Grand Yugoslavia Hotel

Μικρό κορίτσι ήταν η Αλεξάντρα Ντομάνοβιτς όταν ξέσπασε ο αιματηρός εμφύλιος που διέλυσε τη Γιουγκοσλαβία.

«Γεννήθηκα στο Νόβι Σαντ και μεγάλωσα στη Σλοβενία, σε ασφαλές περιβάλλον», μας λέει η 34χρονη εικαστικός που ζει στο Βερολίνο και κάνει διεθνή καριέρα με κοινωνικοπολιτικά έργα που αναμοχλεύουν πτυχές της ιστορίας, με έμφαση στη συλλογική εμπειρία και την ταυτότητα.

«Παρακολουθούσα τα γεγονότα από την τηλεόραση και τα περισσότερα από τα έργα μου που αναφέρονται σε εκείνη την περίοδο ξετυλίγονται μέσα από παλαιό τηλεοπτικό και ηχητικό υλικό. Δεν είχα άμεση εμπειρία και κατά μία έννοια διαμεσολαβώ κάτι που είχε ήδη μεσολαβήσει σε μένα».

Για πρώτη φορά έρχεται στην Ελλάδα η Ντομάνοβιτς, που πρόσφατα τιμήθηκε με το έγκυρο γερμανικό βραβείο Ars Viva. Παρουσιάζει στη Σάμο, στη δραστήρια αίθουσα τέχνης Art Space Pythagorion, την εγκατάσταση «Hotel Marina Lucica», με γλυπτά, βίντεο, ψηφιακά έργα της τελευταίας πενταετίας καθώς και νέες αναθέσεις του Ιδρύματος Shwartz (Μόναχο).

«Μια έκθεση σαν μεταφορά για ό,τι συνέβη στη Γιουγκοσλαβία, από την ανοιχτή κοινωνία των δεκαετιών του ’60 και του ’70 ώς την παρακμή και τα ερείπια του παρόντος», τη χαρακτηρίζει η καλλιτέχνις.

«Μια αλληγορική ιστορία για το τι συμβαίνει στον κόσμο σήμερα. Μιλάει για προστριβές, για την αίσθηση της απώλειας, για την έλλειψη κοινής ταυτότητας».

Η σημερινή κατάσταση στην Ευρώπη τής θυμίζει τη Γιουγκοσλαβία στη δεκαετία του ’80. «Τότε, εκτός από τον εθνικισμό, υπήρξε και μια μεγάλη οικονομική κρίση, που οδήγησε στον διαμελισμό της χώρας», τονίζει.

«Τώρα υπάρχει μια άβυσσος ανάμεσα στον Βορρά και στον Νότο, μια άβυσσος ανάμεσα στον κόσμο της Κεντρικής-Βόρειας Ευρώπης και στις χώρες των Βαλκανίων-Μεσογείου».

Οταν τον περασμένο Μάρτιο επισκέφτηκε το Πυθαγόρειο, η Ντομάνοβιτς βρέθηκε μπροστά σε μια έκπληξη.

Το Αrt Space Pythagorion, ένα ξενοδοχείο που μετατράπηκε σε πολιτιστικό κέντρο, έφερε στην επιφάνεια αναμνήσεις από το ξενοδοχείο «Μarina Lucica», στις ακτές της Κροατίας, όπου παραθέρισε ένα καλοκαίρι με την οικογένειά της, λίγο πριν από τον εμφύλιο.

«Είναι συγκλονιστικό, υπάρχουν πολλές ομοιότητες. Και τα δύο ξενοδοχεία χτίστηκαν στα τέλη της δεκαετίας του ‘60, ακολουθούν ένα τυπικό αρχιτεκτονικό ύφος, βρίσκονται κοντά στην παραλία. Συνδέονται όμως και με το φλέγον μεταναστευτικό ζήτημα. Κατά τη διάρκεια των πολέμων της Γιουγκοσλαβίας το «Marina Lucica» φιλοξενούσε Κροάτες πρόσφυγες. Τώρα η Σάμος, μόλις 1,6 χιλιόμετρο από την τουρκική ενδοχώρα, δέχεται καθημερινά δεκάδες πρόσφυγες, μέσω της θαλάσσιας οδού...».

Η νεαρή εικαστικός ανασυνθέτει το κροατικό ξενοδοχείο, που πλέον μετατρέπεται σε ερείπιο, με ζωγραφισμένα συνθήματα στους τοίχους.

Με γλυπτά ανακατασκευάζει τη φωτεινή του μαρκίζα, με μια ηχητική εγκατάσταση ζωντανεύει το αλλοτινό λόμπι, ενώ ένα υπαίθριο σκάκι παραπέμπει στα μνημειώδη δημόσια γλυπτά, τα διάσπαρτα κάποτε στο γιουγκοσλαβικό τοπίο.

Στην είσοδο της γκαλερί βρίσκεται ένα ψηφιακό πορτρέτο του Γιόσιπ Μπροζ Τίτο, σαν αυτά που κρέμονταν σε όλα τα δημόσια κτίρια όταν ήταν ο απόλυτος άρχοντας.

Ομως, ο αρρενωπός ηγέτης, προσωποποίηση της ανοικοδόμησης του έθνους, παρουσιάζεται εκθηλυμένος.

«Στο γυμνάσιο είχαμε στην τάξη ένα πορτρέτο του Τίτο πάνω από τον μαυροπίνακα», εξηγεί.

«Η καθηγήτρια, που μας μάθαινε σλοβένικα και σερβο-κροάτικα, μου τον θύμιζε πολύ. Είχε κοντά μαλλιά, ψηλά ζυγωματικά, ήταν αυστηρή... Αυτή την εικόνα δεν μπορώ να τη βγάλω από το μυαλό μου».

Η Ντομάνοβιτς σπούδασε αρχιτεκτονική στο Πανεπιστήμιο της Λιουμπλιάνα και στη συνέχεια στο Πανεπιστήμιο Εφαρμοσμένων Τεχνών της Βιέννης.

Τώρα, έχοντας για βάση της τη Γερμανία, εκθέτει από την Κunsthalle Bιέννης και την Πινακοθήκη Σύγχρονης Τέχνης Γλασκόβης μέχρι την Μπιενάλε Σανγκάης και το Νέο Μουσείο της Νέας Υόρκης.

Ζώντας σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο τονίζει: «Αρχικά, τα έργα μου διανέμονταν μέσω του διαδικτύου και για τον λόγο αυτόν το ζήτημα του τοπικού και του διεθνούς δεν τέθηκε πιεστικά. Δεν κάνω “εθνική” καριέρα».

Info:

Art Space Pythagorion, Πυθαγόρειο Σάμου, μέχρι 10/10.

Επιμέλεια: Δρ Αντρέα Λούκας, καλλιτεχνική διευθύντρια του Ιδρύματος Schwarz. Πληροφορίες: www.schwarzfoundation.com