Μια μεγάλη έρευνα για την ελληνική βιβλιοπαραγωγή και την εκδοτική δραστηριότητα την περίοδο 2009-2022 εκπόνησε ο ΟΣΔΕΛ (Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης Εργων του Λόγου) με δικούς του πόρους και πυρήνα τη βιβλιογραφική βάση του οσδέλnet, επιχειρώντας να καλύψει ένα κενό πολλών χρόνων.
Το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, με διευθύντρια την αείμνηστη Μυρσίνη Ζορμπά, είχε ξεκινήσει ανάλογες έρευνες, όταν όμως καταργήθηκε (άδικα και βίαια) το 2013 ο χώρος του βιβλίου έμεινε αχαρτογράφητος. Οπως παρατηρεί ο εκδότης Αντώνης Καρατζάς, πρόεδρος του Δ.Σ. του ΟΣΔΕΛ, «το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου είχε υλοποιήσει κατά την περίοδο της λειτουργίας του ένα σημαντικό ερευνητικό έργο σχετικά με τον χώρο του βιβλίου, το οποίο, δυστυχώς, κανένας δημόσιος φορέας δεν ανέλαβε να συνεχίσει μετά τη διακοπή λειτουργίας του.
»Ως αποτέλεσμα οι επαγγελματίες του βιβλίου, η ερευνητική κοινότητα, οι αναγνώστες και οι αναγνώστριες αλλά και οι ίδιες οι αρμόδιες αρχές της πολιτείας απώλεσαν τη δυνατότητα πρόσβασης σε αξιόπιστα ποσοτικά και ποιοτικά δεδομένα σχετικά με τον χώρο των εκδόσεων, ενώ για τον ίδιο λόγο, ο οποίος έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την ευρωπαϊκή και διεθνή πρακτική, η Ελλάδα βρέθηκε εκτός του ευρωπαϊκού και διεθνούς εκδοτικού χάρτη».
Η νέα έρευνα, με τίτλο «Δεδομένα ελληνικής βιβλιοπαραγωγής και εκδοτικής δραστηριότητας 2009-2022», καλύπτει μια εκτεταμένη χρονική περίοδο 14 ετών «στη διάρκεια της οποίας σημειώθηκε η ελληνική οικονομική κρίση και η διεθνής υγειονομική κρίση, οι οποίες επηρέασαν και οι δύο, σε διαφορετική προοπτική, και τον χώρο των εκδόσεων» υπογραμμίζει ο Αντ. Καρατζάς.
«Κύριος στόχος της εν λόγω χαρτογράφησης της ελληνικής βιβλιοπαραγωγής της περιόδου 2009-2022 είναι η παροχή ποσοτικών στοιχείων στους επαγγελματίες του βιβλίου, στην ερευνητική κοινότητα, αλλά και στο ευρύ κοινό, αλλά και η πρώτη διερεύνηση επιμέρους πτυχών των εν λόγω στοιχείων. Παρουσιάζεται έτσι επίσης μια ειδικότερη μελέτη για την ίδια περίοδο, την οποία εκπόνησε ο ερευνητής δρ Παναγιώτης Κάπος, σχετικά με τα μορφότυπα της ψηφιακής εποχής (ebooks, audiobooks), τη χαρτογράφηση των εκδοτικών επιχειρήσεων και τις αυτοεκδόσεις, η οποία συνοδεύεται και από προτάσεις για το μέλλον».
Σήμερα δημοσιεύουμε ορισμένα από τα στοιχεία της έρευνας, όπου παρατηρούμε ότι η βιβλιοπαραγωγή παίρνει ξανά τα πάνω της, με τα έντυπα βιβλία να κυριαρχούν έναντι των ebooks, τα οποία ωστόσο βρίσκονται σε ανοδική πορεία, ενώ οι τίτλοι λογοτεχνίας εν γένει κρατούν τα σκήπτρα.
● Από το 2009 έως και το 2012 (χαμηλό της εξεταζόμενης περιόδου με 8.306 τίτλους) η ελληνική βιβλιοπαραγωγή (πρώτη έκδοση, όλοι οι τύποι βιβλίου), παρουσιάζει καθοδική πορεία. Στη συνέχεια, από το 2012 έως το 2015, εντοπίζεται μια σχετική σταθεροποίηση και το 2015 ξεκινά η ανοδική πορεία του κλάδου έως το 2019, οπότε και ανακόπτεται από την υγειονομική κρίση.
● Η πανδημία επηρεάζει τη βιβλιοπαραγωγή, η οποία το 2020 σημειώνει πτώση της τάξης του 18,4% σε σύγκριση με το 2019. Το 2021 ωστόσο η κατάσταση αλλάζει ριζικά, καθώς η βιβλιοπαραγωγή εκτινάσσεται στους 13.552 τίτλους. Το 2021 αποτελεί έτσι το έτος-οροφή της ελληνικής βιβλιοπαραγωγής στον 21ο αιώνα, υπερβαίνοντας κατά πολύ την παραγωγή του 2008 που θεωρούνταν επί μακρόν η πλέον σημαντική (11.421 τίτλοι). Το 2022 σημειώνεται μια μικρή μείωση, αλλά η βιβλιοπαραγωγή συνεχίζει να υπερβαίνει κατά πολύ τα προ οικονομικής κρίσης επίπεδα (12.802).
● Τα έντυπα βιβλία αποτελούν το 97% του συνόλου της παραγωγής όλων των τύπων βιβλίου.
● Το ebook από το 2009 μέχρι και το 2013 εμφανίζει συνεχή άνοδο. Από τους 185 τίτλους του 2009 ξεπερνά τους 1.000 το 2013 (1.042 τίτλοι), καταγράφοντας αύξηση της τάξης του 463%. Το 2013 αποτελεί το έτος με την υψηλότερη παραγωγή ebooks για την περίοδο 2009-2020. Στην επόμενη πενταετία τα ebooks παρουσιάζουν συνεχή πτώση, το 2018 εκδίδονται 650 τίτλοι, δηλαδή υπάρχει πτώση της τάξης του 37,7% σε σύγκριση με το 2013. Τέλος, κατά την επόμενη διετία η παραγωγή των ηλεκτρονικών βιβλίων παρουσιάζει ξανά άνοδο. Το 2020 εκδίδονται 904 τίτλοι, αύξηση της τάξης 32% σε σχέση με το 2019, και το 2021, χρονιά-οροφή για τις εκδόσεις ebooks, εκδίδονται 1.251 τίτλοι. Η θεαματική αυτή αύξηση το 2020-2021 αποτυπώνει ενδεχομένως τον θετικό αντίκτυπο της πανδημίας στον συγκεκριμένο τύπο έκδοσης και αξίζει να μελετηθεί ποιοτικά.
● Κατά την εξεταζόμενη περίοδο σημειώνεται σταθερή αύξηση της βιβλιοπαραγωγής των λογοτεχνικών τίτλων. Το 2009 αντιστοιχούν σε ποσοστό 25,8% του συνόλου, το 2013 φτάνουν στο 40%, το οποίο διατηρούν έως το 2020, ενώ το 2021 και 2022 σημειώθηκε περαιτέρω αύξηση στο 43,8% και 43,3% αντίστοιχα.
● Ο μέσος όρος των τιμών των βιβλίων (λιανική τιμή σε ευρώ) για την περίοδο 2009-2022 (πρώτη έκδοση, όλοι οι τύποι) καταγράφει πτωτική πορεία από το 2011 έως και το 2014. Στη συνέχεια σημειώνονται μικρές αυξομειώσεις έως και το 2018. Το 2019 η μέση τιμή πέφτει, για πρώτη και μοναδική φορά κατά την περίοδο αναφοράς, κάτω από τα 16 ευρώ (15,66 ευρώ). Το 2020-2022, επανέρχεται με αυξομειώσεις στα προηγούμενα επίπεδα, χωρίς όμως ποτέ να φτάσει στα υψηλά του 2010 (19,96) και αυτό παρά τη σημαντική αύξηση της τιμής του χαρτιού. Παράλληλα ο μέσος όρος αριθμού σελίδων των βιβλίων ανεβαίνει από τις 229 σελίδες το 2019 στις 245 το 2020.
● Το υψηλότερο μερίδιο των μεταφρασμένων έργων επί του συνόλου της βιβλιοπαραγωγής καταγράφεται το 2009 (40,4%) και το χαμηλότερο το 2014 (27,4%). Στις περιόδους κρίσης (οικονομικής, υγειονομικής) φαίνεται ότι τα μεταφρασμένα βιβλία υποχωρούν, για διαφορετικούς λόγους κατά περίπτωση, έναντι των μη μεταφρασμένων, με τα δεύτερα να κυριαρχούν σταθερά από το 2010 ώς το 2022 με ποσοστό μεγαλύτερο του 60%.
● Στη βιβλιοπαραγωγή της περιόδου αναφοράς διαπιστώνεται ότι οι κατηγορίες της λογοτεχνίας και των θεωρητικών επιστημών είναι αυτές που κατέχουν σταθερά τις δύο πρώτες θέσεις, με την κατηγορία των παιδικών βιβλίων να κρατά επίσης σταθερά την τρίτη θέση σε όλα τα έτη. Οι υπόλοιπες θεματικές κατηγορίες [θετικές επιστήμες, τέχνες, εκπαιδευτικά και γενικά βιβλία (πρακτικά, προσωπική ανάπτυξη κ.ά.)] εμφανίζουν τις υψηλότερες τιμές τους (αριθμός τίτλων και μερίδιο στο σύνολο της βιβλιοπαραγωγής) τα έτη 2009 και 2010. Με την πάροδο των ετών οι εν λόγω θεματικές κατηγορίες παρουσιάζουν σημαντική συρρίκνωση, αλλά με αξιοσημείωτες διαφοροποιήσεις.
● Οσον αφορά τους εκδότες πιο έντονη δραστηριότητα σε αυτά τα 14 χρόνια φαίνεται να έχουν οι εκδόσεις Πατάκη που βρίσκονται στην πρώτη θέση με 4.599 τίτλους, το Μεταίχμιο δεύτερο με 3.668 τίτλους και ακολουθούν ο Ψυχογιός με 3.595, ο Μίνωας με 2.722 και η Susaeta με 1.993 τίτλους.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας