Ενα πολιτιστικό τοπόσημο της Καβάλας κινδυνεύει με έξωση

Από την αβέβαιη τύχη του «Αττικόν» και του «Απόλλων», αλλά και το ιστορικό «Ιντεάλ» που το αποχαιρετούμε απόψε οριστικά, μέχρι το σινεμά «Εμπασσυ» στο Κολωνάκι που επέστρεψε έπειτα από 20 μήνες με άλλο «πρόσωπο» και αποστολή, αλλά και βέβαια το, άδειο πλέον, κτίριο της Ερμού που επί δεκαετίες φιλοξενούσε τις δραστηριότητες του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων η Αθήνα αποχαιρετά τοπόσημά της ή βλέπει τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερα πολιτιστικά σημεία αναφοράς ν’ αλλάζουν χέρια, όψη και αποστολή. Μόνον η Αθήνα; Οχι βέβαια.

Στον κατάλογο των τοπόσημων για την πολιτιστική ιστορία μίας περιοχής κινδυνεύει άμεσα να συμπεριληφθεί και η περίφημη Στέγη Φίλων Γραμμάτων και Τεχνών Καβάλας (ΣΦΓΤ), καθώς η Μητρόπολη Φιλίππων Νεαπόλεως και Θάσου διεκδικεί την ιστορική έδρα τού φορέα, το εμβληματικό κτίριο της οδού Κύπρου16 - γνωστό κάποτε ως Μέγαρο Καπνεμπόρων, αλλά τις πολλές τελευταίες δεκαετίες ως Σπίτι Πολιτισμού.

Οπως καταγγέλλουν κάτοικοι και Μέσα της πόλης, η Μητρόπολη ΦΝΘ θέλει να μετατρέψει όλο το διώροφο κτίριο σε εκθετήριο ιερών κειμηλίων και χώρο εκδηλώσεων (αν και στο ίδιο οικοδομικό τετράγωνο διαθέτει άλλη, πλήρως εξοπλισμένη αίθουσα εκδηλώσεων τουλάχιστον 500 ατόμων), ενώ «στην πραγματικότητα θέλει να απαλλαγεί από την παρουσία του ΣΦΓΤ Καβάλας και παράλληλα να ανεγείρει και τρίτον όροφο, αλλοιώνοντας τη διατηρητέα και παραδοσιακή μορφή του κτιρίου της οδού Κύπρου, που είναι η μοναδική περιοχή, όπου συντηρείται μια συστάδα ιστορικών και διατηρητέων κτιρίων».

Η ιστορία του χώρου

Ας πάρουμε όμως την ιστορία από την αρχή:

Ηταν 30 Ιανουαρίου 1960 όταν σε μία εορταστική συνεστίαση των δημοτικών και πνευματικών παραγόντων της πόλης ο Σύλλογος Καπνεμπόρων Καβάλας ανακοίνωσε επίσημα την απόφασή του να παραχωρήσει «εσαεί» τον πρώτο όροφο του κτιρίου του επί της οδού Κύπρου στον -ιδρυθέντα ήδη από το 1951 με πρωτοβουλία μεταξύ άλλων των Δημήτρη Λαζαρίδη και Γιώργου Χουρμουζιάδη- Σύνδεσμο Φίλων Γραμμάτων και Τεχνών Καβάλας, ως έμπρακτη απόδειξη στήριξης της πνευματικής ζωής της πόλης. Δυστυχώς, όπως αποδεικνύεται εκ των υστέρων, η ανακοίνωση και η συμφωνία έγιναν μόνον προφορικά στηριζόμενες στη σχέση αναγνώρισης και εμπιστοσύνης των δύο πλευρών. Εκτοτε πάντως και για τον Σύνδεσμο Φίλων και για το Σπίτι Πολιτισμού άρχισε μια χρυσή περίοδος πνευματικής, πολιτιστικής και μορφωτικής δράσης: πέρα από το ότι ο χώρος υπήρξε «εκκολαπτήριο» της αναβίωσης του αρχαίου δράματος στους Φιλίππους, «από την αίθουσά του παρήλασε όλη η γενιά του ’30 (από τον Καραγάτση μέχρι τον Θεοτοκά), από τον Παύλο Ζάννα έως τον Ευάγγ. Παπανούτσο και τον Εμμ. Κριαρά, τον Ιωάννη Κακριδή και τον Μάνο Χατζιδάκι, που χάρισε και το πιάνο του μάλιστα». Πολλοί θυμούνται «τον Σωκράτη Καραντινό να διευθύνει τη θερινή στέγη του ΚΘΒΕ από το Σπίτι Πολιτισμού, τον Θάνο Μικρούτσικο να ενθουσιάζει το κοινό του παίζοντας στο πιάνο του Χατζιδάκι, τον Γιώργο Χειμωνά να συνδέεται ξανά με τη γενέτειρά του και τον Παναγιώτη Μουλά να τον παρουσιάζει, τον Μένη Κουμανταρέα να γράφει το “Ημερολόγιο της Φανέλας με το Νούμερο Εννιά”, γιατί του το ζήτησαν Καβαλιώτες φίλοι και αυτό να δημοσιεύεται στο λογοτεχνικό περιοδικό “Υπόστεγο” που εξέδιδε ο ΣΦΓΤ Καβάλας-όπως εξέδιδε παλαιότερα και το περιοδικό “Σκαπτή Υλη”». Κι ακόμα στις ακριβές παλαιότερες ή και πρόσφατες αναμνήσεις από τον χώρο αναφέρουν «τον Παύλο Μάτεσι, τη Ρέα Γαλανάκη, ζωγράφους με ατομικές εκθέσεις, όπως τον Βασιλείου, τον Γραμματόπουλο, την Κατράκη, τον Καρρά, τον Σικελιώτη που χάρισε πίνακές του, το θεατρικό εργαστήρι που με επικεφαλής τον Αντώνη Κούφαλη βραβεύεται σε διαγωνισμούς, αλλά και την κινηματογραφική Λέσχη με τον θερινό “Ζέφυρο” που φτιάχτηκε με προσωπική εθελοντική εργασία μας όπως και το θέατρό του, και τις παρουσίες των Γ.Ξ. Στογιαννίδη, Η.Χ. Παπαδημητρακόπουλου, Π. Μάρκογλου, Γ. Χουρμουζιάδη, Διαμαντή Αξιώτη».

Κι αυτά είναι λίγα και ενδεικτικά από όσα διοργανώνονταν σε ό,τι πολλοί Καβαλιώτες δικαίως αποκαλούν «κιβωτό μνήμης, τοπόσημο πνεύματος, όροφο κουλτούρας, φωλιά μύησης στον πολιτισμό για κάθε νέο» μέχρι πρόσφατα.

Βέβαια ο -χορηγός και ιδιοκτήτης του κτιρίου- Σύλλογος των Καπνεμπόρων γύρω στο 1980 σχεδόν διαλύθηκε, αφού υπολειτουργούσε για χρόνια, όμως ο ΣΦΓΤ συνέχισε να χρησιμοποιεί τον χώρο χωρίς κανένα πρόβλημα. Οπως όμως αναφέρει το σημερινό διοικητικό συμβούλιο του ΣΦΓΤ, «ξαφνικά στα τέλη του 2002 και στις αρχές του 2003 με συνοπτικές διαδικασίες και πιθανόν σε κάποιο βαθμό παράτυπες σύμφωνα με φήμες της περιόδου εκείνης, κάποιοι ξαναζωντάνεψαν τον Σύλλογο Καπνεμπόρων, άλλαξαν το καταστατικό διαγράφοντας τα ιδρύματα στα οποία προβλεπόταν να περάσει η περιουσία του συλλόγου σε περίπτωση διάλυσης και αφού έχρισαν την Μητρόπολη ως δωρεοδόχο, διέλυσαν εκ νέου τον Σύλλογο». Ετσι με αυτό τον αμφιλεγόμενο χειρισμό και συνοπτικές διαδικασίες το κτίριο της οδού Κύπρου πέρασε στη Μητρόπολη... Ο ΣΦΓΤ συνέχισε βέβαια να στεγάζεται εκεί με υπόσχεση του τέως μητροπολίτη Προκόπιου πως δεν θα αλλάξει τίποτα. Οταν όμως το 2017 άλλαξε ο μητροπολίτης κι ανέλαβε ο σημερινός (Στέφανος), ενημέρωσε εξαρχής το Δ.Σ. ότι στα σχέδιά του περιλαμβανόταν, πέραν της αναγκαίας ανακαίνισης όλου του κτιρίου, και η μετατροπή του πολιτιστικού χώρου σε εκκλησιαστικό μουσείο.

Η αντίδραση, η Πρωτοβουλία και η συλλογή υπογραφών

Αυτά τα σχέδια ξεκινούν τώρα να υλοποιούνται. Εξ ου και η ειδοποίηση έξωσης προς τον Σύνδεσμο Φίλων Γραμμάτων και Τεχνών Καβάλας από τη φυσική και ιστορική του έδρα. Εξ ου όμως και η ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση πολλών Καβαλιωτών που συνέστησαν την Πρωτοβουλία για τη Διάσωση της Στέγης και δημοσιοποίησαν το θέμα με δελτίο Τύπου, στο οποίο ευθύνες επιρρίπτουν και στο σημερινό Διοικητικό Συμβούλιο του Συνδέσμου καθώς «φαίνεται πως πριν αρκετούς μήνες, η Μητρόπολη Φιλίππων Νεαπόλεως και Θάσου εξασφάλισε προφορικά τη σύμφωνη γνώμη της πλειοψηφίας του Δ.Σ. του Συνδέσμου για τη μετεγκατάστασή του σε άλλο κτίριο της Μητρόπολης.

Η συζήτηση αυτή και η κατάληξή της έγινε προφανώς εν κρυπτώ και χωρίς το Δ.Σ. του Συνδέσμου να ενημερώσει ως όφειλε τόσο τα μέλη του όσο και ολόκληρη την τοπική κοινωνία [...]. Τα δυσάρεστα νέα διαδόθηκαν γρήγορα στην τοπική κοινωνία, της οποίας τα αντανακλαστικά λειτούργησαν άμεσα και εκδηλώθηκαν μαζικά, κυρίως μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα.

Ηδη βρίσκεται σε εξέλιξη, με ευρεία μάλιστα συμμετοχή, ηλεκτρονική συλλογή υπογραφών κατά της αποβολής του ΣΦΓΤ από τη Στέγη του, η οποία συνεχίζεται [...]». Και όπως αναφέρει ακόμα η Πρωτοβουλία: «Καλούμε την πλειοψηφία του Δ.Σ. του ΣΦΓΤ να αναθεωρήσει τη στάση του στο ζωτικό αυτό θέμα, και να μην θέσει αυτό ταφόπλακα στο Σύνδεσμο. Παρακαλούμε τον μητροπολίτη κ. Στέφανο όχι μόνον να μην επιμένει στα σχέδιά του που θα εξοστρακίσουν τον ΣΦΓΤ από την ιστορική του έδρα και θα νεκρώσουν εντελώς τον Σύνδεσμο, αλλά αφού η Μητρόπολη αναλάβει και υλοποιήσει όλα τα απαραίτητα έργα αποκατάστασης του κτιρίου, να το παραδώσει και πάλι στον ΣΦΓΤ [...]».

Παράλληλα επιφανή μέλη της Πρωτοβουλίας, όπως οι Κοσμάς Χαρπαντίδης, Αργύρης Μπακιρτζής, Μανίνα Ζουμπουλάκη, Γεωργία Τριανταφυλλίδη, Βασίλης Λιόγκας, Κώστας Καναβούρης, Θόδωρος Θεοδωρίδης υπέγραψαν επιστολή προς την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη στην οποία ανατρέχουν στην ιστορία του Συνδέσμου και του ιστορικού οικήματος, επισημαίνουν όμως και ότι α) με Απόφαση της Γενικής Δ/νσης Αναστήλωσης Μουσείων και Τεχνικών Εργων του ΥΠΠΟ, «εγκρίθηκε η μελέτη για την προσθήκη ορόφου, διαμόρφωση των όψεων και αλλαγή χρήσης του Μεγάρου Καπνεμπόρων στην Καβάλα, σε μια οδό, όπου συγκεντρώνεται η νεότερη ιστορία της πόλεως της Καβάλας, με μοναδικά ιστορικά, διατηρητέα κτίρια- μνημεία, τα οποία με κόπο και αγώνα διασώθηκαν από την αντιπαροχή και την “αξιοποίηση” της μεταπολεμικής Ελλάδας» και β) ότι «είναι εγκληματική η τακτική της Μητρόπολης να αγνοεί την ύπαρξη του ΣΦΓΤ Καβάλας και να επιδιώκει να τον εξώσει από την έδρα του, με επίκληση της ως άνω Απόφασης του ΥΠΠΟ [...] αλλοιώνοντας την αρχιτεκτονική σύσταση της περιοχής με ένα τριώροφο κτίριο σε σύγχρονη μορφή, αφού σκοπό έχουν να ξαναχτίσουν και να επαυξήσουν σε τετραγωνικά το υπάρχον κτίριο». Ενώ εκφράζουν και φόβους και ότι «η μη αναφορά αυτής της “άυλης” πολιτιστικής κληρονομιάς στην εν λόγω Απόφαση δημιουργεί εύλογα υπόνοιες σκόπιμης απόκρυψής τους από την Υπηρεσία και τους μελετητές». Τέλος, ζητούν την παρέμβαση και την υποστήριξη της υπουργού Πολιτισμού, «ώστε να προασπίσουμε την κληρονομιά του νεότερου πολιτισμού της Καβάλας, να μην υποστεί έξωση από την επί 65 έτη Στέγη του ο δραστήριος ΣΦΓΤ Καβάλας και να παραμείνει η διατηρητέα σειρά των κτιρίων ως έχουν, μακριά από οποιαδήποτε παρέμβαση ετοιμάζει η Μητρόπολη Καβάλας [...]».

Η συλλογή υπογραφών συνεχίζεται, στον ιστοχώρο ΚΑΤΩ ΤΑ ΧΕΡΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΤΕΓΗ.