Τριάντα πανό με φωτογραφίες έργων τέχνης, διάσημων ή λιγότερο, τα οποία «πρωταγωνίστησαν» κατά καιρούς σε επεισόδια λογοκρισίας, βανδαλισμών κι επιθέσεων, με λεζάντες ευσύνοπτης αφήγησης κάθε περιστατικού. Ολα μαζί 30 περιστατικά εικαστικής λογοκρισίας από τη δεκαετία του ΄40 μέχρι σήμερα, όπως έχουν καταγραφεί από το πολύ ευρύτερο ερευνητικό πρόγραμμα του Παντείου Πανεπιστημίου «Η λογοκρισία στον κινηματογράφο και στις εικαστικές τέχνες», με υπεύθυνη την Πηνελόπη Πετσίνη. Αυτή η μικρή ιστορική διαδρομή σε «σκοτεινά» επεισόδια που όλα συνδέονταν με ταραγμένες ιστορικές περιόδους, κατά κανόνα ως προάγγελοι ή ως εκφάνσεις πολιτικής αστάθειας και ταραχής, ήταν το απλό «σκηνικό», χθες, έξω από την Εθνική Πινακοθήκη, της Πρωτοβουλίας Ενάντια στη Λογοκρισία που απηύθυνε κάλεσμα και οργάνωσε συγκέντρωση διαμαρτυρίας με ένα αίτημα: «Να επανέλθουν αμέσως τα βανδαλισμένα έργα στην Εθνική Πινακοθήκη».
Οσο τα τέσσερα έργα του Χριστόφορου Κατσαδιώτη που βανδαλίστηκαν από τον βουλευτή της Νίκης, Νίκο Παπαδόπουλο, δεν επανέρχονται στην έκθεση «Η σαγήνη του Αλλόκοτου» και στους τοίχους της Πινακοθήκης τόσο «εμπλουτίζεται» η άλλη πινακοθήκη, της λογοκρισίας, με τις καταγραφές της ζοφερής ιστορικής διαδρομής της λογοκριμένης τέχνης να έχουν ήδη αποκτήσει τέσσερις θλιβερές προσθήκες. Αυτό τόνισε στη σύντομη ομιλία του ως εκ των μελών της Πρωτοβουλίας ο καθηγητής Πολιτειολογίας στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου και κοσμήτορας της Σχολής Πολιτικών Επιστημών, Δημήτρης Χριστόπουλος, επιμένοντας να λέει πως «είναι ήττα της δημοκρατίας ότι τα έργα δεν έχουν ακόμη επιστρέψει στη θέση τους. Δεν είναι θέμα ευαισθησίας. Είναι θέμα δημοκρατίας».
Το πρόσφατο περιστατικό στην Πινακοθήκη όμως καταγράφηκε ήδη ιστορικά, όπως και η διαχείρισή του από την πολιτεία και η «διαφήμισή» του από όσα κανάλια έδωσαν βήμα στον «περήφανο» βουλευτή της Νίκης να εξηγήσει την αποστολή του και η κατάληξή του μετά την απόφαση της διοίκησης της Πινακοθήκης να αποσύρει τα έργα. «Διατυπώσεις του τύπου «εξετάζονται με τη συμβολή ειδικών οι όροι και οι προϋποθέσεις της ασφαλούς επανέκθεσής τους» ενέχουν τον κίνδυνο της παραπομπής στις ελληνικές καλένδες, ώστε να ξεχαστεί το θέμα», επισήμαινε το κάλεσμα της Πρωτοβουλίας. Και όλα αλλά και όλοι οι χθεσινοί ομιλητές συνέτειναν βέβαια στη διαπίστωση ότι αυτό είναι ένα καίριο πολιτικό θέμα. Και είναι και μια επικίνδυνη ατραπός. Δεν είναι τυχαίο ό,τι «λέει» η μικρή πινακοθήκη του προγράμματος του Παντείου, ότι η λογοκρισία της τέχνης δηλαδή είτε είναι ίδιον αυταρχικών καθεστώτων είτε φέρνει στον δημόσιο χώρο πρακτικές και συμπεριφορές που έχουν στόχο, υπερβαίνοντας και την τέχνη, να καθιερωθούν «κανονικοποιημένες», κανονικοποιώντας και τον φόβο, την αυτολογοκρισία, το έλλειμμα δημοκρατίας και τη σιωπή. Μην ξεχνάμε πώς χρησίμευσαν στη Χρυσή Αυγή το 2012 τα βίαια επεισόδια έξω από το θέατρο «Χυτήριο» με αφορμή το έργο του Τέρενς ΜακΝάλι «Corpus Christi»…
«Ο φόβος δεν θα νικήσει», προειδοποιούσε όμως χθες το άλλο μεγάλο πανό της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Θεάματος Ακροάματος έξω από την Πινακοθήκη. Κι αυτό ήρθαν να επιβεβαιώσουν όσοι ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα της Πρωτοβουλίας. Δεν ήταν πολλοί. Ηταν όμως μια αντιπροσωπευτική ομάδα της κοινωνίας των πολιτών: εικαστικοί (ανάμεσά τους και ο ακαδημαϊκός Αλέκος Λεβίδης), κινηματογραφιστές, κριτικοί και ιστορικοί τέχνης, πανεπιστημιακοί, δικηγόροι στον τομέα των δικαιωμάτων, συνδικαλιστές, ακτιβιστές, λίγοι πολιτικοί. Μία εκκωφαντική απουσία όμως. Αυτή των νεότερων ανθρώπων, των φοιτητών και του νεότερου κοινού. Σ’ αυτούς απευθύνεται όμως ακόμα περισσότερο μια δυνατή δημόσια δήλωση κόντρα στην ακροδεξιά πρακτική του Παπαδόπουλου κι αυτούς κυρίως αφορά το γεγονός ότι η Ακροδεξιά διεθνώς δεν είναι παρελθόν, αλλά δυστυχώς είναι παρόν που κάνει τα πάντα για να γίνει και μέλλον. Απουσίαζαν όμως χαρακτηριστικά και οι εκπρόσωποι του τομέα Πολιτισμού των κομμάτων, με μοναδική εξαίρεση τη Νέα Αριστερά (ήταν εκεί η Σία Αναγνωστοπούλου, ο Νάσος Ηλιόπουλος και ο Κωστής Καρπόζηλος). Γιατί απουσίαζαν άλλοι; Ισως διότι η διοργάνωση ήταν μια ανεξάρτητη πρωτοβουλία πολιτών και φορέων που δημιουργήθηκε ad hoc με μόνο κίνητρο αυτό που έλεγε το κάλεσμά της: «Να επιστρέψουν αμέσως τα έργα στην Πινακοθήκη. Η δημοκρατία να νικήσει τη λογοκρισία, τον φόβο και τον ακροδεξιό σκοταδισμό». Ενδεχομένως λοιπόν η πρωτοβουλία μιας Πρωτοβουλίας πολιτών να μην ήταν προτεραιότητα για όσους απουσίαζαν.
Λιτή και βέβαια πολιτισμένη, κόντρα στην έλλειψη πολιτισμού όσων οπαδών της Νίκης και παρεκκλησιαστικών οργανώσεων συγκεντρώνονταν τις προηγούμενες ημέρες, ήταν κατά τ’ άλλα όλη η εκδήλωση. Διαβάστηκε πρώτα το κάλεσμα και το αίτημα της Πρωτοβουλίας και ύστερα ειπώθηκαν 2-3 σχετικά λόγια απ’ όσους, πρόσωπα και φορείς, συντάχθηκαν μ’ αυτήν ή απλώς ήθελαν να μοιραστούν τις σκέψεις τους. Μίλησαν, εκτός από τον Δημήτρη Χριστόπουλο, ο πρόεδρος της Τεχνόπολης, ιστορικός και από τους ιδρυτές του Σημείου για τη Μελέτη και την Αντιμετώπιση της Ακροδεξιάς, Κωστής Παπαϊωάννου [«Καμία πίστη δεν κινδυνεύει από έναν ζωγραφικό πίνακα. Ο Θεός δεν έχει ανάγκη εισαγγελέα ούτε χρειάζεται αυτόκλητους πολιτοφύλακες. Η λογοκρισία προσβάλλει πρώτα τη θρησκεία γιατί προδίδει ανασφάλεια για το ίδιο το συναίσθημα και έλλειψη εμπιστοσύνης στη θρησκευτική πίστη (…) Δεν νοείται κατευνασμός των βανδάλων. Οσοι νομίζουν πως μπορούν να κατευνάσουν εκείνους που βανδάλισαν τα έργα τέχνης, καταφέρνουν μόνο να τους δώσουν χώρο, χρόνο και θάρρος να συνεχίσουν να μας απειλούν», επισήμανε μεταξύ άλλων]. Η εικαστικός, αναπληρώτρια καθηγήτρια της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών, Γεωργία Σαγρή, εκπροσωπώντας τον Σύλλογο μελών ΔΕΠ της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών. Η ιστορικός τέχνης Φαίη Τζανετουλάκου εκπροσωπώντας και την AICA-International (τη Διεθνή Ενωση Κριτικών Τέχνης). Ο δικηγόρος, καθηγητής, μέλος της Ελληνικής Ενωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και ειδικός επιστήμονας στον Συνήγορο του Πολίτη, Μιχάλης Τσαπόγας (που θύμισε την περίπτωση «Outlook»). Ο δικηγόρος, πρ. αντιπρόεδρος του Δ.Σ. της Ελληνικής Ενωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και του Πολίτη, Δημήτρης Σαραφιανός. Ο πρόεδρος του Δ.Σ. της ΠΟΘΑ, Κώστας Κεχαγιόγλου. Ο εικαστικός, βιντεο-άρτιστ Νίκος Γιαβρόπουλος που το έργο του «Υμνος εις την Ελευθερία» (Hymn for the Liberty, 2021) όπως και το «Εγερτήριο-Reveille» της Εύας Στεφανή ως μέρη της μόνιμης συλλογής της Πινακοθήκης έδωσαν αφορμή στον πρόεδρο της Νίκης να μηνύσει -μετά τον βανδαλισμό- τον φορέα.
Σημασία βέβαια είχαν και όσα κουβεντιάζονταν την ίδια ώρα στα ζωηρά «πηγαδάκια».
Παραδόξως η κατάληξη της εκδήλωσης έξω από την Πινακοθήκη -θα μπορούσε κάποιος να σκεφτεί ότι- ήρθε λίγες ώρες αργότερα μέσα στην Πινακοθήκη, όταν πραγματοποιήθηκε, παρουσία της υπουργού Πολιτισμού, η επίσημη τελετή απονομής των Κρατικών Λογοτεχνικών Βραβείων (2024). Παρών ο συγγραφέας, δημοσιογράφος, μεταφραστής της αρχαίας ελληνικής γραμματείας και ποιητής, Παντελής Μπουκάλας, που προσερχόμενος για να παραλάβει από τον πρόεδρο του Ελληνικού Ιδρύματος Βιβλίου και Πολιτισμού, Νίκο Μπακουνάκη, το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων (του 2023) για τη συνολική προσφορά του στα γράμματα, διάβασε το μεγάλο γραπτό κείμενο που είχε προετοιμάσει. Ηταν ένα μικρό φιλοσοφικό δοκίμιο και μανιφέστο για την ελευθερία της τέχνης, το οποίο έφερε καταιγισμό χειροκροτημάτων. Κι αυτή ήταν άλλη μία, υπέροχη και μοναδική, πρωτοβουλία εναντίον της λογοκρισίας.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας