Πάρτι για το Τείχος με ανοιχτές πληγές

Ένα πρωινό του Φεβρουαρίου του 1968 η Ελκε και ο Ντίτερ Βέκαϊζερ επιχειρούν να διαφύγουν στο Δυτικό Βερολίνο, πέφτοντας στο ποτάμι κοντά στη γέφυρα Κρόνπριντσεν, λίγα μέτρα μακριά από το Ράιχσταγκ. Το σημείο από το οποίο διαλέγει να δραπετεύσει το νεαρό ζευγάρι είναι πολύ καλά φυλασσόμενο.

Αγκαθωτό συρματόπλεγμα, μια νεκρή ζώνη όπου περιπολούν σκυλιά, ένας μεταλλικός φράχτης ύψους τριών μέτρων και μπροστά από αυτά, τα παγωμένα νερά του ποταμού Σπρέε.

Η Ελκε και ο Ντίτερ καταφέρνουν να φτάσουν μόνο μέχρι το πρώτο συρματόπλεγμα. Οι φρουροί τούς εντοπίζουν και τους πυροβολούν χωρίς προειδοποίηση, τραυματίζοντάς τους θανάσιμα. Η Ελκε θα πεθάνει την ίδια νύχτα, ο Ντίτερ το επόμενο πρωί.

Την ιστορία της δολοφονίας των δύο νέων διάβαζαν προχθές οι περαστικοί σε μια προθήκη τοποθετημένη κάτω από τη γέφυρα Κρόνπριντσεν. Μπορεί η Κυριακή να ήταν ημέρα γιορτής, ημέρα κορύφωσης των εκδηλώσεων για τα 25 χρόνια από την πτώση του Τείχους, αλλά οπωσδήποτε δεν ήταν κάποιο τριήμερο, ξέφρενο πάρτι – οι πληγές που άφησαν τα σαράντα χρόνια του καθεστώτος της ΛΔΓ παραείναι βαθιές για πολλούς Γερμανούς, που αναπόφευκτα δεν πρόκειται ποτέ να δικαιωθούν. Αλλά είναι κι ένας λόγος παραπάνω για να νιώθουν ανακούφιση παρακολουθώντας τα παιδιά που έπαιζαν χθες ανάμεσα στα λευκά μπαλόνια και τους Βερολινέζους που έκαναν τζόκινγκ κατά μήκος αυτής της γραμμής που άλλοτε όριζε το Τείχος.

Ξεκινώντας από το μεσημέρι της Κυριακής ένα ήσυχο πλήθος όλο και πύκνωνε κοντά στην Πύλη του Βρανδεμβούργου. Αν αναλογιστεί κανείς την ιστορική βαρύτητα του γεγονότος που μνημόνευαν, αυτή η ησυχία ήταν περίεργη –ή, μάλλον, θα ήταν ακριβέστερο να πω ότι φάνταζε περίεργη σε εμένα, που χθες κοίταζα τους Βερολινέζους από την οπτική γωνία εκείνης της δεκαεπτάχρονης η οποία, το 1989, καρφωμένη στην τηλεόραση ενός αθηναϊκού διαμερίσματος, παρακολουθούσε συγκλονισμένη τους Ανατολικογερμανούς να πανηγυρίζουν την ελευθερία τους. Γι’ αυτό νιώθω ότι με έναν τρόπο αυτή η γιορτή αφορά και εμένα, και τη γενιά μου, στον ευρωπαϊκό Νότο, που ενηλικιωθήκαμε σε μια Ευρώπη που άλλαζε.

Ωστόσο, με την πτώση του Τείχους δεν τραβήχτηκε κάποια καθαρή γραμμή, που χώρισε τη ζωή με σαφήνεια σε πριν και μετά. Η απόδειξη ήταν χθες ξανά μπροστά μου: πίσω από την Πύλη του Βρανδεμβούργου, λίγα μέτρα μακριά από εκεί που πουλούσαν στα παιδιά αναμνηστικά λευκά μπαλάκια για την επέτειο, η Υπηρεσία των Αρχείων της Στάζι είχε στήσει ένα περίπτερο που ήταν γεμάτο κόσμο. Είκοσι πέντε χρόνια μετά το τέλος του καθεστώτος, οι Γερμανοί δίπλα μου συμπλήρωναν αιτήσεις για να κοιτάξουν τον φάκελό τους ή τον φάκελο μέλους της οικογένειάς τους. «Το καθεστώς δεν ήταν μόνο του, είχε συνεργούς πολλούς χιλιάδες συμπολίτες μου», μου λέει ένας ηλικιωμένος άνδρας. Περίπου ένας στους επτά Ανατολικογερμανούς ήταν πληροφοριοδότης της Στάζι. Δεν είναι όλοι διατεθειμένοι να το ξεχάσουν – ούτε την ημέρα της γιορτής.

Οταν έπεσε και το τελευταίο φως του ήλιου, τα 8.000 μπαλόνια που σημάδευαν τη γραμμή που διέτρεχε το Τείχος άναψαν, σχηματίζοντας ένα διαπερατό σύνορο από φως. Πλάι σε κάθε μπαλόνι, στεκόταν ένας «νονός» ή «νονά», που είχε αναλάβει να το απελευθερώσει, μόλις θα έδινε το σύνθημα ο Κλάους Βόβεραϊτ, και υπό τους ήχους της «Ενάτης» του Μπετόβεν, που ερμήνευε η Κρατική Ορχήστρα του Βερολίνου υπό τη διεύθυνση του Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ. Καθώς τα φωτισμένα λευκά μπαλόνια εκτοξεύονταν το ένα μετά το άλλο στον ουρανό, η σιωπή που επικρατούσε μέχρι εκείνη την ώρα πνίγηκε στα επιφωνήματα ενθουσιασμού και τα χαρούμενα γέλια.

Λίγες ώρες αργότερα, κοιτώντας τις φωτογραφίες των εκδηλώσεων, ανάμεσα σε αυτούς που γιόρταζαν διέκρινα τον Λιάο Γιβού, τον σπουδαίο Κινέζο αντιφρονούντα συγγραφέα, που τα τελευταία τρία χρόνια ζει και γράφει ελεύθερα στο Βερολίνο. Για όσους δεν είχαμε αντικρίσει το Τείχος, ήταν προνόμιο να γιορτάζουμε πλάι σε όσους το υπέστησαν. Αλλά θα έλεγε κανείς ότι η ενωμένη πόλη τιμά έμπρακτα τη μνήμη παρέχοντας χώρο ελευθερίας σε πρόσωπα σαν τον Λιάο Γιβού.