Τι αλλάζει μετά τη Γενεύη;

Η άτυπη πενταμερής για την Κύπρο υπό τον ΟΗΕ στη Γενεύη (17-18/3) δεν έβγαλε τη μεγάλη είδηση, αλλά βάζει το Κυπριακό σε άλλη τροχιά για να ξεκαθαρίσει το μέλλον του νησιού. Ο γενικός γραμματέας Αντόνιο Γκουτέρες θέλησε να αποφύγει το ναυάγιο, παρά το γεγονός ότι οι άμεσα ενδιαφερόμενοι αρνήθηκαν και αυτή τη φορά να ανοίξουν τα χαρτιά τους: ο Χριστοδουλίδης πρώτα να μιλήσει καθαρά για την πολιτική ισότητα και τη «μία ψήφο» και ακολούθως ο Φιντάν για τις εγγυήσεις και τα στρατεύματα.

Γι’ αυτό ο Γκουτέρες αποφάσισε να θέσει κάτω από τη δική του επίβλεψη τα άμεσα επόμενα βήματα διορίζοντας ξανά προσωπικό απεσταλμένο και καθορίζοντας νέα διάσκεψη στα τέλη Ιουλίου. Θα επιμείνει σαν… σφιχτός κορσές να γίνει κάτι προτού συμπληρώσει τη θητεία του τον Νοέμβριο του 2026. Βγήκε από την αίθουσα και μίλησε (18/3) καθαρά για αυτούς που σπατάλησαν 8 χρόνια για να διαλύσουν κάθε προοπτική για τον τόπο: «Από το Κραν Μοντανά, και μιλάμε για το διάστημα από το 2017 μέχρι σήμερα, δεν υπήρξε ουσιαστική πρόοδος σε κανέναν τομέα».

ΟΗΕ - Ε.Ε.

Ο Γκουτέρες παρακινείται από προσωπικό ενδιαφέρον να μην αφήσει την Κύπρο στο έλεος ηγεσιών της: «Είμαι δεσμευμένος στην ασφάλεια και την ευημερία των Κυπρίων, των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων» είπε. Ο τερματισμός του παραλογισμού της διαίρεσης όμως, ελλείψει ειλικρινούς θέλησης, δεν εξαρτάται από τον ίδιο. Η απόφασή του να κρατήσει ζωντανή την ελπίδα σχετίζεται κατά κύριο λόγο με τα διεθνή γεγονότα που βρίσκονται έξω από τον έλεγχο των Κυπρίων. Ο Γκουτέρες είναι Ευρωπαίος και συμμερίζεται το φάσμα των απειλών που αντιμετωπίζει η Ευρώπη. Οι ισχυρές χώρες αναζητούν μια νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας –«τη συμμαχία των προθύμων». Ετσι ο Γκουτέρες ταξίδεψε στις Βρυξέλλες, βάζοντας στις επαφές του με τους Ευρωπαίους και την επίλυση του Κυπριακού στην εξίσωση.

Γιατί νέα πενταμερής τον Ιούλιο; Μέχρι τότε θα συμβούν πολλά που επηρεάζουν την Κύπρο και ίσως οι Κύπριοι τρέξουν να προλάβουν. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν συγκαλεί νέα σύνοδο των «πρόθυμων» συμμάχων στο Παρίσι (27/3). Εκεί, όπως είπε (20/3), «θα ολοκληρωθούν οι εργασίες για τη βραχυπρόθεσμη υποστήριξη του ουκρανικού στρατού για την αποτροπή των ρωσικών εισβολών και στη συνέχεια τις εγγυήσεις ασφαλείας που μπορούν να παρέχουν οι ευρωπαϊκοί στρατοί». Θα συμμετάσχουν αυτοί που ήταν στο Λονδίνο, άρα μεταξύ άλλων το Ηνωμένο Βασίλειο και η Τουρκία, ενώ θα προσκληθούν και νέοι –η Σουηδία. Είναι άγνωστο αν θα είναι και η Ελλάδα, αλλά ο Μητσοτάκης το θέλει πολύ.

Η Ε.Ε., με τη σύμφωνη γνώμη των Μητσοτάκη - Χριστοδουλίδη, χαιρετίζει τις προσπάθειες (του Μακρόν και άλλων κρατών-μελών της) με «ομονοούντες εταίρους στο ΝΑΤΟ» (συμπεράσματα Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, 20/3). Εν τω μεταξύ ο εκλεγμένος καγκελάριος της Γερμανίας Φρίντριχ Μερτς (18/3) είπε για την ιστορική απόφαση του γερμανικού κοινοβουλίου να αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες: «Η απόφασή μας αποτελεί το πρώτο μεγάλο βήμα προς τη νέα Ευρωπαϊκή Αμυντική Κοινότητα, η οποία περιλαμβάνει και χώρες που δεν είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης». Αυτά δίνουν αναπόφευκτα δυναμική ώθηση στις σχέσεις της Ε.Ε. τόσο με το Ηνωμένο Βασίλειο όσο και με την Τουρκία.

Λευκωσία

Στη Γενεύη ο Χριστοδουλίδης έδειξε για πρώτη φορά να αντιλαμβάνεται τον κίνδυνο να ξεπεραστεί από τις εξελίξεις. Βγαίνοντας προς στιγμήν έξω από τη συνήθη «ξερή» κυπριακή διπλωματία, ανέφερε (Euronews, 20/3) ότι έκανε άνοιγμα προς τον Χακάν Φιντάν στα θέματα των ευρωτουρκικών σχέσεων. Οντως στο περιθώριο της πενταμερούς είχε 15λεπτη συνομιλία με τον Χακάν Φιντάν κατά την οποία -σύμφωνα με πληροφορίες που διέρρευσαν- εμφανίστηκε πρόθυμος να συμφωνήσει στην αποδέσμευση επιπρόσθετων ευρωπαϊκών επενδύσεων προς την Τουρκία. Στο Euronews τα αποκάλεσε «Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης της Κυπριακής Δημοκρατίας προς την Τουρκία» (sic), για να μη συγχέονται με τα ΜΟΕ, ώστε να βελτιωθεί το κλίμα στην Κύπρο.

Ο Χριστοδουλίδης φαίνεται ότι λαμβάνει μηνύματα και προσπαθεί να ελιχθεί μήπως μπορέσει να ελέγξει τη στρόφιγγα των εξελίξεων.

Ετσι βλέπει τον τρόπο που διασυνδέονται το Κυπριακό με τις ευρωτουρκικές σχέσεις. Να απλώσουν οι συζητήσεις στον χρόνο και η Κύπρος να καθορίζει τον ρυθμό σταδιακά, αναλογικά και αναστρέψιμα: «Ολα αυτά μπορούν να εξεταστούν μέσα από συγκεκριμένες εξελίξεις στο Κυπριακό» είπε στο Euronews.

Στο τραπέζι της Γενεύης όμως δεν θέλησε να δεσμευτεί στον ΟΗΕ και την Ε.Ε., που είναι έτοιμη να συνδράμει, σε ένα προωθημένο πλαίσιο για αίσια κατάληξη των διαπραγματεύσεων του Κυπριακού.

Ο Φιντάν δεν έδειξε να αντέδρασε στα «ΜΟΕ της Κυπριακής Δημοκρατίας». Αφού έπλεξε το εγκώμιο του Γκουτέρες μετά τη Γενεύη, είπε τις απαιτήσεις του: «Το γεγονός ότι η μία (πλευρά στην Κύπρο) είναι αναγνωρισμένη ως κράτος και έχει πρόσβαση σε κάθε είδους ευκαιρίες ενώ η άλλη όχι είναι ο κύριος λόγος της αδικίας στο νησί. Αυτή η αδικία πρέπει να αποκατασταθεί».

Γεραπετρίτης και Φιντάν

Ο Γκουτέρες επιλέγει να διατηρεί την ίδια μορφή συναντήσεων -άτυπη πενταμερή- και πιθανότατα θα διορίσει ξανά ως προσωπική απεσταλμένη του την Κολομβιανή πρώην ΥΠΕΞ, Μαρία Ανχελα Ολγκίν. Το παρασκήνιο για τον επαναδιορισμό της αποδίδεται στον Φιντάν και μάλλον συμφώνησε και ο Γεραπετρίτης.

Πρώτος το ανακοίνωσε ο Τατάρ (19/3) που δεν ήθελε να τη δει… ζωγραφιστή, αλλά τον «κάρφωσε» ο Χριστοδουλίδης, αποκαλύπτοντας ότι ο Τουρκοκύπριος ηγέτης ούτε τώρα την ήθελε. Ο ίδιος ο Κύπριος πρόεδρος ζήτησε ειδικό απεσταλμένο, χωρίς να την αναφέρει ονομαστικά. Τελικά ο Φιντάν πρότεινε την Ολγκίν, νοουμένου ότι θα παραμείνει προσωπική απεσταλμένη.

Εν αναμονή του διορισμού, γίνεται φανερό ότι ο Γκουτέρες προτιμά την παρουσία Γεραπετρίτη και Φιντάν παρά να έχει μόνο τους δύο Κυπρίους, καθώς και την Κολομβιανή που είναι δυναμική και έχει διαβάσει καλά τι θα βρει ξανά μπροστά της. Οι συναντήσεις που προηγήθηκαν στη Νέα Υόρκη και τη Λευκωσία δεν ήταν ωφέλιμες.

Οι Χριστοδουλίδης και Τατάρ συμφώνησαν πριν από 6 μήνες να ανοίξουν οδοφράγματα και ενέπαιξαν τον ΟΗΕ, τροφοδοτώντας ο ένας την άρνηση του άλλου. Τώρα ο γενικός γραμματέας θα πιέσει για άνοιγμα 4 σημείων διέλευσης και άλλα ΜΟΕ. Τα ανακοίνωσε ως συμφωνία, μίλησε για «εποικοδομητική συζήτηση» και «νέα ατμόσφαιρα». Τις επόμενες εβδομάδες θα φανεί εύκολα αν όντως οι δύο ηγέτες εννοούν να τα εφαρμόσουν.

* Το άρθρο αναδημοσιεύεται στην εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρου