Ζητείται παρέμβαση εισαγγελέα για τις 161 κυκλαδικές αρχαιότητες

Ενσταση αντισυνταγματικότητας πρόκειται να κατατεθεί σήμερα στη Βουλή για το νομοσχέδιο που φέρνει η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη προκειμένου να κυρώσει τη συμφωνία που υπέγραψε (21/7/22) το υπουργείο Πολιτισμού με ιδιωτικούς φορείς στην Αμερική (Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης, Ινστιτούτο Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού του Ντελαγουέρ) και με το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης στην Αθήνα, σχετικά με τις 161 αρχαιότητες κυκλαδικού πολιτισμού της συλλογής Στερν. Οι αντιδράσεις κλιμακώνονται και οι εξελίξεις είναι ραγδαίες για ένα θέμα εθνικής σημασίας και εξίσου σοβαρό με το σκάνδαλο των υποκλοπών. Χθες η βουλευτίνα του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. Σία Αναγνωστοπούλου, μετά τη σοβαρή καταγγελία του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων ότι ο Αμερικανός πολυεκατομμυριούχος συλλέκτης των 161 κυκλαδικών αρχαιοτήτων είχε στην κατοχή του ειδώλιο που συνδέεται με παράνομη διακίνηση, ζήτησε την παρέμβαση εισαγγελέα: «Η Βουλή σύρεται από την κυβέρνηση σε άρον άρον νομιμοποίηση αρχαιοκαπηλικής δραστηριότητας – Να επέμβει τώρα ο αρμόδιος εισαγγελέας για την Προστασία Πολιτιστικών Αγαθών».

Ηχηρή παρέμβαση έκανε και η Μαρία Καραμανώφ, πρόεδρος του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος, τ. αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας, η οποία χαρακτήρισε τη σύμβαση επωφελή για τον ιδιώτη κάτοχο της συλλογής, πολλαπλώς επικερδή για το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης αλλά επαχθή και απαξιωτική για το ελληνικό Δημόσιο, ενώ έθεσε και θέμα νομιμότητας (efsyn.gr).

Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων προχώρησε χθες στη σοβαρή καταγγελία ότι είναι «αποδεδειγμένα αποδέκτης ευρημάτων αρχαιοκαπηλικής δραστηριότητας ο συλλέκτης Λέοναρντ Στερν». Στην ανακοίνωσή του ο ΣΕΑ επισημαίνει ότι «το 1990 ο Λ. Στερν είχε εκθέσει 10 έργα από τη συλλογή του στην έκθεση Masterpieces of Cycladic Art στη Merrin Gallery (8/3-12/4/1990). Τα αντικείμενα είναι δημοσιευμένα στον κατάλογο της έκθεσης που φέρει τον τίτλο Masterpieces of Cycladic Art from private collections, museums and the Merrin Gallery. Από εκεί αντλούμε την πληροφορία ότι ο συλλέκτης Harmon Fine Arts, που ταυτίζεται με τον Λέοναρντ Στερν, συμμετείχε με αντικείμενα από την προσωπική του συλλογή, και ο ιδιώτης συλλέκτης Στάινχαρντ, που του έχει απαγορευτεί ισόβια η ενασχόληση με εμπόριο τέχνης από την Εισαγγελία Ν. Υόρκης.

Το No 27 του καταλόγου "Ειδώλιο Σαρδηνίας", που το 1990 εκτέθηκε ως μέρος της συλλογής του Λ. Στερν, συνδέει τον κ. Στερν ευθέως με παράνομη διακίνηση αρχαιοτήτων», γράφει και εξηγεί: «Πρόκειται για το ίδιο ειδώλιο που κατασχέθηκε στο πλαίσιο της υπόθεσης του εκατομμυριούχου συλλέκτη Στάινχαρντ (βλ. Εισαγγελία Ν. Υόρκης, 6.12.2021). Ο συλλέκτης αγόρασε το ειδώλιο απευθείας από τον Symes, που έχει διωχθεί για παράνομη διακίνηση αρχαιοτήτων! [...]. Το ειδώλιο έχει ήδη επαναπατριστεί στην Ιταλία».

Η καταγγελία στρέφεται και κατά του επιχειρήματος της υπουργού Πολιτισμού ότι η συλλογή Στερν ήταν άγνωστη μέχρι πρόσφατα στην Ελλάδα. Με δεδομένο ότι η κ. Μενδώνη έχει παραδεχθεί πως η διαπραγμάτευση ξεκίνησε πριν από δύο χρόνια (το χειρίστηκε προσωπικά και εν κρυπτώ από τα στελέχη της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, αλλά σε αγαστή συνεργασία με το ιδιωτικό Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης), υπήρξαν διαρροές ότι το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης ήταν αυτό που προσέγγισε αρχικά ο Αμερικανός πολυεκατομμυριούχος. Την υπόθεση ξεκίνησε να χειρίζεται η πρόεδρός του, ενώ για την τροπή της, υπήρξε εμπλοκή προσώπου από το στενό περιβάλλον του Κυριάκου Μητσοτάκη.

Η συζήτηση σήμερα αναμένεται να γίνει σε φορτισμένη ατμόσφαιρα ενώ, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες μας, θα υπάρξουν εξελίξεις από την αξιωματική αντιπολίτευση και μετά τη συζήτηση στην Ολομέλεια. Εξάλλου η τομεάρχης Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. και εισηγήτρια κατά τη συζήτηση του ν/σ στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής είχε υποστηρίξει ότι εισάγεται ως κύρωση σύμβασης ανάμεσα στο ελληνικό κράτος και σε ιδιώτη, ενώ θα έπρεπε να εισαχθεί ως νομοθετική διάταξη καθώς στην πραγματικότητα αλλάζει τον Αρχαιολογικό Νόμο. «Διαφορετικά, καλούμαστε να παραβούμε τον Κανονισμό της Βουλής και να παρανομήσουμε», είχε πει, όπως και ο Κλέων Γρηγοριάδης από το ΜέΡΑ25.

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη εφαρμόζει (για πρώτη φορά) μια άκρως προσβλητική και απαξιωτική πολιτική για αρχαιότητες που έχουν απομακρυνθεί, κυρίως ως προϊόντα λαθρανασκαφών από τη χώρα μας που έχει πληγεί βαρύτατα από την αρχαιοκαπηλία. Αντί να προσφύγει στη Δικαιοσύνη για να διεκδικήσει και να επαναπατρίσει τους αρχαιολογικούς θησαυρούς (όπως έχουν κάνει όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις στο παρελθόν), συνάπτει σύμφωνα συνεργασίας με ιδιώτες και δέχεται ως κάτοχό τους το Ινστιτούτο Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού με έδρα το Ντελαγουέρ, στο οποίο δώρισε τις 161 αρχαιότητες ο συλλέκτης με ιδιωτικό συμφωνητικό. Το Ντελαγουέρ θεωρείται ο «παράδεισος της φοροαπαλλαγής», γι' αυτό το επιλέγουν ως έδρα τους μεγάλες αμερικανικές εταιρείες (Coca-Cola, Walmart, General Motors κ.ά.). Οπως φαίνεται, το Ινστιτούτο Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού ιδρύθηκε (21/6/22) ως αμερικανική offshore με σκοπό τη διαχείριση της συλλογής. Κάνει χρήση των υπηρεσιών τής Τhe Corporation Trust Center, μεγάλης εταιρείας που εξειδικεύεται στην εξυπηρέτηση και εκπροσώπηση εταιρειών που ιδρύονται κατά εκατοντάδες στην ίδια διεύθυνση. Μάλιστα το 2012 είχε στείλει εκπροσώπους της σε 285.000 αμερικανικές εταιρείες, ενώ υπολογίζεται ότι εκείνη τη χρονιά 9,5 δισεκατομμύρια δολάρια από φόρους δεν εισπράχθηκαν εξαιτίας των νόμων που ισχύουν στο Ντελαγουέρ «που σώζει τους πλούσιους από τους υψηλούς φόρους».

Η υπουργός Πολιτισμού δεσμεύτηκε ότι θα καταθέσει στην Ολομέλεια το καταστατικό του ινστιτούτου, ωστόσο θα ενημερώσει και για «τον διευθυντή του, το προσωπικό, τα ώς σήμερα προγράμματα, δραστηριότητες και οικονομικό ισολογισμό;», όπως ρωτούσε η Μυρσίνη Ζορμπά στο άρθρο της στην «Εφ.Συν».. Νομικοί κύκλοι μάλιστα σχολίασαν στην «Εφ.Συν.» ότι η παραμονή 25+25 χρόνια στο ΜΕΤ νομιμοποιεί την κατοχή τους στο ινστιτούτο.

Η υπόθεση, που έχει πολλά ανοιχτά θέματα και αναπάντητα ερωτήματα, νομιμοποιεί μια συλλογή με πρωτοκυκλαδικά ευρήματα για τα οποία μέχρι στιγμής η υπουργός Πολιτισμού δεν έχει καταθέσει κανένα στοιχείο για την προέλευση, τον τρόπο εξαγωγής τους στην Αμερική αλλά και τη γνησιότητά τους, ενώ δίνει το δικαίωμα να εκτίθενται για 25+25 χρόνια στο Μητροπολιτικό Μουσείο. Με αυτόν τον τρόπο η ελληνική πολιτεία δίνει απαλλαγή σε μια πολύ επιλήψιμη συμπεριφορά, παρακάμπτοντας μάλιστα τον αυστηρό Αρχαιολογικό Νόμο, τις διεθνείς συμβάσεις αλλά και τον 4858/21, τον κώδικα νομοθεσίας για την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει της πολιτιστικής κληρονομιάς που έφερε η ίδια η κ. Μενδώνη στη Βουλή. Οπως σχολίασε μάλιστα διακεκριμένο στέλεχος του κυβερνώντος κόμματος, «ο χειρισμός δεν συμφωνεί με τις διεθνείς συμβάσεις, ούτε με την υπάρχουσα ελληνική νομοθεσία. Ο ειδικός νόμος που δημιουργείται είναι για να παρακάμψει τη νομοθεσία και αυτό δεν είναι κοινοβουλευτικά ορθό».

Ο Ενιαίος Σύλλογος Υπαλλήλων ΥΠΠΟ Αττικής, Στερεάς και Νήσων, η Πανελλήνια Ενωση Συντηρητών Αρχαιοτήτων, ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων και ο Σύλλογος Εκτακτων Αρχαιολόγων έχουν προκηρύξει για σήμερα στάση εργασίας (από την έναρξη της βάρδιας έως τις 12 το μεσημέρι) και συγκέντρωση στις 10 π.μ. έξω από το υπουργείο Πολιτισμού. Παράλληλα πρωτοβουλία πολιτών από τις Κυκλάδες ξεκίνησε συλλογή υπογραφών (στη διαδικτυακή πλατφόρμα Avaaz) διεκδικώντας την επιστροφή των 161 αρχαιοτήτων κυκλαδικού πολιτισμού.