Η λαίδη του αστυνομικού πέθανε

Για πάρα πολλούς, τουλάχιστον τους παλιομοδίτες φαν του είδους, η Βρετανή Π. Ντ. Τζέιμς, που πέθανε χθες το πρωί στα 94 της χρόνια στο σπίτι της στην Οξφόρδη, ήταν η μεγαλύτερη, η σπουδαιότερη συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων. Και ο ήρωάς της, ο ποιητής-αστυνομικός Ανταμ Νταλγκλίς ήταν εξίσου διάσημος (και απαραίτητος) με αυτήν. Καθόλου δεν αποκλείεται μερικές δεκαετίες από σήμερα να τον αναστήσει κάποιος-α διάδοχός της σε βιβλίο, όπως καλή ώρα συνέβη πρόσφατα με τον Ηρακλή Πουαρό της Αγκαθα Κρίστι. Αν και η λαίδη, από το 1991 στη Βουλή των Λόρδων με τους Συντηρητικούς, ήταν πολύ σοβαρή γυναίκα. Και δεν ξέρουμε τι ορίζει στη διαθήκη για το πνευματικό της έργο.

Πνευματικό. Μάλιστα. Διαβάστε ένα οποιοδήποτε μυθιστόρημά της, στο πρωτότυπο ή στην ελληνική του μετάφραση, και θα καταλάβετε τι σημαίνει συναρπαστική αστυνομική πλοκή, τέλεια δομή και υψηλού επιπέδου γλώσσα. Μεταξύ μας, η μοναδική Αγκαθα Κρίστι τόσο καλή συγγραφέας δεν ήταν, και η Τζέιμς μετριότητα τη θεωρούσε. Μερικές μόνο προτάσεις (γιατί κυκλοφορούν πολλά βιβλία της): «Αθώο αίμα» (το απόλυτο παγκόσμιο μπεστ σέλερ της τού 1980 κι αυτό που την έκανε πάμπλουτη), «Θάνατος στην ιερατική σχολή», «Ο φάρος», «Η αίθουσα των θρόνων».

Η Π. Ντ. Τζέιμς γεννήθηκε το 1920. Δεκάξι χρονώ εγκατέλειψε το σχολείο για να ακολουθήσει τον πατέρα της στην Inland Revenue, κυβερνητική υπηρεσία για τη συλλογή των φόρων. Παντρεύτηκε στα 21 της και γέννησε δύο κόρες στο Λονδίνο, στη διάρκεια των βομβαρδισμών από τους Γερμανούς. Ο σύζυγός της επέστρεψε από τον πόλεμο με σοβαρή διανοητική διαταραχή και η Π. Ντ. Τζέιμς βρέθηκε να σηκώνει όλα τα οικογενειακά βάρη δουλεύοντας στη διοίκηση ενός νοσοκομείου. Τα βράδια τα αφιέρωνε στο γράψιμο. Πάντα ήθελε να γίνει συγγραφέας και άρχισε να γράφει με ήρωα έναν ντετέκτιβ σαν άσκηση για τη «σοβαρή» λογοτεχνία. Ευτυχώς έμεινε στην «ελαφριά». Αν και έγραψε κι ένα μυθιστόρημα εκτός είδους, «Τα παιδιά των ανθρώπων» (1992), για ένα δυστοπικό μέλλον, που έγινε και επιτυχημένη ταινία.

Η πολύ μεγάλη καριέρα της (έχει πάρει όλα τα κορυφαία βραβεία για αστυνομική λογοτεχνία) ξεκίνησε το 1962 με το «Cover her Face». Παρών και ο Νταλγκλίς, που πρωταγωνίστησε συνολικά σε έντεκα μυθιστορήματά της. Καλλιεργημένος, αναγνωρισμένος ποιητής, εστέτ και όλα αυτά («τον προίκισα με τις αρετές που θαύμαζα στους ανθρώπους», είχε πει το 2001, «γιατί έλπιζα να διαρκέσει στον χρόνο και για να γίνει αυτό έπρεπε και να μου αρέσει») ήταν μία από τις αιτίες που κάποιοι την κατηγόρησαν για ελιτισμό. Συν το γεγονός ότι απέφευγε τα εγκλήματα στις χαμηλές τάξεις και προτιμούσε την πιο ατμοσφαιρική μεσαία (και πάνω). «Οι αποτρόπαιες και βίαιες πράξεις σε ένα πολιτισμένο περιβάλλον είναι πιο τρομαχτικές», είχε πει. Κάποια στιγμή, το 1972 εμφάνισε και μια γυναίκα ντετέκτιβ, την Κορντίλια Γκρέι («An Unsuitable Job for a Woman»), που άντεξε μόνο ένα ακόμα μυθιστόρημα.

Η Π. Ντ. Τζέιμς είχε σαφείς και ισχυρές απόψεις για την αστυνομική λογοτεχνία και κανένα κόμπλεξ. «Μπορείς κάλλιστα να μείνεις μέσα στις αυστηρές προδιαγραφές του είδους και να είσαι ένας σοβαρός συγγραφέας λέγοντας την αλήθεια για τους άνδρες, τις γυναίκες και τις σχέσεις τους στην κοινωνία», είχε πει. Το να θεωρείται ότι οι συγγραφείς αστυνομικών είναι αδύνατον να βγάλουν αξιόλογα βιβλία τής φαινόταν «το ίδιο ανόητο με το να πεις ότι κανένα σονέτο δεν μπορεί να είναι καλή ποίηση γιατί περιορίζεται σε 14 στίχους». Πίστευε ακόμα (και το έκανε πράξη και με το παραπάνω) ότι η καλή πλοκή ποτέ δεν μπορεί να αποτελέσει άλλοθι για την κακή λογοτεχνία. «Σε χιλιάδες ανθρώπους αρέσει να ψυχαγωγούνται διαβάζοντας μια κλασική αστυνομική ιστορία. Νομίζω ότι δικαιούνται να διαβάζουν μία που να είναι συγχρόνως καλό και καλογραμμένο μυθιστόρημα. Γι’ αυτούς τους ανθρώπους γράφω».

Και κάτι τελευταίο. Το 2011 έγραψε το «Death Comes to Pemberley», ένα αστυνομικό σίκουελ στο «Περηφάνια και Προκατάληψη» της Οστεν, που πιάνει το νήμα έξι χρόνια μετά τον γάμο του Ντάρσι και της Ελίζαμπεθ με φόνους και τέτοια. Δεν είναι το αριστούργημά της, αλλά ποιος νοιάζεται...