Θρυλικές ναυμαχίες, ένδοξες στιγμές της ελληνικής Ιστορίας, αλλά και γαλήνιες θάλασσες και ταπεινά καΐκια, συνολικά 57 πίνακες συνθέτουν την έκθεση «Κωνσταντίνος Βολανάκης: Νόστος της θάλασσας, έργα από τη Συλλογή του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη», που παρουσιάζεται στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων, υπό την αιγίδα της Προέδρου της Δημοκρατίας, Κατερίνας Σακελλαροπούλου. Με αυτήν την έκθεση (περιλαμβάνει επίσης ελαιογραφίες που ανήκουν στο Αρχηγείο Ναυτικού, τη Βουλή των Ελλήνων και την Τράπεζα της Ελλάδος) ο κορυφαίος Ελληνας θαλασσογράφος επιστρέφει για πρώτη φορά στο νησί που γεννήθηκε, την Κρήτη, και τα πλοία στους καμβάδες του «ρίχνουν άγκυρα» στις αίθουσες της κομψής Πινακοθήκης μέχρι το τέλος του χρόνου.
Ο Κωνσταντίνος Βολανάκης (Ηράκλειο 1837-Πειραιάς 1907), αν και υπήρξε από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της Σχολής του Μονάχου, παρέκαμψε τα ηθογραφικά θέματα και τα πορτρέτα -τάση που ακολουθούσαν οι περισσότεροι καλλιτέχνες της συγκεκριμένης σχολής- κι αφιερώθηκε με εμμονή στη θάλασσα και τη ζωή γύρω από αυτήν.
«Αν ένας Ελληνας εικαστικός καλλιτέχνης δύναται να “υποστηρίξει” ότι αναμετρήθηκε με την απεραντοσύνη της θάλασσας, τότε αυτός δεν είναι άλλος από τον Κωνσταντίνο Βολανάκη. Η καλλιτεχνική του παραγωγή, εκτεινόμενη χρονικά σε περίπου μισό αιώνα, καλύπτοντας σχεδόν ολόκληρο το β' μισό του 19ου και τα πρώτα χρόνια του 20ού αιώνα, απέδωσε ένα σύνολο έργων αξεπέραστο, ποσοτικά και ποιοτικά.
»Το ότι δεν ανταμείφθηκε, τουλάχιστον όσο του έπρεπε, από την τέχνη του εν ζωή, έχει να κάνει με την κατάσταση της νεοελληνικής τέχνης και ευρύτερα με τα ιστορικά δεδομένα στην Ελλάδα της εποχής του· το ότι σήμερα πια τιμάται δεόντως -και υπερτιμάται, από άποψη εμπορική- σχετίζεται και πάλι με τα δεδομένα της σύγχρονης νεοελληνικής πραγματικότητας.
»Το βέβαιο είναι ότι ο Κωνσταντίνος Βολανάκης απέδωσε με τον χρωστήρα του τη θάλασσα, και κυρίως τον κόσμο της, κατά τρόπο μοναδικό, κατοχυρώνοντας έτσι, καλλιτεχνικά και πολιτισμικά, το πλέον εμβληματικό στοιχείο και πεδίο του ελληνικού κόσμου, τη ναυτοσύνη», επισημαίνει ο επιμελητής της έκθεσης, ιστορικός Τέχνης και έφορος της συλλογής έργων τέχνης της Βουλής των Ελλήνων, Θοδωρής Κουτσογιάννης.
Ο Βολανάκης εργάστηκε στο Μόναχο, τη Βιέννη και την Τεργέστη, πριν εγκατασταθεί στον Πειραιά το 1883. Δεν γνωρίζουμε εάν επισκέφτηκε ξανά την Κρήτη, ωστόσο κατά τη δεκαετία του 1890 ζωγράφισε «Το Διοικητήριο των τεσσάρων Δυνάμεων στη Σούδα». Στα πρώτα σπουδαστικά του χρόνια, με επίδραση ανανεωτικές τάσεις από το καλλιτεχνικό περιβάλλον της Βαυαρίας, φιλοτεχνεί έργα όπως η «Παραλία στις δαλματικές ακτές».
Με τη μνημειακή σύνθεση για τη «Ναυμαχία της Λίσσας» «εξασφαλίζει άνετα μια θέση στη μεγάλη εικαστική παράδοση των ναυμαχιών», σημειώνει ο επιμελητής της έκθεσης στον εικονογραφημένο δίγλωσσο (ελληνικά-αγγλικά) κατάλογο που τη συνοδεύει. Η «Ναυμαχία του Τραφάλγκαρ» (1877) «αγοράστηκε για το υπουργείο Ναυτικών της Αγγλίας, στοιχείο που καταδεικνύει ότι οι ναυμαχίες του Ελληνα ζωγράφου μπορούσαν να σταθούν ανταγωνιστικά προς τα ομόθεμα των Ευρωπαίων ομοτέχνων του».
Ο Χαρίλαος Τρικούπης τού αναθέτει τη «Ναυμαχία της Σαλαμίνας», ένα από τα τελευταία έργα της περιόδου του Μονάχου. Στην ελληνική περίοδο, όταν μετοικεί στον Πειραιά, όπου θα ζήσει μέχρι τον θάνατό του το 1907, «επικεντρώνεται σε ναυτικά επεισόδια εμπνευσμένα από τον Αγώνα της Ελληνικής Ανεξαρτησίας. Αντιπροσωπευτικό δείγμα αυτής της σειράς ναυτικών πολεμικών σκηνών αποτελεί η “Πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας”, όπου αποδίδει τη ναυαρχίδα του Καρά Αλή να ανατινάσσεται από τον Κωνσταντίνο Κανάρη (7 Ιουνίου 1822) ως εκδίκηση για τη Σφαγή της Χίου».
Ο Βολανάκης έχει ζωγραφίσει το αγαπημένο του λιμάνι, τον Πειραιά, «Τα εγκαίνια της Διώρυγας της Κορίνθου», την «Αποβίβαση του Καραϊσκάκη στο Φάληρο», αλλά και «προσωπογραφίες καραβιών». Οπως επισημαίνει ο Θοδωρής Κουτσογιάννης: «Αγαπάει να διηγείται ζωγραφικά τον θαλασσινό κόσμο, τα φυσικά στοιχεία της -με τον ουρανό, τη θάλασσα, την παραλία- και τους ανθρώπους της -με τα καΐκια και τα καράβια, τους ναυτικούς και τους ψαράδες, στα λιμάνια και τις προβλήτες τους. Ακόμη περισσότερο, θέλγεται από σκηνές ήρεμης ζωής σε απάνεμες ακτές, όπως στην “Ακρογιαλιά με ψαράδικη βάρκα”. Η ατμοσφαιρικότητα αυτών των πινάκων του φτάνει στα καλύτερα δείγματά του σε εξάρσεις ποιητικής απόδοσης, όπως στο “Ηλιοβασίλεμα στη Σαλαμίνα”».
«Ο Βολανάκης απέδωσε τη θάλασσα και τον κόσμο της σε πάμπολλα και εξαιρετικά έργα, σε όλη την ευρύτητα του θέματος και με όλους τους δυνατούς τρόπους της θαλασσογραφίας», σημειώνει ο επιμελητής. «Η σχέση του με τη θάλασσα, μέσω βεβαίως του έργου του, μοιάζει πιο πολύ με ρεμβασμό του ταπεινού ανθρώπου μπροστά στο μεγαλείο της φύσης, στην απεραντοσύνη του κόσμου, στο ανεξάντλητο υδάτινο στοιχείο».
Πληροφορίες: Η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι 31 Δεκεμβρίου. Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων, Χάληδων 98-102. Τηλ.: +30 28210 92294
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας