Τα δάκρυα δεν ταιριάζουν στον «Ραγιά»

Αν και… Ραγιάς, γεννήθηκε, έζησε και σβήνει αδούλωτος. Επειτα από πενήντα πέντε χρόνια λειτουργίας το τελευταίο ιστορικό βιβλιοπωλείο της Θεσσαλονίκης κλείνει οριστικά στις 30 Σεπτεμβρίου.

Το βιβλιοπωλείο «Ραγιάς» δεν ήταν ένα οποιοδήποτε βιβλιοπωλείο και δεν θα ήταν υπερβολή τώρα να πούμε, ελεύθεροι από τα δεσμά οποιασδήποτε ανταγωνιστικής καχυποψίας, ότι ήταν «Το Βιβλιοπωλείο». Δεν υπήρχε Θεσσαλονικιός που να χρειάστηκε παλιό ή σπάνιο βιβλίο και δεν άκουσε ή δεν είπε τη φράση «στον “Ραγιά” πήγες; Αν δεν το έχει ο “Ραγιάς”, μην ψάχνεις αλλού».

Ηταν πάντα… υπόγειος ο «Ραγιάς». Από το 1960 ώς το 1993 στην Τσιμισκή 41 και από τότε μέχρι σήμερα στην Ερμού 44, δύο υπόγεια. Μικρή πάντα η είσοδος, δυο που κινούνταν αντίθετα έπρεπε να πλαγιάζουν το σώμα.

Πολύ πριν από τα κομπιούτερ και μέχρι το 2008 που πέθανε, ο Παναγιώτης Ραγιάς ήταν η κινητή βιβλιοθήκη της πόλης και των εκδόσεων. Σε κανέναν ποιητή ή πεζογράφο, μείζονα ή ελάσσονα, δεν αρνήθηκε να βάλει στο ράφι την πρώτη του έκδοση. Κάθε «λοξό» φυλλάδιο θα το έβρισκες εκεί. Ηθελε να μοιάσει του Συρόπουλου, άλλου ιστορικού βιβλιοπώλη, των αρχών του περασμένου αιώνα, κι έτσι, αν και Πατρινός, έμεινε από το 1958 στη Θεσσαλονίκη.

Τελευταίες έμειναν στο βιβλιοπωλείο οι δύο του κόρες, Ράνια και Σοφία. Το πάλεψαν έξι χρόνια. Η κρίση, όμως, τσάκισε και τον «Ραγιά». «Δεν θέλω να γίνει κηδεία για το μαγαζί. Δεν είναι καθόλου ευχάριστο κάτι τέτοιο», μας λέει η Ράνια Ραγιά. Νιώθω κάτω από τη γλώσσα της να σκάει η πίκρα, αλλά νικάει η αξιοπρέπεια. Η Σοφία δεν θέλει να πει κουβέντα, χάνεται πίσω από τις ντάνες.

«Θα κλάψω μόνο την τελευταία μέρα», λέει η Ράνια, ενώ τριγύρω ένας κόσμος, που πληροφορήθηκε ότι ξεπουλιέται το εμπόρευμα σε τιμές που αρχίζουν από μισό ευρώ και φτάνουν μέχρι τα τρία, ψάχνει προσηλωμένος ένα ένα τα βιβλία στα ράφια και τις στοίβες. Ακούγεται μόνο το σύρσιμο των ποδιών τους.

Πάνωθέ μας οι φωτογραφίες όλων των λογοτεχνών της Θεσσαλονίκης γίνονται μάρτυρες μιας ήττας, που με κάποιο τρόπο είναι και δική τους. Σαν να παρακολουθούν τους βιβλιόφιλους να λειτουργούν όπως άνθρωποι που σώζουν την περιουσία και τη μνήμη των γειτόνων τους, που έφυγαν προσωρινά εξαιτίας μιας αιφνίδιας επιδρομής.

Τα κοινωνικά δίκτυα έχουν πάρει φωτιά τις τελευταίες μέρες για το γεγονός, παρ’ ότι η εκποίηση έχει αρχίσει εδώ και ένα χρόνο. Αλλά έτσι ήταν πάντα ο «Ραγιάς». Μια ολόκληρη ζωή κι ούτε μια φανφάρα. «Θα φύγουμε αξιοπρεπείς, όπως ζήσαμε μέχρι τώρα», λέει η Ράνια κοιτώντας με στα μάτια. Περήφανοι μέχρι το τέλος. Ούτε ένα ευρώ χρέος. Προμηθευτές και εκδότες, Εφορία, Ταμεία, όλοι εξοφλημένοι μέχρι δεκάρας.

Αλλά σιγά μην έλειπαν τα προβλήματα, τα οποία στην περίπτωση του «Ραγιά» κι αυτά ξεχωριστά είναι. Διότι ενώ στις αποθήκες του βρίσκονται περίπου 70 με 90 χιλιάδες τίτλοι, δεν μπορούν να τα δωρίσουν στο Πανεπιστήμιο, τον δήμο ή τις φυλακές, όπως η Ράνια και η Σοφία επιθυμούν. «Να σου δώσω τον νόμο περί δωρεών να δεις», μου λέει η Ράνια.

«Ετσι και κάνω δωρεά θα πληρώσω και τον ΦΠΑ στην Εφορία, ο λογιστής με προειδοποίησε όταν πήγαμε να δώσουμε 2.500 τετράδια στο κοινωνικό φροντιστήριο του Δήμου Παύλου Μελά. Ακου να μην μπορώ να τα δωρίσω, δεν είναι αντιμετώπιση από το κράτος αυτή. Ντροπή! Ψάχνουν να βρουν κάποια άκρη στον δήμο, δεν ξέρω τι θα γίνει, αλλά είναι ντροπή να προτιμούν να δώσουμε όλα αυτά τα βιβλία για πολτοποίηση».

Χαρακτηριστικό είναι το μήνυμα που διαδόθηκε από έναν πολίτη, τον Γ. Χρηστινίδη, στα σόσιαλ μίντια: «Πηγαίνετε, τουλάχιστον, εσείς και πάρτε μερικά βιβλία σε εξευτελιστικές τιμές, μήπως και τα σώσετε. Οταν ξανανέβηκα επάνω στον κόσμο, πήρα βαθιά ανάσα. Είχα την αίσθηση ότι ανέβαινα από τον Αδη!».

Νεαροί και νεαρές, μεσήλικες και ηλικιωμένοι εξακολουθούν όσο μιλάμε να στριφογυρίζουν σαν μέλισσες ανάμεσα στους πάγκους και δεκάδες σελίδες θροΐζουν σε δάχτυλα που φοβούνται μην τσακίσουν τις εκδόσεις που μένουν ακόμη απούλητες, ακόμη και τις παμπάλαιες και σκονισμένες.

Θυμάμαι στο ίδιο σημείο του υπογείου τον ποιητή Ντίνο Χριστιανόπουλο, το 1999, να μιλάει σε μια κατανυκτική και πολυπληθή μάζωξη για την ιστορία της λογοτεχνίας στη Θεσσαλονίκη πριν από το 1912 και τα πρώτα χρόνια μετά. Την εξέδωσε τότε ο Ραγιάς, μαζί με μελέτες για τον Σολωμό και τα παλιά βιβλιοπωλεία της Θεσσαλονίκης. Συνολικά τέσσερα κομψά βιβλιαράκια.

«Πάρ´τα να μας θυμάσαι», λέει η Ράνια. Τα είχα, αλλά τα πήρα και πάλι, πολύτιμα δώρα από πολύτιμους ανθρώπους. Τη ρωτώ αν έχει μιλήσει με τον ποιητή τελευταία. Λέει, «δεν είναι καλά στην υγεία του, μην τον κάνουμε χειρότερα». Δεν ξέρω πια τι να ρωτήσω, τολμώ μόνο «και τώρα τι;». «Η Ιστορία δεν γυρίζει πίσω», απαντά η Ράνια. Και συμπληρώνει: «Οπως μου είπε ο άντρας μου, 28 χρόνια στο σκοτάδι του υπογείου. Καιρός να βγεις στο φως».

Παρά ταύτα, όταν έφευγα, ανεβαίνοντας στην Ερμού και με τον ήλιο πάνωθε να λάμπει, είχα την εντύπωση ότι το σκοτάδι επεκτεινόταν. Αλλά είπαμε, όχι φανφάρες για τον «Ραγιά».

Και ξαφνικά, επιτρέπεται η δωρεά βιβλίων

Η Γενική Γραμματεία Δημοσίων Εσόδων, μετά τον σάλο που ξέσπασε επειδή ο «Ραγιάς» δεν μπορεί να χαρίσει σε ιδρύματα τα βιβλία του και θα αναγκαστεί να τα πολτοποιήσει, προχώρησε σε διευκρινίσεις. Και επιτρέπει τη δωρεά.

«Η εν λόγω διάθεση εμπίπτει στην έννοια της δωρεάν διάθεσης αγαθών από επιχειρήσεις προς ευπαθείς κοινωνικά ομάδες, μέσω φορέων φιλανθρωπικού ή κοινωφελούς σκοπού και οι πράξεις αυτές δεν θεωρούνται ως φορολογητέες παραδόσεις αγαθών, κατά την έννοια της παραγράφου 2 του άρθρου 7 του κώδικα ΦΠΑ και δεν υπόκεινται σε ΦΠΑ, εφόσον συντρέχουν σωρευτικά οι προϋποθέσεις του άρθρου 1 της Υπουργικής Απόφασης ΠΟΛ. 1095/2014», διευκρινίζει.

«Η δωρεά αυτή δεν υπόκειται σε ΦΠΑ εφόσον τα δωριζόμενα δεν είναι κατάλληλα προς πώληση ή αξιοποίηση ιδίως λόγω λαθών ή ελαττωμάτων ή ελλείψεων στη συσκευασία, την επισήμανση ή το ζύγισμα, ή λόγω απόσυρσης από την αγορά κτλ και οι αποδέκτες είναι νομικά πρόσωπα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα που έχουν συσταθεί νόμιμα στην Ελλάδα και έχουν αποδεδειγμένα φιλανθρωπικό ή κοινωφελή σκοπό».

Οι ιδιοκτήτριες που ενημερώθηκαν πρόκειται να καταθέσουν τη σχετική αίτηση σήμερα και η απάντηση αναμένεται τις επόμενες μέρες.