Σου 'πα μάνα… καλέ μάνα

Στο Λεωνίδιο όλο νομίζεις ότι φτάνεις, αλλά αργείς ακόμη. Άλλη μία στροφή, άλλος ένας σμαραγδένιος κόλπος, και λες όπου να ΄ναι θα φανεί. Και όταν φαίνεται, καλά κρυμμένο στα σωθικά του Πάρνωνα,  αντικρύζεις καθαρή ποίηση. Η πρώτη ύλη του είναι η αστραφτερή πέτρα, η πέτρα που αρνήθηκε τη σκληρή της υπόσταση κάτω από το πάθος και το πείσμα των Τσακώνων.

Αυτοί μας καλούν εκεί, αιώνες τώρα. Να μπούμε στον φιδογυριστό τσακώνικο χορό τους, να τους γνωρίσουμε καλύτερα. Και, καθώς το «μεγάλο καλοκαίρι» είναι στο αποκορύφωμά του, οι πλατείες και τα σοκάκια του Λεωνιδίου γεμίζουν μουσική, ποίηση, πολιτισμό.

Το «Μελιτζάzz», το εδώ και πολλά χρόνια ετήσιο καλοκαιρινό φεστιβάλ του Δήμου Νότιας Κυνουρίας, είναι δικαίως ένας από τους πιο ενδιαφέροντες φεστιβαλικούς προορισμούς της χώρας. Φέτος «αγγίζει» τον Νόστο, τον ξενιτεμό των ανθρώπων αυτής της γης και τον επαναπατρισμό τους.

Πόσο καλά γνωρίζουμε τη χώρα μας;, αναρωτιέμαι καθώς μπαίνω στο κτίριο της «Φάμπρικας» και ακούω μια ηλικιωμένη υφάντρα, την καλύτερη του χωριού, δασκάλα για τις νεότερες, να μιλά για τα δύσκολα και εύκολα χρόνια που πέρασε μπροστά σε ένα αργαλειό φτιάχνοντας τα μοναδικής ομορφιάς τσακώνικα χαλιά. Είστε ευχαριστημένη από αυτή τη δουλεία ή δεν θέλετε να θυμάστε εκείνα τα δύσκολα χρόνια που δουλεύατε σκληρά;, την ρωτούν οι ακαδημαϊκοί προφορικής ιστορίας Χάρης Αθανασιάδης και Βασίλης Δαλκαβούκης.  

Ευχαριστημένη, λέει εκείνη και το πιστεύει με όλο της το είναι. Μας κοίταξε τότε μια φορά, μέχρι τότε κοίταγε την ποδιά της, με μια γνώση που μας διαπέρασε μέσα ως μέσα. «Η Βαγγελιώ πρόκοψε από αυτή τη δουλειά, έκανε βιός», λέει με έμφαση η διπλανή της νεότερη υφάντρα, η κυρία Άννα, και έπειτα μιλά με περηφάνια για την «κληρονομιά» που άφησε η τέχνη της υφαντικής στον τόπο. 
Πόσο καλά γνωρίζουμε τον τόπο μας και τους ανθρώπους του;, αναρωτιέμαι βγαίνοντας από την εκδήλωση.

Η απογευματινή καλοκαιρινή μπόρα μας δρόσισε για τα καλά, μικρές λιμνούλες βρόχινου νερού στα σοκάκια αντικατοπτρίζουν μέσα τους τα πανέμορφα πετρόκτιστα αρχοντικά. Περπατώ προς την πλατεία Μερικάκη όπου οι μουσικοί, ο Μανώλης Χριστοδούλου και το κουιντέτο του, κουρδίζουν, η συναυλία θα αρχίσει σε λίγο. Από την άλλη μικρή πλατεία, ήδη, οι «Αντιμάμαλο», παίζουν τραγούδια της Σμύρνης και της Πόλης που «ξεσηκώνουν» τα σοκάκια.  Θέλω να πάω στον Πύργο. Θέλω να «ξανασυναντήσω» τον Τσικαλιώτη. Ο αινιγματικός Τσάκωνας, μέλος της Φιλικής Εταιρείας, προσέφερε πολλά στον «μεγάλο αγώνα».

Είναι ένα ραντεβού που περιμένω από πέρυσι. Το φεστιβάλ έχει στο ισόγειο μια έκθεση σύγχρονης τέχνης των εικαστικών Βασίλη Ψαρρά και Νάνσυ Χαριτωνίδου. Ο Νόστος σήμερα σε συναντά απρόβλεπτα, σε μια θολή από το χρόνο φωτογραφία ή σε πια πινακίδα νέον. Ανεβαίνω γρήγορα ένα-ένα τα πολλά πέτρινα σκαλιά, έχει σκοτεινιάσει, και ρίχνω κλεφτές ματιές στο κατάφωτο Λεωνίδιο που γιορτάζει. Ο Τσικαλιώτης με «οδηγεί» στα ενδότερα του πύργου. Αλλά αυτό είναι θέμα ενός άλλου άρθρου, που κάποτε θα γραφτεί. Πρέπει να φύγω, ψιθυρίζω, με «περιμένει» ο Γιώργος Σαραντάρης στο παλιό Γυμνάσιο. Γι’ αυτόν ήρθα, γι’ αυτόν με κάλεσαν. Θα γυρίσω το φθινόπωρο, το υπόσχομαι.

Κάτω στον δρόμο μια παρέα Ρουμάνων, κορίτσια και αγόρια με κεντητές πουκαμίσες, κρατάνε καλάθια με τυριά, κρασιά, και άλλες λιχουδιές. Καλεσμένοι μιας παράλληλης δράσης, «Say cheese! Balkan cheese!" μου λένε χαρούμενοι, που φέρνει κοντά τους λαούς μέσα από τα τοπικά προιόντα , με κερνάνε τυρί αλησμόνητο. Θα επανέλθω στο τυρί. Στο παλιό Γυμνάσιο, ο Σαραντάρης μου «δείχνει» μια αφίσα. «Είμαστε καμωμένοι από ουρανό…» , να το θυμάσαι αυτό αύριο που θα μιλήσεις για μένα. Βλέπω το όνομά μου ανάμεσα σ΄αυτά των «ειδικών» Βασίλη Ρούβαλη και Γιώργου Παπαθανασόπουλου. Θα το θυμάμαι, του είπα.

Την άλλη μέρα, θυμόμουν πως είμαστε κάτι από την ύλη του ουρανού, αλλά στην καρδιά μου σφηνώθηκε το «Δὲν εἴμαστε ποιητὲς, Σημαίνει ἐγκαταλείπουμε τὸν ἀγῶνα,Παρατᾶμε τὴ χαρὰ στοὺς ἀνίδεους, Τὶς γυναῖκες στὰ φιλιὰ τοῦ ἀνέμου,Καὶ στὴ σκόνη τοῦ καιροῦ, Σημαίνει πὼς φοβόμαστε, Καὶ ἡ ζωή μας ἔγινε ξένη,Ὁ θάνατος βραχνάς.»

Βλέπετε, το πρωί της ίδιας μέρας, πήγα να συναντήσω έναν κτηνοτρόφο, σε ένα τσακωνοχώρι στις πλαγιές του Πάρνωνα,τη Βασκίνα. Ακολούθησα τον δρόμο του τυριού. Ένα αγόρι 22 ετών, έκανε κουμάντο το κτηνοτροφείο της φαμίλιας του. Με πίστη, με πάθος, με χαρά. Ναι, «δεν είμαστε ποιητές σημαίνει εγκαταλείπουμε τον αγώνα και παρατάμε τη χαρά στους ανίδεους».

Πόσο καλά γνωρίζουμε τον τόπο μας, τους ανθρώπους του, και τον εαυτό μας; Πολλές συναυλίες, πολλές δράσεις, και κυρίως η ατμόσφαιρα που έφτιαξε ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Μελιτζάzz Σωτήρης Μπόλης και η ομάδα έργου του, η η Αναπτυξιακή Πάρνωνα, ο δήμος Νότιας Κυνουρίας, σου θυμίζουν πως τέτοια φεστιβάλ έχουν πολλά να σου πουν για τη χώρα σου, που νομίζεις πως ξέρεις αλλά δεν την ξέρεις τόσο καλά όσο νομίζεις.  

Πολλές οι συναυλίες, πολλές οι δράσεις και οι εκθέσεις, πολλές και οι συνεργασίες  του φεστιβάλ, για να χωρέσουν σε ένα κείμενο. Με το εργαστήριο «animating Tsakonia» από το Animasyros, τις συναυλίες των Μωζάικ (Μουσικοί του Κουτιού της ΕΡΤ1), των Grey River & The Smoky Mountain, των Blues Fathers & The Swingers, των Ρουμάνων με τα παραδοσιακά, των Κυρατζήδων, του Δημήτρη Μυστακίδη με το Amerika και πολλών ακόμα. Στην παραποτάμια συναυλία, με τα blues και τα swing του Μεσοπολέμου και του νόστου, δίνουμε ραντεβού για του χρόνου.

Στον δρόμο της επιστροφής, που δεν φαίνεται πια τόσο ανοίκειος και δύσκολος, σκεφτόμουν την υφάντρα των ανέμων του Λεωνιδίου, την ακούω να τραγουδάει το τσακώνικο «Σου ’πα μάνα, καλή μου μάνα, πάντρεψέ με σπιτονοικοκύρεψέ με, και στα ξένα μη με δώσεις, μάνα θα το μετανιώσεις». Και σκέφτομαι τους ανθρώπους που έφευγαν από το μικρό λιμανάκι της Πλάκας του Λεωνιδίου, και αυτούς που περίμεναν εκεί να φανεί το καράβι της επιστροφής.  Μια εικόνα τόσο δική τους, όσο και οικουμενική. Εικόνα όλων μας. Ο τόπος όμως, ο τόπος δεν σ΄ αφήνει, κατά πως λέει ο ποιητής «να γίνει η ζωή μια ξένη».