Φυγή από την κατάθλιψη με ένα καλό βιβλίο

Ενα από τα πολλά θύματα της οικονομικής κρίσης και της λιτότητας που επέβαλαν με τα μνημόνια οι ανάλγητοι δανειστές της χώρας μας είναι και το βιβλίο.

Μεγάλος και σοβαρός εκδότης μού έλεγε ότι βιβλία αγοράζει και διαβάζει η μεσαία τάξη, η οποία με τη δραματική συρρίκνωση του εισοδήματός της καλύπτει μόνο τα απολύτως αναγκαία έξοδα διαβίωσης και δεν της περισσεύουν χρήματα για να αγοράσει βιβλία.

Οι εκδοτικοί οίκοι έχουν περιορίσει τις εκδόσεις τους, ενώ πολλά βιβλία κυκλοφορούν με κάλυψη της δαπάνης από τον συγγραφέα. Στα παζάρια που οργανώνονται κατά περιόδους από τους εκδοτικούς οίκους, τα βιβλία πουλιούνται με ένα μόνο ευρώ, ποσό που μάλλον δεν καλύπτει το κόστος έκδοσης, ούτε και αφήνει περιθώρια για συγγραφικά δικαιώματα.

Παράλληλα και οι εφημερίδες με τη μοναδική στην ιστορία του Τύπου τόσο μεγάλη καθίζηση της κυκλοφορίας τους, ανταγωνίζονται με προσφορές και βιβλίων, που είναι και αξιόλογα.

Παρά την κρίση, ωστόσο, αρκετοί είναι οι εκδότες και οι συγγραφείς που τολμούν να κυκλοφορήσουν βιβλία, τα οποία αξίζει να στηρίξουν οι αναγνώστες, ιδιαίτερα, μάλιστα, εκείνα που έχουν ιστορικό ή και επίκαιρο ενδιαφέρον. Παραμερίζω σήμερα την πολιτική επικαιρότητα, που προκαλεί με τα άκρως δυσάρεστά της μαζική κατάθλιψη, για να γράψω δυο λόγια για βιβλία που μου έχουν σταλεί πρόσφατα.

Ξεχωρίζω το βιβλίο «Ελευθέριος Δ. Βερυβάκης. Ο Επιστήμονας - ο Αγωνιστής - ο Πολιτικός» (εκδόσεις Α.Α. Λιβάνη), στο οποίο σκιαγραφείται η προσωπικότητα του Βερυβάκη από τους Κων. Δ. Πυλαρινό, Απόστολο Χρ. Κακλαμάνη, Αννα Μπενάκη-Ψαρούδα, Δημήτριο Σιούφα, Παναγ. Ν. Κρητικό και Αντώνη Λιβάνη με λιτά κείμενά τους.

Ο κύριος όγκος του βιβλίου (462 σελίδες) καλύπτεται με κείμενα του Βερυβάκη αντιστασιακά, πολιτικά και άλλα, από τα οποία αναδεικνύονται οι δημοκρατικοί του αγώνες και το σημαντικό πολιτικό του έργο ως βουλευτή και υπουργού.

Τα δημοσιευόμενα κείμενα επέλεξαν η σύζυγος του Βερυβάκη, Λίλα Χριστοφορίδη-Βερυβάκη, και οι φίλοι του από τον καιρό των αγώνων, Γ.Ν. Πρασιανάκης και Αρης Πάνου. Ο Ελευθέριος Βερυβάκης έφυγε από τη ζωή το 2012 στα 77 του χρόνια.

Ανήκει ο Βερυβάκης στην ιστορική γενιά που αγωνίστηκε ανυποχώρητα μετά τον εμφύλιο πόλεμο για το Κυπριακό, για τη δημοκρατία με τους δύο Ανένδοτους Αγώνες («114» και «15%» για την Παιδεία), κατά της απριλιανής δικτατορίας και για την αποκατάσταση μιας πραγματικής προεδρευομένης δημοκρατίας.

Από τα μαθητικά του χρόνια είχε δραστηριοποιηθεί στον χώρο του Κόμματος των Φιλελευθέρων ακολουθώντας την οικογενειακή βενιζελική παράδοση και στη συνέχεια, ως φοιτητής, στην Ενωση Κέντρου υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου και στο ΠΑΣΟΚ υπό τον Ανδρέα Παπανδρέου μετά τη δικτατορία.

Αγωνίστηκε από την πρώτη μέρα κατά της δικτατορίας ως ηγετικό στέλεχος αντιστασιακής οργάνωσης, συνελήφθη, δικάστηκε και καταδικάστηκε σε 13 χρόνια κάθειρξη. Μετά την αποφυλάκισή του με την αμνηστία του τέλους του 1967, συνεργάστηκε με τον Αλέξανδρο Παναγούλη και ως κορυφαίος συνεργάτης του καταδικάστηκε σε ισόβια δεσμά και έμεινε στις φυλακές ώς το τέλος της δικτατορίας.

Από το 1977 έως το 2004 εκλεγόταν συνεχώς βουλευτής με το ΠΑΣΟΚ. Διετέλεσε υπουργός Παιδείας, Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Βιομηχανίας, Ερευνας, Τεχνολογίας και Δικαιοσύνης, αφήνοντας σημαντικό πρωτοποριακό έργο, που θα μπορούσαν να μιμηθούν και σημερινοί υπουργοί.

Μέσα από το βιβλίο για τον Ελευθέριο Βερυβάκη περνάει με λεπτομέρειες η αγωνιστική πορεία μιας γενιάς που μερικώς δικαιώθηκε, αλλά είδε τα οράματά της να διαλύονται με την οικονομική κρίση, γιατί αυτοί που τη διαδέχτηκαν και δεν είχαν πολιτική παιδεία και αποδείχθηκαν κατώτεροι των περιστάσεων. Θα τους ήταν χρήσιμο να διαβάσουν το βιβλίο.

Ακούραστος μελετητής και ερευνητής της ιστορίας του τόπου του -των Τρικάλων και ευρύτερα της Θεσσαλίας- ο αγαπητός φίλος Θεόδωρος Αθ. Νημάς μού έστειλε τρεις ενδιαφέρουσες εκδόσεις:

• α) Στέφανου Κ. Τζάνου «Ημερολόγιον Βαλκανικών Πολέμων 1912-13», έκδοση της Φιλολογικής Ιστορικής Αρχαιολογικής Λαογραφικής Εταιρείας Θεσσαλίας.
• β) Τον 35ο τόμο «Τρικαλινά» (ετήσιο φιλολογικό, ιστορικό, λαογραφικό, λογοτεχνικό, περιοδικό σύγγραμμα) που περιέχει τα πρακτικά του 10ου Συμποσίου Τρικαλινών Σπουδών στο οποίο έγιναν ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες εισηγήσεις από πανεπιστημιακούς, εκπαιδευτικούς και άλλους ερευνητές.
• γ) Τον 5ο τόμο του ετήσιου φιλολογικού, ιστορικού, αρχαιολογικού, λαογραφικού, περιοδικού συγγράμματος «Θεσσαλικά μελετήματα», που επίσης περιέχει ενδιαφέρουσες μελέτες με τις οποίες φωτίζονται πολλές όψεις της ιστορικής πορείας της Θεσσαλίας.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το «Ημερολόγιον Βαλκανικών Πολέμων», που κρατούσε σχολαστικά ο Θεσσαλός μαχητής Στέφανος Κων. Τζάνος, καταγράφοντας με λεπτομέρειες τις μάχες στις οποίες μετείχε, που κατέληξαν στην απελευθέρωση της Μακεδονίας και στον διπλασιασμό της Ελλάδας πριν από 103 χρόνια.

Τα γεγονότα των Βαλκανικών Πολέμων φωτίζονται με εκτενή και αναλυτικά σημειώματα των φιλολόγων Θεόδωρου Αθ. Νημά και Πέτρου Α. Μπέσμπερη που επιμελήθηκαν την έκδοση. Σημειώνουν οι δύο επιμελητές στα προλεγόμενα της έκδοσης: «Για τη διευκόλυνση των αναγνωστών προσθέσαμε εκτενή σχόλια για πρόσωπα και πράγματα.

Η αναζήτηση των σχετικών πληροφοριών και η τεκμηρίωσή τους κάθε άλλο παρά εύκολες ήταν, για ορισμένες δε περιπτώσεις η προσπάθειά μας απέβη άκαρπη». Ο κόπος τους δεν πήγε χαμένος, γιατί χωρίς τα σχόλιά τους το «Ημερολόγιον» δεν θα ήταν εύκολο να διαβαστεί.