Η Κρήτη, ο Βενιζέλος, ο Καλομοίρης και οι… άλλοι

Το 2014 συμπληρώθηκαν 150 χρόνια από τη γέννηση του Ελευθέριου Βενιζέλου (1864-1936). Η επέτειος γιορτάστηκε από το Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Βενιζέλος», οργανώνοντας σειρά εκδηλώσεων που κορυφώθηκαν με θεματική συναυλία της ΚΟΑ υπό τον Βύρωνα Φιδετζή (Μέγαρο Μουσικής, 9/1/2015). Η εκδήλωση υποστηρίχθηκε από την Πανελλήνια Ομοσπονδία Κρητικών Σωματείων. Προλογίστηκε από συντελεστές του ιδρύματος, που εστίασαν στην κρίσιμη σχέση του Βενιζέλου με τα πολιτιστικά πράγματα, και περιλάμβανε προβολή σύντομου ντοκιμαντέρ.

Οι εντυπώσεις που αποκομίσαμε από τη συναυλία υπήρξαν ενοχλητικά άνισες, καθώς κυμάνθηκαν από πολύ καλές έως κακές θυμίζοντας παλιές, προ Χριστόπουλου εποχές… Ασυζητητί ενδιαφέρουσα ήταν η σύνθεση του προγράμματος υπό τον τίτλο «Από τον Βενιζέλο της Κρήτης στην Κρήτη του Βενιζέλου». Ομως αυτό αφορούσε μόνο το πρώτο μέρος, αφού το δεύτερο καλύφθηκε από τη «Συμφωνία αρ.5» του Ντβόρζακ˙ κι ας υπήρχαν ουκ ολίγα άλλα, προφανή, απολύτως σχετικά έργα (π.χ. συνθέσεις του Σαμάρα) να συμπληρώσουν ένα ολοκληρωτικά εντός θέματος ακρόαμα…

Πρώτη δόθηκε η σύνθεση «Amor fati» του Γιώργου Κουμεντάκη, ένα πολύ καλό, πειστικό δείγμα νεο-ιμπρεσιονιστικής/μινιμαλιστικής αξιοποίησης του ελληνικού παραδοσιακού ήχου στο πλαίσιο ενός σύγχρονου, δημιουργικού αναστοχασμού της συνάντησης με την (ηχητική) εθνική κληρονομιά˙ δυστυχώς η μέτρια, νευρική και ασχημάτιστη εκτέλεση αδίκησε το έργο, υπονομεύοντας τη σπάνια ευκαιρία να το απολαύσουμε ζωντανά.

Ακολούθησε η θαυμάσια «Κρητική γιορτή» (1919) του Δημήτρη Μητρόπουλου στην ωραία ενορχήστρωση (1928) του Νίκου Σκαλκώτα, που συνδυάζει με συγκινητική αθωότητα το εθνικοσχολικό στίγμα του πρωτότυπου με την εμπειρία του μεσοπολεμικού μοντερνισμού. Το έργο δόθηκε αξιοπρεπώς. Μία από τις συγκινητικότερες στιγμές της βραδιάς ήταν η ακρόαση ιστορικής ηχογράφησης του ίδιου του Βενιζέλου να τραγουδά το ριζίτικο «Ο Διγενής ψυχομαχεί» σε εναρμόνιση Νίκου Σκαλκώτα. Το σύντομο αυτό τεκμήριο δόθηκε με συνοδεία λιτής μουσικής ενορχήστρωσης από τον Γιάννη Σαμπροβαλάκη.

Το πρώτο μέρος ολοκληρώθηκε με το αριστουργηματικό ελεγειακό «Τρίπτυχο για ορχήστρα» (1936-38, 1940), εγκάρδιο φόρο τιμής του Καλομοίρη στον θανόντα «Πρωτομάστορα της Μεγάλης Ελλάδας» Ελευθέριο Βενιζέλο. Η ΚΟΑ, που έχει ηχογραφήσει το συγκεκριμένο έργο με τον ίδιο αρχιμουσικό το 2005 για την εταιρεία NAXOS (CD 8.557970), ανταποκρίθηκε στην ενθουσιώδη διεύθυνση του Φιδετζή με θαυμαστή ετοιμότητα και προσήλωση, δίνοντας μια θαυμάσια, άρτια, δυναμικά φορτισμένη ερμηνεία που ανέδειξε τέλεια τη δυνατή ρωμαλέα υπογραφή του συνθέτη. Το δεύτερο μισό μέρος της βραδιάς αφιερώθηκε στη «Συμφωνία αρ.5» του Ντβόρζακ, η οποία δόθηκε μεν δυναμικά αλλά μάλλον τραχιά και αφινίριστα.

ΥΓ. Για πολλοστή φορά θα υπογραμμίσουμε το πόσο ανεπανόρθωτα βλάπτει την υπόθεση της ιστορικής ελληνικής μουσικής η αποκλειστική παρουσίασή της -εκεί έχει καταντήσει!- στο πλαίσιο εθνικών επετείων και πατριωτικών αφιερωμάτων. Εκτός του ότι αυτό κρύβει άμετρη υποκρισία, εκτρέφει την παθητική πεποίθηση ότι δεν πρόκειται για «κανονική» μουσική όπως αυτές που ακούμε στις κανονικές συναυλίες… Πρόκειται άραγε για ζητούμενο ή εγώ καταλαβαίνω στραβά;