Το 1821 «παίζει» στην Πειραιώς

Από τα πιο ενδιαφέροντα και ουσιαστικά πράγματα στην υποδοχή μιας ιστορικής επετείου, όπως είναι τα 200 χρόνια από το 1821, είναι η συνομιλία της Ιστορίας με τη σύγχρονη εποχή και το αποτύπωμα της πρώτης στο παρόν ως προβληματισμός, ως πηγή έμπνευσης και τελικά ως «μοχλός» εξέλιξης. Κι αυτός είναι ο κατεξοχήν ρόλος που μπορεί να παίξει αβίαστα, άμεσα, ελεύθερα και χωρίς καμία σοβαροφάνεια η Τέχνη.

Στην πραγματικότητα, μάλιστα, αυτό συμβαίνει ήδη με «πλάγιες», «ιδιοσυγκρασιακές», προσωπικές και ενδιαφέρουσες ματιές δημιουργών πάνω ή με αφορμή την επέτειο, χαρακτηριστικό το οποίο είχε π.χ. όλος ο θεματικός Κύκλος 1821 που ενέταξε στο φετινό του πρόγραμμα το Φεστιβάλ Αθηνών, χάρη σε μια πολύ εύστοχη ιδέα της καλλιτεχνικής του διευθύντριας Κατερίνας Ευαγγελάτου. Απόψε ο κύκλος ολοκληρώνεται με την πρεμιέρα της σάτιρας του Ανέστη Αζά «Η Δημοκρατία του Μπακλαβά», στην Πειραιώς 260, σε μία παράσταση που θα παίζεται στο Χώρο Ε' έως και την Πέμπτη.

Συμπτωματικά, λίγο πιο πάνω στην Πειραιώς, στο Μουσείο Μπενάκη, μπορεί κανείς να περιηγηθεί αυτό τον καιρό και έως τα τέλη Οκτωβρίου και σε μια άλλη εικαστική, κορυφαία ματιά στην επέτειο: στην έκθεση του Γιάννη Ψυχοπαίδη «Μορφές του ’21» με πρόσφατα ζωγραφικά έργα, χαρακτικά και σχέδια που φιλοτέχνησε ο καλλιτέχνης, τα περισσότερα κατά τη διάρκεια της πολύμηνης καραντίνας, με αφορμή «σκέψεις και προβληματισμούς που ενεργοποίησε και ζωντάνεψε δημιουργικά η επέτειος των διακοσίων ετών από το 1821».

▇  Στο μεταίχμιο μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ και με πρώτη «ύλη» το στερεότυπο «μικτό» ζευγάρι (εκείνος Τούρκος, εκείνη Ελληνίδα) που, από τις σαπουνόπερες μέχρι το σινεμά σινεφίλ προδιαγραφών, το έχουμε δει αρκετές φορές, η «Δημοκρατία του Μπακλαβά» διαδραματίζεται στη σημερινή Ελλάδα.

Οι βασικοί ήρωες, εκείνος (στη σκηνή ο Τούρκος ηθοποιός Cem Yiğit Üzümoğlu) κι εκείνη (Κατερίνα Μαυρογεώργη), έρχονται για να ζήσουν εδώ από το εξωτερικό και από άλλες συνθήκες (αφού «σε ουδέτερο έδαφος Ελληνες και Τούρκοι έχουν κατά κανόνα πολύ καλές σχέσεις μεταξύ τους», παρατηρεί ο Αζάς που έχει σπουδάσει, ζήσει και δουλέψει πολλά χρόνια στο Βερολίνο). Η πραγματικότητα, όμως, δεν είναι ειδυλλιακή, η σχέση μεταξύ τους και με τους άλλους κλονίζεται όταν προσκρούει σε παγιωμένες αντιλήψεις και γι’ αυτό αποφασίζουν να δημιουργήσουν το δικό τους ελεύθερο έθνος-κράτος πρώτα μόνο online και ύστερα σ’ ένα νησί. Η κατάληξη όμως θα είναι κάθε άλλο παρά επιτυχής… Για τη συγγραφή του έργου ο Αζάς συνεργάστηκε με τον ανερχόμενο, ταλαντούχο νέο Ελληνα σκηνοθέτη στη Γερμανία Γεράσιμο Μπέκα αλλά και με τον σταθερό του συνεργάτη Μιχάλη Πητίδη. Στην ομάδα των δημιουργών και με στόχο το έργο να έχει έντονα σύγχρονο και πιο fusion μουσικό χαρακτήρα προστέθηκε και ο Παναγιώτης Μανουηλίδης (μουσική-ηχητικός σχεδιασμός). Τα σκηνικά έκανε η Ελένη Στρούλια, τα κοστούμια η Βασιλεία Ροζάνα και τη χορογραφία η Ζωή Χατζηαντωνίου, ενώ το καστ συμπληρώνουν οι Γιώργος Κατσής και Gary Salomon.

Η ρηξικέλευθη συνήθως και διεισδυτική θεατρική ματιά του Αζά εδώ έχει έναν απλό στόχο: την επέτειο του 1821 ως ευκαιρία για ενδοσκόπηση. Επικαλείται πάντως τους τρεις κορυφαίους διανοητές που επέδρασαν στη νεοελληνική σκέψη. Τον Παναγιώτη Κονδύλη, τον Κορνήλιο Καστοριάδη και τον Κώστα Αξελό, που και οι τρεις «μιλούν για το πρόβλημα του εθνοκεντρισμού που μας εγκλωβίζει και μας εμποδίζει να δούμε την πραγματικότητα». Αυτό άλλωστε είναι το πρόβλημα που αντιμετωπίζει και το ζευγάρι των ηρώων του, το ζευγάρι που διαμορφώθηκε δραματουργικά μετά από σειρά συνεντεύξεων που πήραν οι τρεις συγγραφείς από μικτά ζευγάρια. Φαίνεται πως η «Δημοκρατία του Μπακλαβά» δανείζεται το στερεότυπο του ελληνοτουρκικού ζεύγους, δεν του επιφυλάσσει όμως και στερεότυπο happy end.

* «Η Δημοκρατία του Μπακλαβά» παίζεται από απόψε έως και την Πέμπτη στην Πειραιώς 260 (21.00). Εισιτήρια 15, 10 και (για τις ειδικές κατηγορίες) 5 ευρώ.

▇ Στο Μουσείο Μπενάκη της Πειραιώς 138, δεν είναι τυχαίο ότι την επιμέλεια της νέας έκθεσης του Γιάννη Ψυχοπαίδη έχει ο ενδυματολόγος και σκηνογράφος Διονύσης Φωτόπουλος και ο υπεύθυνος των Ιστορικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη, Τάσος Σακελλαρόπουλος. Καλλιτέχνης και σπουδαίος δάσκαλος ο Ψυχοπαίδης φτιάχνει για πρώτη φορά στην ελληνική ιστορία της Τέχνης μια μοναδική πινακοθήκη των αγωνιστών του ’21, διατηρώντας τον μύθο τους, αλλά και ταυτόχρονα «εξανθρωπίζοντάς» τους και «εκσυγχρονίζοντάς» τους μέσα από τις τεχνικές που χρησιμοποιεί: «Μέσα από 40 ζωγραφικά πορτρέτα, μέσα από 30 ξυλογραφίες, μέσα από τα σχέδια και τα κείμενα των αγωνιστών, έρχονται στο παρόν τα πρόσωπα που γνωρίζουμε από τη μακρινή παιδική ηλικία, που μας γοήτευαν μέσα στις σχολικές αίθουσες. Μέσα από το φίλτρο των χρωμάτων και τη λιτότητα και αυστηρότητα του μαυρόασπρου ζούμε κυρίως το βλέμμα τους που συναντά τις συσσωρευμένες αναμνήσεις δυο αιώνων. Ο χρωστήρας, το κοπίδι και το μολύβι του Ψυχοπαίδη φέρνουν στο σήμερα τα πρόσωπα του παρελθόντος, τόσο μέσα από έντονα φωτεινά χρώματα όσο και μέσα από την αυστηρότητα που δίνει στην εικόνα το μαυρόασπρο τύπωμα της ξυλογραφίας».

Μαζί με τον ζωγραφικό και χαρακτικό κύκλο «Αγωνιστές του ’21», η έκθεση περιλαμβάνει έργα που προηγήθηκαν της επετείου καθώς και σχέδια και συνθέσεις με θέμα τον Βύρωνα, τους φιλέλληνες και τους Φιλικούς.

*Διάρκεια έως 31 Οκτωβρίου.