Ημερολόγιο Covid-19

Πεζογράφοι, ποιητές, δοκιμιογράφοι, πανεπιστημιακοί, αλλά και ευρύτερα πρόσωπα του βιβλίου κοινοποιούν ημερολόγια του εγκλεισμού, ημερολόγια της πανδημίας. Πραγματικά ή επινοημένα κείμενα που αποτυπώνουν εικόνες και σκέψεις τους· στιγμές ανησυχίας, αποφόρτισης, ελπίδας και αναστοχασμού της οικείας δυστοπίας μας, του παγκόσμιου εφιάλτη που ζούμε όλοι σε ζωντανό χρόνο.

Η στήλη αυτή είναι έκτακτη. Οσο και αναγκαία. Ευελπιστούμε η διάρκειά της να είναι βραχύβια.

Σήμερα φιλοξενούμε τις εγγραφές του Κώστα Μαυρουδή και του Ιάκωβου Ανυφαντάκη.

Ο εγκλεισμός συνεπάγεται εσωτερική ζωή

Του Κώστα Μαυρουδή

Χθες, ένα μυθιστόρημα της πανδημίας ήταν κοινότοπο science fiction. Σήμερα οι ειδήσεις είναι στατιστική θανάτου, αδιανόητα επεισόδια. Ιταλία: ένας νοσηλευόμενος ιερέας παραχωρεί τη μάσκα του σε νεότερο ασθενή. Ο ίδιος πεθαίνει. Τελειώνουν τα γάντια. Ο γιατρός συνεχίζει να νοσηλεύει. Οι κάτοικοι τραγουδούν στα παράθυρα. Εποχή του μεταμοντέρνου, αλλά η αφήγηση δοκιμάζει κώδικες του Ρομαντισμού.

Ο εγκλεισμός συνεπάγεται (και μεταφορικά) εσωτερική ζωή. Εικοστή πρώτη μέρα. Ειδησεογραφία και συνειρμοί με απρόβλεπτη ποικιλία:

χωρίς χάρτη, ο χωματόδρομος με οδήγησε στο Τσερτάλντο (Αύγουστος 1998), πατρίδα του Βοκάκιου. Το συναρπαστικό «Δεκαήμερο» αφορά την πανώλη του 1348. Φλωρεντινοί που κατέφυγαν στην ύπαιθρο διηγούνται ιστορίες, ξεγελούν τον χρόνο.

Αύγουστος 1975. Στο Bergamo, με οτοστόπ. Η «Πανούκλα στο Μπέργκαμο», διήγημα του νατουραλιστή Γ.Π. Γιάκομπσεν, είχε φόντο τη μεσαιωνική επιδημία. «Οι κάτοικοι καθάριζαν τον αέρα βάζοντας φωτιά στην πόλη. Μάταια. Πέθαιναν μαζικά. Εφευγαν. Κρύβονταν σε τάφρους, σε σπηλιές, στα δάση».

2020. Ιθαγενή στερεότυπα καταρρέουν: το αποστειρωμένο Πάσχα των εγκλείστων, οι χωρίς ακροατήριο Χαιρετισμοί, η 25η Μαρτίου που παρέσυρε τις σημειώσεις μου αλλού:

«Νάρκισσοι, ανέτοιμοι για τη λήθη, ασχολούμαστε ακόμα και με το ύφος της απουσίας µας». Ο «Γερο-Δήµος», από τα «Μνηµόσυνα» (1857) του Βαλαωρίτη –ποίηµα που τραγουδούσαµε στη σχολική γιορτή–, φαντάζεται τον τάφο του, υπολογίζοντας µέχρι και τα δέντρα που θα τον περιβάλλουν. Αν εμφανιστεί κάποιο πλατάνι, θα του άρεσε στη σκιά του να κάθονται οι µεταγενέστεροι. Αν φυτρώσει κυπαρίσσι, φαντάζεται τα κλεφτόπουλα «τα µήλα του να παίρνουν, να πλένουν τες λαβωµατιές, το Δήµο να σχωρνάνε». Ο αρματολός του Βαλαωρίτη, όπως όλοι, φοβάται τη λήθη.

Ο Δουµάς που πεθαίνει ρωτώντας τον γιο του αν τα 260 μυθιστορήματά του θα αντισταθούν στον χρόνο, ο Αλφρέ ντε Μισέ που ζητά στον τάφο του τη γνωστή ιτέα (του είδους των «Κρεμοκλαδών»), ο Ουγκό που εμπιστεύεται τα χειρόγραφά του στην Εθνική Βιβλιοθήκη, αλλά και ο δικός µας Κ. Τσάτσος, που εύχεται να υπάρξουν «εραστές των έργων του για να τα σπουδάσουν άµα λείψει», δεν διαφέρουν απ’ τον ήρωα του τραγουδιού. Και, για να εμπλουτίσουμε τον κατάλογο: ο Αµλετ που εισηγείται στον Οράτιο να ζήσει για να αφηγηθεί την ιστορία του, ο µεµψίμοιρος Αστροβ (στον «Θείο Βάνια») που αµφιβάλλει «αν θα µας θυµάται κανείς σε εκατό χρόνια», ο ράφτης κύριος Λέφας που πίστευε ότι οι φωτογραφημένοι με τα ρούχα του θα µιλούν στο μέλλον γι’ αυτόν, μια γιαγιά που ρωτά στην εντατική την εγγονή της αν θα κλάψει, ζητούσαν ακριβώς το ίδιο: τη μνεία του μέλλοντος, ένα είδος «επιείκειας» του χρόνου, που φαίνεται να κάνει λιγότερο δραματικό ό,τι θα συµβεί. Με µάταιο ζήλο, απαρηγόρητοι, όλοι, σ’ όλες τις εποχές, δεν διέθεταν τίποτε πιο αξιόμαχο στην αναμέτρησή τους µε την απουσία.

Τελευταίο βιβλίο του Κ. Μαυρουδή είναι το «Τέσσερις εποχές» (ΑΩ, 2018).

Αλλη μια μέρα

Του Ιάκωβου Ανυφαντάκη

Κάθε πρωί στις δέκα και μισή η από πάνω αρχίζει με τρέξιμο. Γρήγορα μικρά βήματα επί τόπου, αλματάκια, κοιλιακοί και κάμψεις, ύστερα κι άλλο τρέξιμο. Λαχάνιασμα πνιχτό, σχεδόν αστείο. Από τη μεσοτοιχία ακούγεται σταθερά όλη μέρα η φωνή του γιατρού. Απανωτές βιντεοκλήσεις με ασθενείς, οι λέξεις του έρχονται με μια μονότονη ρυθμικότητα, με ηρεμούν και μένα, κι ας μη δίνω πάντα σημασία στις λεπτομέρειες. Πιάνω σκόρπιες κουβέντες «πόσες φορές», «όχι τα χάπια», «θα περάσει», «πρέπει να φύγεις», «πάρε με τηλέφωνο, ό,τι ώρα και να είναι» που ράβουν όλες τις ιστορίες σε μία.

Αργά αργά το σπίτι γεμίζει στη μυρωδιά του ινδικού από την άλλη άκρη του διαδρόμου. Το κάρι ανεβαίνει τις σκάλες, φτάνει σε όλους τους ορόφους, γίνεται ένα με την πολυκατοικία και μετά, το ίδιο αργά, χάνεται, μέχρι να ξανάρθει την επόμενη.

Στον πέμπτο απέναντι αρχίζουν κάποια στιγμή οι φωνές. Ερχονται ξαφνικά, ακανόνιστα, πολλές φορές κάθε μέρα. Μακρόσυρτες στην αρχή, σαν μοιρολόι. Και απότομα ξεφεύγουν σε ένα ξέσπασμα. Ολη η γειτονιά ησυχάζει εκείνη την ώρα, νομίζω ακόμα και ο γιατρός από δίπλα. Το παράθυρο του πέμπτου μένει πάντα ανοιχτό αλλά δεν έχω καταφέρει να δω ποτέ την κοπέλα να στέκεται εκεί. Μια φορά ο παππούς από τον τρίτο της είπε να το βουλώσει επιτέλους, αλλά μόνο μια φορά, δεν το ξανάκανε. Θα ’θελα να τη ρωτήσω πολλά πράγματα, αν αφήνει επίτηδες τα παράθυρα ανοιχτά ή αν δεν το καταλαβαίνει, αν είναι αυτές οι πιο όμορφες μέρες της ζωής της. Δεν θα το κάνω.

Οποια στιγμή βγω στο μπαλκόνι βλέπω από πάνω ένα ζευγάρι πατούσες να πετάνε έξω από τα κάγκελα. Γυμνές. Δεν κρυώνουν. Και μια τούφα καπνού να ανεβαίνει ψηλά. Οποιος κι αν κάθεται εκεί δεν μιλάει. Ισως να σκέφτεται όσα σκέφτομαι και εγώ. Ισως να καταφέρνει να σκεφτεί κάτι άλλο.

Το απόγευμα στις έξι είναι η ώρα του Αλαντίν από κάτω. Αυτό δεν έχει αλλάξει, ήταν η ώρα του παιχνιδιού του από παλιά. Η κοπέλα που μένει από κάτω τον φωνάζει σαν να είναι παιδί της. Αλλά τόσα χρόνια δεν έχω καταλάβει αν ο Αλαντίν είναι σκύλος ή γάτα. Το παιχνίδι κρατάει σχεδόν μια ώρα. Μόλις τελειώνει, σχεδόν αμέσως, αρχίζει το πιάνο από το ρετιρέ. Δεν ακούγεται καλά και δεν ξέρω πώς λέγονται τα κομμάτια που παίζουν, όλο σκέφτομαι αύριο θα ανέβω να ρωτήσω, κι όλο το αναβάλλω.

Είμαστε ακόμα όλοι καλά.

Τελευταίο βιβλίο του Ι. Ανυφαντάκη είναι το μυθιστόρημα «Κάποιοι άλλοι» (Πατάκης, 2019).