Πρωτοφανής, σιωπηρή απόσπαση από τους Δεσμώτες του Φαλήρου

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου ανήκει στη ναυαρχίδα των μουσείων της χώρας και είναι από τα σημαντικότερα στο είδος του διεθνώς. Μοναδικά εκθέματα καλύπτουν 5.500 χρόνια της κρητικής προϊστορίας και ιστορίας, από τη νεολιθική εποχή μέχρι τους ρωμαϊκούς χρόνους. Με έμφαση στη μινωική τέχνη, διαθέτει τη σημαντικότερη συλλογή στον κόσμο και ο επισκέπτης μέσα από χιλιάδες έργα παρακολουθεί την εξέλιξη του μινωικού πολιτισμού, του πρώτου οργανωμένου στην Ευρώπη. Δεν αφήνεται λοιπόν στην τύχη του ένα μουσείο με το δικό του πολιτιστικό απόθεμα, αλλά και με την ιστορία του, που ξεκινάει από το 1878 όταν ιδρύθηκε ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Ηρακλείου και χάρη στις δράσεις του συστάθηκε το Κρητικό Μουσείο, που αποτέλεσε τον πυρήνα του.

Σε οποιαδήποτε περιφέρεια του κόσμου κι αν βρίσκεται ένα τέτοιο μουσείο, δεν κλείνει τις αίθουσές του, δεν διάγει περιόδους μαρασμού, δεν υπολειτουργεί. Κι όμως, αυτό συμβαίνει σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείου Ηρακλείου και είναι απόρροια της μετατροπής του σε Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου με τον Ν. 5021/2023. Το φυλακτικό προσωπικό δεν επαρκεί, οπότε οι μισές αίθουσες σχεδόν είναι κλειστές, ανάμεσά τους και εκείνες -για πρώτη ίσως φορά- που είναι αφιερωμένες στη μινωική τέχνη. Ακολούθως και το πωλητήριο έχει βάλει λουκέτο από την 1η Νοεμβρίου 2024.

Αυτή είναι λοιπόν η ευελιξία, η εξωστρέφεια, η πετυχημένη διαχείριση με τα μεγάλα έσοδα, που ευαγγελιζόταν η υπουργός Πολιτισμού για τα πέντε μουσεία που με δική της απόφαση μετατράπηκαν σε ΝΠΔΔ; Γιατί έτσι λειτουργεί τον τελευταίο ενάμιση χρόνο το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, με τη διορισμένη διοίκηση να μην μπορεί να εξασφαλίσει ούτε το απαραίτητο προσωπικό για να λειτουργούν όλες οι αίθουσες. Σύμφωνα λοιπόν με την ανακοίνωση, μάθαμε ότι «για τεχνικούς λόγους για το αμέσως επόμενο διάστημα θα είναι επισκέψιμο» μόνο το ισόγειο (αίθουσες I-X ), ο α’ όροφος (αίθουσα ΧΙΙΙ μινωικών τοιχογραφιών) και η αίθουσα περιοδικών εκθέσεων.

Οι αίθουσες με τα σημαντικότερα εκθέματα, δηλαδή, είναι κλειστές.

Η απόσπαση

Στο επίκεντρο των επιστημονικών συζητήσεων βρίσκεται πάντως η περιοδική έκθεση «Εκατόμπολις. Ο κόσμος της Αρχαϊκής Κρήτης» (διαρκεί έως τον Αύγουστο) που επιχειρεί να φωτίσει τη συναρπαστική ιστορία της ίδρυσης και ανάπτυξης των αρχαϊκών πόλεων της Κρήτης (7ος-5ος αιώνας π.Χ.) που αναδείχθηκαν σε κέντρα πολιτισμού και δύναμης περίπου 500 χρόνια μετά το τέλος του μινωικού κόσμου.

Συνδιοργανώνεται με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ηρακλείου, δούλεψαν πολλοί ειδικοί για την πραγμάτωσή της και ενώ θεωρείται εξαιρετική διοργάνωση για την αρχαϊκή Κρήτη, έχει αγκάθι ότι τέσσερις σκελετοί από τους Δεσμώτες του Φαλήρου αποσπάστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες για να μεταφερθούν και να εκτεθούν εκεί.

Το εύρημα θεωρείται μοναδικό και αμετακίνητο από τη θέση του. Μάλιστα η κριτική που ασκείται αναφέρει ότι οι Δεσμώτες του Φαλήρου δεν έχουν καμία σχέση με το περιεχόμενο της έκθεσης παρά μόνον ότι η διευθύντρια του μουσείου, δρ Στέλλα Χρυσουλάκη, είναι και η διευθύντρια των ανασκαφών στο Δέλτα Φαλήρου η οποία πριν από μερικά χρόνια ανακάλυψε τους περίπου 80 σκελετούς της ομαδικής ταφής.

Μάλιστα με ανακοίνωσή του, το Τοπικό Παράρτημα Κρήτης του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων εκφράζει τους προβληματισμούς του για τις δυσλειτουργίες που απορρέουν από τη μετατροπή του Μουσείου σε ΝΠΔΔ, δίνει συγχαρητήρια σε όσους εργάστηκαν για τη διοργάνωση και αναφέρεται στο ζήτημα της απόσπασης των τεσσάρων σκελετών. «...πρωτοφανής κίνηση η απόσπαση ενός ευρήματος από το σύνολό του, πριν καλά καλά αυτό ολοκληρωθεί ως προς τη συντήρηση, τη δημοσίευση και την απόδοσή του στο κοινό. Αναφερόμαστε στους βιαιοθάνατους, τους Δεσμώτες του Φαλήρου, τα σκελετικά κατάλοιπα των οποίων αποσπώνται από το σύνολο του ευρήματος από την ανασκαφή του Φαληρικού Δέλτα, αντί το εύρημα να αποδοθεί στο σύνολό του εκθεσιακά, κατά xώραν, στους επισκέπτες. Αντί αυτού βλέπουμε να προκρίνεται η απόσπαση ενός μέρους των βιαιοθάνατων, η απομακρυσμένη έκθεσή τους και ο δανεισμός τους στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και μάλιστα σε μία έκθεση με την οποία δεν έχει καμία θεματικά προφανή σύνδεση. Το γεγονός ότι η Διευθύντρια της ανασκαφής του Φαληρικού Ορμου διατελεί σήμερα Γενική Διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου δεν αποτελεί επαρκή λόγο για αυτή την πρωτοφανή ενέργεια. Η διαχείριση των αρχαιολογικών ευρημάτων και οι αρχαιολογικές εκθέσεις δεν είναι χώροι προσωπικής προβολής και κομπασμού για τον οποιονδήποτε.

Είναι απαράδεκτο το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, που ήταν πρώτο ως προς τις εκθέσεις αλλά και το πωλητήριό του, αντί να επιλύει τα βασικά προβλήματα της λειτουργίας του, λόγω της μετατροπής του σε Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου, στην πρώτη μεγάλη έκθεση που διοργανώνει με τη νέα του μορφή να διαπράττει ένα τεράστιο σφάλμα, ένα βαρύ αρχαιολογικό ατόπημα» καταλήγει η ανακοίνωση που εκδόθηκε τις προηγούμενες ημέρες.