«Το “ποτήρι” του έντεχνου τραγουδιού πρέπει να γεμίσει από την αρχή»

Το νέο άλμπουμ του συνθέτη και συγγραφέα Γιώργου Σταυριανού, «Λύκε, λύκε είσαι εδώ;», που κυκλοφόρησε το περασμένο καλοκαίρι από τον «Μετρονόμο», προσεγγίζει ζητήματα σχετικά με το ποιος είναι ο προορισμός του ανθρώπου και της κοινωνίας γενικότερα και πώς διαμορφώνονται αυτά μέσα από τη συνεχή εξέλιξη και την ανάγκη συνομιλίας με τις νέες συνθήκες που κάθε φορά δημιουργούνται. Ήταν φυσικό λοιπόν η συζήτηση που κάναμε να περιστραφεί κυρίως γύρω από αυτά τα θέματα.

● Στο σημείωμά σας στον δίσκο αναρωτιέστε «για πόσο ακόμα θα υπάρχει η τέχνη έτσι όπως τη γνωρίσαμε». Ποια είναι τα στοιχεία που καθορίζουν τι είναι τέχνη σήμερα και γιατί θεωρείτε ότι οδεύουμε σε μια νέα μορφή τέχνης, η οποία δεν θα έχει καμία σχέση με τις σταθερές που είχαμε ως τώρα;

Η τέχνη ακολουθεί το ρεύμα των καιρών. Κάποτε γινόταν ο εκφραστής του μέλλοντος. Παράδειγμα, οι Ντα Βίντσι και Ιούλιος Βερν, καλλιτέχνες χαρισματικοί, με ιδιαίτερα αναπτυγμένη τη διαίσθηση, οραματιστές, που επικοινωνούσαν με την άυλη πραγματικότητα, αφήνοντας έτσι το στίγμα τους. Ήταν η εποχή που η επιστήμη δεν έπαιζε σχεδόν κανένα ρόλο στη διαμόρφωση της σκέψης. Μοναδικό σημείο αναφοράς αποτελούσε η θρησκεία. Σήμερα τα πράγματα έχουν ανατραπεί. Η επιστήμη, εξελισσόμενη με γεωμετρική ταχύτητα, θέτει τους δικούς της όρους στη διαμόρφωση του παρόντος και του μέλλοντος. Η τέχνη ασθμαίνουσα τρέχει να προλάβει περιγράφοντας την εποχή μας. Η μελωδία αφήνει τη θέση της στον γρήγορο ρυθμό (στοιχείο των καιρών που ζούμε) και ο καλλιτέχνης εξομολογείται καταγγέλλοντας, π.χ. οι ράπερ. Στην εποχή της ταχύτητας της πληροφορίας οι συναισθηματικοί κραδασμοί θα γίνονται όλο και πιο σπάνιοι, συμπαρασύροντας και το μελωδικό σκέλος της δημιουργίας.

● Πόσο δύσκολο ήταν να έχει κάποιος την ιδιότητα του καλλιτέχνη στην προ πανδημίας εποχή και πόσο μέσα σε αυτόν τον ενάμιση χρόνο, που όλα κινούνται γύρω από την Covid-19 και που έχουμε ως δεδομένο ότι ο χώρος του πολιτισμού ήταν από τους περισσότερο πληττόμενους λόγω των πρωτόγνωρων συνθηκών διαβίωσης που αναγκαστικά διαμορφώθηκαν;

Και πριν από την υγειονομική κρίση δεν υπήρχε καλλιτεχνική έξαρση. Τα πράγματα παρέμεναν σταθερά στάσιμα. Η πανδημία ήρθε ως συνέπεια της απορρύθμισης των φυσικών ισορροπιών. Εξουδετέρωσε την κοινωνικότητα έτσι όπως τη βιώναμε, εμφύτευσε τον φόβο και την καχυποψία στον ψυχισμό του καθενός, μετέτρεψε την καθημερινότητα σε μια ανηφόρα δίχως τέλος. Ο ατομικισμός καθιερώθηκε με ελάχιστες εξαιρέσεις, σε αντίθεση με την αλληλεγγύη που εκδηλωνόταν αυθόρμητα στις φυσικές καταστροφές κι αυτό ήταν και το μόνο ελπιδοφόρο σημάδι στον υποχρεωτικό εγκλεισμό. Η δε υποχρεωτικότητα της μάσκας επιδείνωσε αυτήν την απομόνωση, καθιστώντας αδύνατη ακόμα και την αναγνώριση οικείων μας προσώπων. Οι καλλιτέχνες πλήρωσαν βαρύ τίμημα όλη αυτή την περίοδο και συνεχίζουν να πληρώνουν.

● Θα συντελέσει η πανδημία στο να δημιουργηθεί μια τέχνη νέας μορφής;

Η εκφραστική ικανότητα θα προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες που θα καθορίζουν την πορεία ενός κόσμου, ο οποίος θα βρίσκεται στην αρχή μιας μνημειώδους μετάλλαξης. Οι πάσης φύσεως ανθρώπινες δραστηριότητες -και η καλλιτεχνική- θα μετέλθουν τις τάσεις που θα διαμορφώσουν οι συνθήκες της εποχής. Διάδραση ανάμεσα σε ανθρώπους και υπολογιστές, ρομποτική επιρροή και συνεργασία... Ήδη αντιγράφονται σε μικροτσίπ οι νευρωνικές λειτουργίες του ανθρώπινου εγκεφάλου. Αυτές οι επιστημονικές επαναστάσεις είναι ήδη γεγονός, όπως π.χ. ο διάλογος που αναπτύσσεται ανάμεσα στην τεχνητή νοημοσύνη και τον «επεξεργασμένο» (υβριδικό) άνθρωπο. Η τέχνη δεν είναι δυνατόν να παραμείνει όπως την ξέρουμε. Σίγουρα οι αλλαγές δε θα συντελεστούν σε «κοσμικό» χρόνο, αλλά σε ανθρώπινο, με ορίζοντα δεκαετίας. Μπορούμε ήδη να τις αντιληφθούμε. Η ολογραφική πραγματικότητα αντικαθιστά σιγά σιγά τη φυσική παρουσία επί σκηνής. Πρόσφατο παράδειγμα οι AΒBA και η εμφάνισή τους στο Λονδίνο.

● Ποια είναι η φιλοσοφία που διέπει το «Λύκε, λύκε είσαι εδώ;»;

Ο συγκεκριμένος στίχος προσπαθεί να περιγράψει και όχι να σχολιάσει μια κατάσταση. Ο «κακός λύκος» κρύβεται και παρακολουθεί καραδοκώντας. Όμως αυτή είναι η φύση του. Περιμένει την ευκαιρία για να πιάσει και να κατασπαράξει το θήραμα. Τώρα, πέρα από τον συμβολισμό, αυτό που ζούμε τελευταία είναι η ίδια η επιδρομή του λύκου, που βρήκε επιτέλους πρόσφορο έδαφος για να κάνει την εμφάνισή του. Αλλοπρόσαλλα καιρικά φαινόμενα, καταστροφές σε όλα τα πλάτη και τα μήκη της φύσης, πανδημίες, μεταναστευτικά ρεύματα, κούρσες εξοπλισμών, ανισοκατανομή του πλούτου, υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων, σπασμοί μιας φύσης που ψυχορραγεί. Ο τρόμος έχει κυριαρχήσει στον κόσμο. Το πνεύμα αυτής της δισκογραφικής κατάθεσης ανέδειξαν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο οι συντελεστές του άλμπουμ, από τον ενορχηστρωτή Κώστα Παρίσση, μέχρι τους στιχουργούς Μάκη Τσίτα, Κωνσταντίνο Μουδάτσο, Πάνο Μπούσαλη, τον παραγωγό Θανάση Συλιβό, τους ερμηνευτές Δώρο Δημοσθένους, Παντελή Θαλασσινό, Βασίλη Γισδάκη, Πάνο Μπούσαλη και τον δημιουργό του εξωφύλλου Πέτρο Παράσχη.

● Τι αντιπροσωπεύει ο «λύκος» στο άλμπουμ σας, πόσο κινδυνεύουμε από αυτόν και πώς μπορεί ν’ αντιμετωπιστεί;

Ο «λύκος» αποτελεί τη σκοτεινή πλευρά του εαυτού μας. Αυτήν που θέλουμε να αγνοούμε ότι υπάρχει. Οτιδήποτε συμβαίνει στον κόσμο είναι αποτέλεσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας. Αποκομμένο από τη φύση, την οποία μεθοδικά καταστρέφει, το ανθρώπινο είδος βαδίζει προς το οικολογικό βάραθρο απ’ όπου δεν υπάρχει επιστροφή. Οι ισορροπίες έχουν διαρραγεί, ο ατομικισμός φτάνει στο αποκορύφωμά του, οι παλιοί εθνικισμοί αναβιώνουν, η ίδια η δημοκρατία κινδυνεύει. Ο συνειδητοποιημένος πολίτης, η απουσία ξενοφοβίας, ο σεβασμός στη βιοποικιλότητα, ένας νέος ανθρωπισμός που θα συνυπολογίζει τις επιστημονικές εξελίξεις και την ταχύτητα με την οποία πραγματοποιούνται, ίσως αποτελέσουν τη λύση, αν δεν είναι ήδη πολύ αργά.

● Ποια είναι η εκτίμησή σας για όσα συντελούνται αυτήν την εποχή στην ελληνική μουσική σκηνή όσον αφορά τον χώρο του έντεχνου τραγουδιού; Βλέπετε το ποτήρι μισογεμάτο ή μισοάδειο;

Ο όρος «έντεχνο τραγούδι» εμφανίστηκε τη δεκαετία του ‘60. Ήταν το αποτέλεσμα μερικών κορυφαίων Ελλήνων τραγουδοποιών να εντάξουν την ελληνικότητα σε μια μουσική και ποιητική ενότητα, που θα παρέμενε ως πολιτιστική παρακαταθήκη για τις μελλοντικές γενιές. Η εποχή όμως αυτή έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί. Το σύγχρονο «πνεύμα του καιρού» δεν ταυτίζεται, ούτε αντλεί από εκείνη την περίοδο. Βαθιά ελληνοελληνική, δεν κατόρθωσε να προσλάβει έναν οικουμενικό χαρακτήρα. Μια μακρόσυρτη ελεγεία με συναισθηματικές υπερβολές που απέτρεψαν την εξέλιξη. Μια μυθοποίηση που ήταν αχρείαστη και που ώθησε τη λαϊκή μάζα σε μια ανώφελη εκτόνωση και σε έναν κακώς εννοούμενο πατριωτισμό. Το ποτήρι δεν το βλέπω ούτε μισοάδειο, ούτε μισογεμάτο. Πρέπει να γεμίσει από την αρχή. Έχοντας μια σφαιρική αντίληψη για τον κόσμο, με κριτική σκέψη για τα πεπραγμένα μας και με αγάπη για τη φύση και τον άνθρωπο.