Πολιτισμός, ξανά

Οι αναγνώστες καθοδηγούν ενίοτε· συμμετέχουν κρίνοντας, τοποθετούμενοι μάλιστα σε πολλά κείμενα. Πάντα εκπλήσσουν ευχάριστα, ακόμη κι όταν ο λόγος τους είναι ξινός και μονοκόμματος.

Φίλος πανεπιστημιακός μού μεταφέρει την ικανοποίηση της συζύγου του όταν διαβάζει στην «Εφημερίδα των Συντακτών» κείμενα για τον πολιτισμό (πρέπει να γράφονται πολύ περισσότερα, συστήνει· ακούω).

Ζευγάρι φιλολόγων εκφράζει την ίδια αγωνία· αγαλλιάζουν διαβάζοντας προσεγγίσεις δημοσιογραφικές στον πολιτισμό, με τις όποιες κοινωνικές επεκτάσεις έχουν τούτες οι προσεγγίσεις (καθημερινότητα: τρόπος που μαγειρεύουμε, που τρώμε και λοιπά, σύμβολα, σημασίες).

Μου λένε ότι μερικές φορές τα καταφέρνουμε. Λίγες, τους διορθώνω...

Φίλη διά μέσου τηλεφώνου, φιλόλογος κι αυτή, εκφράζει τη συμπάθειά της για κείμενα περί τον πολιτισμό. Ερωτά εάν μπορεί να τα αναδημοσιεύσει. Βεβαίως, απαντώ.

Με πληροφορεί επίσης ότι όσα την εντυπωσιάζουν τα παραδίδει ως μάθημα στο σχολείο της.

Μεγάλη μας Τιμή, εάν έτσι νοηματοδοτείται η εκπαίδευση και ενδυναμώνεται η Παιδεία.

Αλλά και στα καφενεία που συχνάζω στο κέντρο της Αθήνας τα κείμενα για τον πολιτισμό έχουν την τιμητική τους. Ωραία αγωνία.

Τι κινεί όλους αυτούς να αγαπήσουν τον πολιτισμό; Βλέπουν μήπως το χαμηλό επίπεδο αυτού στην ελληνική πραγματικότητα; Τον αντιλαμβάνονται ως πρόναο αυτογνωσίας;

Ως εκ των ων ουκ άνευ συνθήκη για την ειρηνική συνύπαρξη; Προστάτης μήπως είναι του άλογου, του ασυνείδητου, της τέχνης, της θρησκείας, της επιστήμης; Μήπως, τελικά, ο πολιτισμός είναι το νόημα;

Πάντως το εστιατόριο που υπάρχει στο νέο Μουσείο Ακρόπολης δεν ταιριάζει στον πολιτισμό, παραπονείται η διά τηλεφώνου φίλη φιλόλογος, ούτε εξαντλείται -επιμένει- στο Μέγαρο Μουσικής, στη Λυρική Σκηνή ή στο Φεστιβάλ Αθηνών.

Οπολιτισμός είναι εκεί έξω, διατείνεται, στην αγάπη των νέων για τα μυστήρια που λύνονται μέσω θεατρικών παραστάσεων, μουσικών συναυλιών, εικαστικών εκθέσεων.

Εκεί έξω λοιπόν. Συμφωνούμε.

Εκεί που φυσάει ο ψυχρός και καθαρός αέρας, κουβαλώντας την αύρα του πρωτάνθρωπου, τον φόβο του και τον θαυμασμό του για ό,τι τον περιβάλλει· στις ζεστές κοιλάδες αλλά και στις αυχμηρές χαράδρες της εστίας, της ομόφωνης απόφασης για συσπείρωση και συγκατοίκηση, για άμυνα και συνέχεια.

Κάπου εκεί έξω, λοιπόν, στις πρωταρχές, τότε ανοίχτηκε ο πρώτος τάφος από χέρια ανθρώπων, τότε άρχισε ο πολιτισμός· ο θρήνος και ο τρόμος πιθανώς προϋπήρξαν του χορού και της οικείωσης με το περιβάλλον.

Μετά τόσες χιλιάδες χρόνια, αναζητούμε πάλι και πάλι τον πολιτισμό: την ψηλάφηση του άγνωστου και την κοινωνική δικαιοσύνη.

Γιατί αυτή η εμμονή αφού βλέπουμε ότι οι πολλοί αδιαφορούν; Εάν εκπαιδευτούν -με νουθετούν οι συνομιλητές- θα πάψουν να αδιαφορούν, θα φροντίσουν να γίνουν πιο όμορφοι και πιο ευγενικοί, θα ανυψωθεί - βελτιωθεί το γούστο τους (ο νεοφώτιστος βεβαίως ρέπει στον φανατισμό, προσπαθεί να αναπληρώσει ό,τι νομίζει πως έχασε τα χρόνια που ήταν αμύητος).

Από την αγωγή ξεκινάνε πολλά, πρώτα αυτή των γονιών και μετά αυτή των δασκάλων. Αγωγή, όχι νουθεσία ή χειραγώγηση ή αυστηρή διδασκαλία. Αγωγή, που σημαίνει παιχνίδι.

Αργότερα αρχίζει η εσωτερική ανασκαφή, αλλά χωρίς αγωγή οδηγεί σε σκοτάδια και όχι στο άφθονο φως του νοήματος.