Από τον φαλλό του Μαραντόνα στα άγρια ζώα της Ελλάδας

Ιστορία γράφει το ελληνικό περίπτερο στη φετινή, 56η Μπιενάλε Βενετίας, που επίσημα ανοίγει αύριο τις πύλες της. Τα «Αγριμικά. Why look at animals?» της Μαρίας Παπαδημητρίου, η συγκλονιστική εγκατάσταση όπου κυριαρχούν τομάρια από αλεπούδες, λύκους, αρκούδες και άλλα άγρια ζώα, κεντρίζει ιδιαίτερα την προσοχή του κόσμου, ειδικών και μη. Πολλοί το συγκαταλέγουν ανάμεσα στα τοπ 10 εθνικά περίπτερα. Εδώ και μήνες διεθνή περιοδικά και εφημερίδες τέχνης ασχολούνται με την ελληνική συμμετοχή και χθες το πρωί, στα προεγκαίνια, ουρές σχηματίστηκαν έξω από το περίπτερο, όπου προσφέρθηκαν καρποί της ελληνικής γης και ρακί.

Η Μ. Παπαδημητρίου μετέφερε στη Βενετία το παλιό κατάστημα επεξεργασίας δερμάτων από τον Βόλο του 82χρονου Δημήτρη Ζιώγα, το οποίο γίνεται πεδίο αναστοχασμού πάνω σε θέματα ηθικής, αγριότητας, πολιτισμού και παραδόσεων. Στα μάτια των ξένων, όμως, πήρε και άλλες διαστάσεις, εν μέσω σκληρών διαπραγματεύσεων με τους εταίρους: μια μικρογραφία της Ελλάδας στην πορεία της μέσα στην οικονομική κρίση και σε σχέση με τη θέση της στην Ευρώπη.

Στα 89 εθνικά περίπτερα υπάρχουν κι άλλες εκπλήξεις:

► Ενας τεράστιος, κίτρινος φαλλός ύψους τριών μέτρων με τίτλο «Gold Cup Maradona» υποδέχεται τους επισκέπτες στο βρετανικό περίπτερο. Υπάρχουν ακόμα γύψινα εκμαγεία με γυναικεία σώματα από τη μέση και κάτω, με τα γεννητικά τους όργανα σε δημόσια θέα και τσιγάρα να προεξέχουν από τον κόλπο ή τον πρωκτό. Η έκθεση είναι ασεβής, ανήθικη, σέξι και αστεία, με άλλα λόγια κλασική Σάρα Λούκας. Η ίδια τη χαρακτηρίζει «φεμινιστική».

► Η Αυστραλία έκανε ένα νέο πανάκριβο περίπτερο 240 μ., από γρανίτη, μπετόν και χάλυβα, αξίας 7,5 εκατ. δολαρίων, με την υπογραφή των σταρ αρχιτεκτόνων Ντέντον-Κόρκερ-Μάρσαλ. Στα εγκαίνια με προσκλήσεις την Τετάρτη, δώδεκα χιλιάδες συνωστίστηκαν για να δουν την ηθοποιό Κέιτ Μπλάνσετ, η οποία έκλεψε την παράσταση από την εικαστικό Φιόνα Χολ.

► Η Τζόαν Τζόνας εκπροσωπεί τις ΗΠΑ επίσης με ένα τεράστιο περίπτερο τεσσάρων αιθουσών (το σχεδίασε ο Ρεμ Κούλχας) όπου παρουσιάζει τη νέα της δουλειά με βίντεο, σχέδια, αντικείμενα και ήχο, με επίκεντρο την παιδική ηλικία, τη φύση και την πνευματικότητα.

► Πέντε σύγχρονοι Ιρακινοί καλλιτέχνες θα εκθέσουν στο εθνικό τους περίπτερο την «Αόρατη ομορφιά». Παράλληλα σε συνεργασία με τον Κινέζο αντικομφορμιστή εικαστικό Αι Βέιβεϊ επιλέχτηκαν σχέδια που έχουν κάνει πρόσφυγες από το Βόρειο Ιράκ με αποκαλυπτικές εικόνες για τον πόλεμο, τη γενοκτονία, την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την άνοδο του ISIS.

► Ο Ελβετός Κρίστοφερ Μπίχελ (έργα του έχουμε δει στο Φεστιβάλ Αθηνών) συνεργάζεται με τις μουσουλμανικές κοινότητες της Βενετίας για να κάνει το πρώτο τζαμί μέσα στο περίπτερο της Ισλανδίας.

► Ο Χριστόδουλος Παναγιώτου εκπροσωπεί την Κύπρο και τα εγκαίνια περιλαμβάνουν δύο περφόρμανς - σε μία από αυτές οι συμμετέχοντες θα βουτήξουν στα νερά της Μεσογείου.

► Aκόμα μία Ελληνίδα στη Βενετία: η Κατερίνα Γρέγου, η οποία ζει στις Βρυξέλλες, επιμελείται το περίπτερο του Βελγίου που περιλαμβάνει το έργο του Βέλγου Βίνσεντ Μίσεν και καλλιτεχνών άλλων εθνικοτήτων με αφετηρία το πριν και το μετά της αποικιοκρατίας στο Κονγκό.

Με ιστορία 120 χρόνων η βασίλισσα των Μπιενάλε δεν ανησυχεί μήπως κάποια άλλη τής πάρει τα σκήπτρα. Διόλου γερασμένη, αλλά ώριμη, επιχειρεί να ισορροπήσει ανάμεσα στην πολιτική και κοινωνική τέχνη, στο κέντρο και την περιφέρεια, την πρωτοπορία και την πρόκληση. Οχι ότι της λείπει η γκλαμουριά του παρελθόντος, αλλά με μέτρο.

Χρυσό Λιοντάρι σε Νιγηριανό

Τα σημεία των καιρών, με την παγκόσμια ύφεση, τις γεωστρατηγικές ανακατατάξεις, τον φονταμενταλισμό επιδρούν πάνω της. Οπως επισημαίνει ο πρόεδρός της Πάολο Μπαράτα, «με διχασμούς και πληγές, εντάσεις, ανισότητες και αβεβαιότητες για το μέλλον, στην εποχή του άγχους, η φετινή Μπιενάλε εξετάζει τη σχέση μεταξύ της τέχνης και του ανθρώπινου, κοινωνικού και πολιτικού πλαισίου όπου αναπτύσσεται».

Καταλύτης για τη φετινή διοργάνωση αποδεικνύεται ο καλλιτεχνικός διευθυντής της, Oκγούι Ενγουίζορ, νιγηριανής καταγωγής, ο οποίος υποστηρίζει τους μαύρους καλλιτέχνες, θεωρώντας ίσως ότι μετά την επιδεικτική Ασία πρέπει να μπει στη διεθνή εικαστική αρένα η δοκιμαζόμενη Αφρική. Οχι τυχαία λοιπόν, φέτος το Χρυσό Λιοντάρι απονέμεται στον 71χρονο καλλιτέχνη και δάσκαλο Ελ Ανατσούι από την Γκάνα, για τη 40χρονη προσφορά του. Θεωρείται ο πιο σημαντικός εν ζωή Αφρικανός δημιουργός και έχει κερδίσει παγκόσμια αναγνώριση με εγκαταστάσεις από χιλιάδες αλουμινένια καπάκια μπουκαλιών και άλλα απλά υλικά στα οποία προσδίδει εννοιολογικές προεκτάσεις.

Αλλοι 35 καλλιτέχνες Αφρικανοί, ή με αφρικανικές ρίζες οι οποίοι ζουν στην Ευρώπη και την Αμερική (από τους γνωστούς ανάμεσά τους οι Στιβ ΜακΚουίν, Κρις Οφίλι, Οσκαρ Μουρίγιο, Ελεν Γκάλαχερ, Τέρι Αντκινς) παίρνουν μέρος στην κεντρική έκθεση «Αll the world's futures», που επιμελείται ο Ενγουίζορ και θα απλωθεί στους Κήπους και στην Aρσενάλε.

Η συγκεκριμένη έκθεση ενώνει συνολικά 136 καλλιτέχνες από 53 χώρες, καθιερωμένους και ανερχόμενους (Μπρους Νάουμαν, Κριστιάν Μπολτάνσκι, Κουτλούγκ Αταμάν, Ντάνιελ Μπόιντ, Τζέρεμι Ντέλερ, Γκέοργκ Μπάζελιτς, Μόνικα Μπονβιτσίνι κ.ά.), ενώ δεν λείπουν και οι ιστορικές αναφορές, όπως τα φιλμ των Σεργκέι Αϊζενστάιν και Χαρούν Φαρόκι και οι φωτογραφίες του Γουόκερ Εβανς.

Την Αρένα θα πλημμυρίσουν δράσεις και περφόρμανς. Ακόμα και ο Μαρξ έχει την τιμητική του, αφού σε όλη την επτάμηνη διάρκεια της Μπιενάλε θα γίνονται αναγνώσεις των τριών τόμων του «Κεφαλαίου» από ηθοποιούς, σπουδαστές, φιλοσόφους αλλά και επισκέπτες που θέλουν να διαπιστώσουν πόσο το έργο παραμένει επίκαιρο ή ουτοπικό.