διεύθυνση Μαργαρίτας Θεοδωράκη. Τιμές εισιτηρίων: 10-25 €.