Η πρωτοφανής κρίση και η αμήχανη διαχείριση

Οταν ο Νίκος Παπαδόπουλος βανδάλιζε τους πίνακες του Χριστόφορου Κατσαδιώτη στην Εθνική Πινακοθήκη ήταν απολύτως ψύχραιμος. Αντιθέτως, η καθόλα άξια διευθύντρια του ιδρύματος, η Συραγώ Τσιάρα, καταφεύγει σε σπασμωδικές κινήσεις στη διαχείριση αυτής της κρίσης, καταλήγοντας σε αντικρουόμενες αποφάσεις. Αλλόκοτες, ίσως, όπως και ο τίτλος της έκθεσης «Η σαγήνη του αλλόκοτου», όπου εκτέθηκαν και τα επίμαχα έργα του Χριστόφορου Κατσαδιώτη.

Ετσι, με ακόμα μια αμφίσημη ανακοίνωση, που έφτασε αργά χθες το απόγευμα, συντηρεί το κλίμα της δημιουργικής ασάφειας, καθώς δεν διευκρινίζεται εάν και πότε θα επιστρέψουν στη θέση τους τα βανδαλισμένα έργα: «Τα έργα τέχνης, που δέχτηκαν την επίθεση, υποβάλλονται στις απαραίτητες ενέργειες και στις διαδικασίες συντήρησης και αποκατάστασής τους, όπου παρουσιάζονται οι εκτεταμένες φθορές. Παράλληλα, εξετάζονται με τη συμβολή ειδικών, οι όροι και οι προϋποθέσεις της ασφαλούς επανέκθεσής τους», αναφέρει η ανακοίνωση.

Να υπενθυμίσουμε ότι αρχικά είχε ανακοινωθεί ότι τα κατεστραμμένα έργα, δηλαδή τα τρία «Εικονίσματα» και ο «Αγιος Χριστόφορος», θα έμεναν στο πάτωμα της περιοδικής έκθεσης ως «Σύμπτωμα» για να θυμίζουν στους επισκέπτες τα αποτελέσματα της βίας. Γρήγορα όμως «απομακρύνθηκαν από το δάπεδο» με σύμφωνη γνώμη του καλλιτέχνη, «με γνώμονα την ασφάλεια της Εθνικής Πινακοθήκης».

Και τώρα, όμως, ενώ δεν διευκρινίζεται το μέλλον αυτών των έργων τέχνης που έγιναν... λάστιχο με τα πήγαινε-έλα, ανακοινώνεται ωστόσο ότι θα αναβαθμιστούν τα μέτρα προστασίας του μουσείου: «Μετά το πρόσφατο βίαιο περιστατικό και των επιπτώσεών του και δεδομένων των συνεχιζόμενων απειλών εναντίον της Εθνικής Πινακοθήκης - Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου, των εκτεθειμένων έργων τέχνης, των εργαζομένων και της διοίκησης, αποφασίστηκε, κατόπιν συνεννόησης της Υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη με τον Υπουργό Προστασίας του Πολίτη Μιχάλη Χρυσοχοΐδη, η αναβάθμιση των μέτρων προστασίας της ΕΠΜΑΣ. Ηδη, έχει ξεκινήσει η συνεργασία ανάμεσα στην Εθνική Πινακοθήκη και το Κέντρο Μελετών Ασφαλείας (ΚΕ.ΜΕ.Α) με αντικείμενο την εκπόνηση σχετικής μελέτης ασφαλείας».

Σίγουρα δεν είναι λύση η παρουσία των ΜΑΤ που εντόπισε στο ρεπορτάζ του ο καλός συνάδελφος Δημήτρης Κανελλόπουλος τις προάλλες έξω από την Εθνική Πινακοθήκη. Και ασφαλώς μια μελέτη ασφαλείας δεν γίνεται από τη μια μέρα στην άλλη, ούτε εφαρμόζεται εύκολα. Γι’ αυτό δίνεται η εντύπωση ότι τα βανδαλισμένα έργα δεν θα επιστρέψουν εγκαίρως στη θέση τους... πολύ απλά θα περάσει ο χρόνος, τα πνεύματα θα ηρεμήσουν και η υπόθεση θα ξεχαστεί. Ετσι η περιοδική έκθεση «Η σαγήνη του αλλόκοτου» μένει (επ’ αόριστον) ελλιπής, ορφανή από τα έργα του Χριστόφορου Κατσαδιώτη.

Το κύρος της Εθνικής Πινακοθήκης έχει πληγεί. Και δεν οφείλεται στην ανικανότητα της κ. Τσιάρα -έχει αποδείξει ότι και διοικητικές ικανότητες έχει και πρωτότυπες ιδέες και αναζωογόνησε εκθεσιακά την Πινακοθήκη- αλλά, όπως αντιλαμβανόμαστε, στην απροθυμία της υπουργού Πολιτισμού να την υποστηρίξει θεσμικά, εξαρχής. Η Λίνα Μενδώνη την έχει αφήσει να παλεύει στην απίστευτη δίνη, δίχως να στηρίζει τις αποφάσεις της για την παρουσία των επίμαχων έργων, δίχως να καταδικάζει τον βανδαλισμό, ενώ στο και πέντε συνεργάζεται, αναγκαστικά, για την αναβάθμιση των μέτρων προστασίας της Εθνικής Πινακοθήκης. Από επίσημες δικαιολογίες άλλο τίποτα. Οπως επανέλαβε χθες ο Π. Μαρινάκης, που νίπτει τας χείρας: «Δεν αποφασίζει το υπουργείο Πολιτισμού για το αν θα εκτεθεί ή θα αποσυρθεί ένα έργο. Δεν εγκρίνει ή απορρίπτει η εκάστοτε πολιτική ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού ποια έργα θα εκτεθούν σε ένα μουσείο, όπως εν προκειμένω είναι η Εθνική Πινακοθήκη».

Ετσι λοιπόν πέρασε μια εβδομάδα που ο Μεσαίωνας επέστρεψε, ο σκοταδισμός έδειξε τα νύχια του και η ελευθερία της έκφρασης και της καλλιτεχνικής δημιουργίας υπέστη μεγάλη ήττα. Τι έμεινε λοιπόν;

● Το ακροδεξιό σόου του Νίκου Παναγιωτόπουλου στην Εθνική Πινακοθήκη, οι προκλητικές δηλώσεις του σε κανάλια και ραδιόφωνα (μέχρι που θα τα ξανασπάσει απείλησε), ο παραληρηματικός του λόγος. Αυτήν τη δημοσιότητα δεν είναι που επιδίωκε για να εισπράξει ψηφαλάκια;

● Η απροθυμία της κυβέρνησης, που φοράει προοδευτικό φερετζέ, να καταδικάσει το απαράδεκτο γεγονός και να προφυλάξει την ελευθερία της έκφρασης, ικανοποιώντας την πιο ακροδεξιά πτέρυγά της και τους ψηφοφόρους της.

● Η εισβολή της θεοκρατίας με την παρουσία ρασοφόρων και θρησκόληπτων έξω από την Εθνική Πινακοθήκη και ο προπηλακισμός των ανθρώπων του πολιτισμού που διαδήλωναν ειρηνικά με πανό που έγραφαν «Η ελευθερία έκφρασης είναι αδιαπραγμάτευτη».

● Το κλίμα εκφοβισμού, οι απειλές, προφορικές και έγγραφες, ανώνυμες και επώνυμες, οι ύβρεις, οι κατάρες «Θα σας κάψουμε και θα βάλουμε φωτιά στην Πινακοθήκη και θα πάτε στην κόλαση» ή ότι θα τοποθετηθεί βόμβα, που καταγγέλλει η διοίκηση.

● Η συντήρηση μιας συζήτησης -μάλλον διαμάχης- που δεν έπρεπε καν να γίνεται το 2025 για τα όρια της τέχνης και τη λογοκρισία, από κάθε ειδικό και κάθε ανίδεο, σε κοινωνικά δίκτυα, σε πρωινάδικα και βραδινά δελτία ειδήσεων, κ.λπ.

● Η χθεσινή τοποθέτηση του αρχιεπισκόπου Ιερώνυμου ότι «η ευθύνη είναι όλων μας από πάνω μέχρι κάτω»...

Τουλάχιστον -κάτι καλό- έμαθε το ευρύτερο κοινό δυο πράγματα παραπάνω για τα χαρακτικά του Γκόγια της περίφημης σειράς «Τα καπρίτσια», που εκτίθενται στην Εθνική Πινακοθήκη και με τα οποία συνομιλεί η έκθεση «Η σαγήνη του αλλόκοτου», αποδεικνύοντας πόσο επίκαιρος είναι ο μεγάλος Ισπανός ζωγράφος που καυτηρίαζε τα ήθη της κοινωνίας, τον εκφυλισμό της εξουσίας και της Εκκλησίας, τον 19ο αιώνα, ενώ επιβεβαιώνεται περίτρανα ο τίτλος του δημοφιλούς του έργου «Ο ύπνος της λογικής γεννά τέρατα».