Εξάρχεια. Γωνία Μπενάκη και Δερβενίων, το ένα. Λίγο πιο πάνω, στη γωνία με την Ερεσού, το άλλο. Δεξιά, καθώς στρίβεις στην Ερεσού, συναντάς άλλο ένα νεοκλασικό. Μπροστά του, πάνω στο πεζοδρόμιο, σκουριασμένες σκαλωσιές συγκρατούν όπως όπως τον τοίχο της πρόσοψης που μετεωρίζεται στο κενό. Ερείπια παλιών σπιτιών σε μια κεντρική πυκνοδομημένη γειτονιά της Αθήνας. Σπίτια μιας άλλης εποχής, εγκαταλειμμένα στην τύχη τους και στη αδυσώπητη φθορά του χρόνου που τα αποσαθρώνει. Μέρα τη μέρα τα βλέπεις να καταρρέουν σιγά σιγά, αργά, βασανιστικά, παρ’ όλο που συνεχίζουν να στέκονται ακόμη όρθια, σάμπως η ύλη τους να προσπαθεί να αντισταθεί στον θάνατο.
Σε όλες τις περιοχές της πόλης συναντάμε κτίρια του χτες που μένουν ακατοίκητα, κλειστά κι άλλα που βρίσκονται σε ερειπιώδη κατάσταση. Βλέπεις καρφωμένες πόρτες και παράθυρα που σαπίζουν, ίσα που κρέμονται στη θέση τους. Σοβάδες που αποκολλώνται από τις λιθοδομές και σωριάζονται στο έδαφος σχηματίζοντας σωρούς άμμου και σκόνης. Οι πέτρες αποκαλύπτονται πάλι στο φως μετά από τόσες δεκαετίες, όταν φρεσκοπελεκημένες τις τοποθετούσαν, τότε, πάνω στους τοίχους οι χτίστες.
Σε άλλα έχει καταπέσει η στέγη και τα ξύλινα πατώματά τους έχουν από καιρό καταστραφεί. Σε αρκετά υπάρχουν ακόμη τα μαρμάρινα φουρούσια στα μπαλκόνια, ενώ αλλού διατηρούνται σκουριασμένα, τα περίτεχνα μεταλλικά κάγκελα να αιωρούνται ψηλά, σε πείσμα της βαρύτητας που τα έλκει προς το έδαφος, σαν μια ύστατη μάχη με το πεπρωμένο. Στο εσωτερικό τους υπάρχουν μόνο σωροί από μπάζα, τούβλα, πέτρες, σπασμένα κεραμίδια ανάκατα. Στα περισσότερα έχουν φυτρώσει θάμνοι δημιουργώντας μια αδιαπέραστη ζούγκλα, ενώ στα παλιότερα έχουν θεριέψει και έχουν γίνει ολόκληρα δέντρα. Θαρρείς και η φύση φρόντισε να τα κατοικήσει, αφού εμείς τα είχαμε εγκαταλείψει οριστικά.
Οι παλιές προσόψεις των σπιτιών στα Εξάρχεια έχουν από καιρό μετατραπεί σε ιδιότυπους πίνακες ζωγραφικής. Ευφάνταστα graffiti που σχολιάζουν από τη δική τους την πλευρά τη μοναξιά και την απόγνωση που κυριεύουν τη σύγχρονη μεγαλούπολη. Τρομαχτικά, ανθρώπινα πρόσωπα, ζωγραφισμένα πάνω σε σοβάδες, σε παντζούρια, σε τσιμεντόλιθους που σφραγίζουν τα ανοίγματα και αποτρέπουν την πρόσβαση στο εσωτερικό των άδειων κουφαριών. Ετσι όπως τα αντικρίζεις πάνω στο μέτωπο των δρόμων μοιάζουν σαν κατά κάποιο τρόπο αυτά να κατοικούν πια εκεί, σαν να δίνουν στα ερείπια μια νέα εικαστική και συμβολική ζωή.
Στην άλλη γωνία της Ερεσού με τη Θεμιστοκλέους βρίσκονται στοιβαγμένα τα λιγοστά πράγματα μιας άστεγης συμπολίτισσάς μας. Ενα στρώμα, μερικοί μουσαμάδες, δεκάδες σακούλες και κάθε λογής συμπράγκαλα ολόγυρα από το «σπίτι» της, που έχει για στέγη του τον ουρανό. Εκεί, σε μια εσοχή του πεζόδρομου, κουβάλησε και έστησε το σπιτικό της έξω από το κλειδαμπαρωμένο, άδειο νεοκλασικό. Το σπίτι είναι ακατοίκητο, νεκρό, ένα φάντασμα, ενώ -τι ειρωνεία!- «κατοικείται» απέξω ο δρόμος. Το βασανισμένο σκυθρωπό της πρόσωπο φέρνει στον νου το graffiti λίγα μέτρα παρακάτω, θαρρείς κι αυτό είναι που απεικονίστηκε πάνω στον παλιό τοίχο. Σαν περνάς δίπλα της σου θυμίζει -με τον τρόπο της- πόσο πολύ έχουμε αποτύχει ως κοινωνία, αποκαλύπτοντας σε όλη τη γειτονιά τον εφιάλτη που ζουν καθημερινά οι φτωχοί άνθρωποι, οι ξεχασμένοι και παρατημένοι από το κράτος.
Εγκαταλειμμένα σπίτια-εγκαταλειμμένοι άνθρωποι! Η ερειπιώδης μορφή των κτιρίων μήπως παραπέμπει στην ολοκληρωτική κατάρρευση του κοινωνικού κράτους, στην αποσάθρωση της κοινωνίας μας; Στην απόλυτη καταφυγή στο Εγώ που αγνοεί οτιδήποτε άλλο υπάρχει έξω από τον μικρόκοσμο του Εαυτού; Σε μια διαλυμένη κοινωνία, κατακερματισμένη σε άπειρα και ασύνδετα μεταξύ τους κομματάκια, η οποία αδυνατεί να συγκροτήσει στοιχειώδεις αντιστάσεις στη ζοφερή καθημερινότητα που βιώνει. Τα σπίτια καταρρέουν από την αδιαφορία μας, όπως και οι άνθρωποι που, αποδιωγμένοι από την πολιτεία, βυθίζονται ολοένα και περισσότερο στη μοναξιά και τη δυστυχία.
Η εικόνα της πόλης αποτελεί εικόνα της ζωής μας, έτσι που δεν μπορούμε να κρύψουμε τίποτα! Οσο κι αν ο πρωθυπουργός της χώρας πασχίζει μάταια να παρουσιάζει μια ειδυλλιακή εξωπραγματική εικόνα ευδαιμονίας και ευμάρειας, έρχεται η ίδια η πόλη (δηλαδή η ζωή) να διαψεύσει τα ασύστολα ψεύδη του και να γκρεμίσει αυτοστιγμεί τα εικονικά σκηνικά της επιτυχημένης τάχατες διακυβέρνησής του. Η σκληρή πραγματικότητα των τεράστιων κοινωνικών αντιθέσεων δεν μπορεί να κρυφτεί πίσω από τον αστραφτερό fake κόσμο καμιάς τηλεόρασης, κανενός TikTok. Η Ελλάδα σήμερα, περισσότερο από ποτέ, είναι η Ελλάδα των λίγων και όχι των πολλών!
Τα σπίτια που καθημερινά καταρρέουν στην πόλη μας μοιάζουν με τις ζωές των συμπολιτών μας που σπρώχνονται από ανάλγητες πολιτικές, μέρα τη μέρα, βίαια στην περιθωριοποίηση και στη φτωχοποίηση. Ανθρωποι αδύναμοι, αφήνονται κι αυτοί -όπως τα παλιά σπίτια- απροστάτευτοι στη μοίρα τους. Εχεις την αίσθηση ότι κάθε μέρα που περνάει η κοινωνία μας βρίσκεται σε διαρκή σήψη και μαρασμό. Η αλήθεια της πόλης βρίσκεται στις σκοτεινές, απόμερες κι άγνωστες γωνιές της και όχι στις φωταγωγημένες τουριστικές περιοχές του κέντρου της. Οι κυβερνώντες φροντίζουν διαρκώς να σπρώχνουν και να κρύβουν τα «σκουπίδια» πίσω από την υπερφωτισμένη βιτρίνα.
Οσο υπάρχουν νεκρά κύτταρα στο σώμα της πόλης τόσο αυτή θα κινδυνεύει από φαινόμενα υποβάθμισης, ερήμωσης και εγκατάλειψης. Μην το ξεχνάμε: η πόλη είναι ένας ζωντανός οργανισμός και όχι απλώς ένα άθροισμα αδιάφορων, άψυχων κτιρίων. Σήμερα έχει άμεση ανάγκη να αναζωογονηθεί και αυτό θα συμβεί μόνο όταν αναβαθμιστεί η καθημερινή ποιότητα ζωής των πολιτών της! Τα ημίμετρα (επικοινωνιακής κυρίως στόχευσης) που ανακοινώθηκαν πρόσφατα για τα κλειστά ακίνητα μέσω χορήγησης δανείων τελικά ευνοούν, για άλλη μία φορά, τις τράπεζες και δεν αφορούν την πλειονότητα των πολιτών οι οποίοι στενάζουν από την ακρίβεια που τους στραγγαλίζει. Το Δημόσιο οφείλει -επειγόντως- να ξαναβρεί τον κοινωνικό του ρόλο απέναντι στο ιδιωτικό που ανεξέλεγκτο κατατρώγει τις σάρκες της πόλης.
Μόνο ένα γενναίο, ολοκληρωμένο κρατικό πρόγραμμα δημιουργίας νέων συγκροτημάτων κοινωνικής κατοικίας, επισκευής των υπαρχόντων (προσφυγικά-εργατικές κατοικίες) και επανακατοίκησης των κενών κατοικιών μπορεί να δώσει κάποια λύση στο σημερινό αδιέξοδο. Την ίδια στιγμή οφείλουμε όλοι μας να αγωνιστούμε ώστε τα πάμπολλα σπίτια, που σήμερα μένουν κενά και ρημάζουν, να ξανακατοικηθούν από τους συμπολίτες μας που το έχουν ανάγκη. Να σταματήσουμε την επέλαση του Airbnb, την εξωφρενική αύξηση των ενοικίων, τους πλειστηριασμούς και τη βίαιη εκκένωση των σπιτιών από τους κατοίκους τους. Η πόλη ζει και αναπνέει μόνο όταν οι πολίτες της συμμετέχουν ενεργά και συλλογικά στο κοινωνικό γίγνεσθαι! Μόνο έτσι θα επιστρέψει ο πολιτισμός στη θέση της καθημερινής βαρβαρότητας, της ιδιοτέλειας και της συναλλαγής που βιώνουμε στις μέρες μας προκειμένου η πόλη να γίνει ξανά η «πόλη των πολιτών».
*Αρχιτέκτων, ομότιμος καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας