Η Κύπρος στο μεταίχμιο πολιτικών αλλαγών

Η Κύπρος αδυνατεί να βγει από τον φαύλο κύκλο της διαφθοράς που άφησε πίσω της η δεκαετία της διακυβέρνησης Αναστασιάδη. Η απόφαση του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου (18/9) να παύσει τον γενικό ελεγκτή Οδυσσέα Μιχαηλίδη, με την κατηγορία της «ανάρμοστης συμπεριφοράς και καταφρόνησης των θεσμών» βαθαίνει την καχυποψία και προκαλεί νέους συσχετισμούς ανάμεσα στα κόμματα.

Οι εκλογικές αναμετρήσεις –ακόμα και αυτή των Προεδρικών 2028- δεν είναι τόσο μακριά για να ξεχαστούν τα γεγονότα. Τα ερωτήματα για την πάταξη της διαφθοράς, ιδίως με τα «χρυσά διαβατήρια» και την ατιμωρησία, πληθαίνουν καθημερινά με νέα σκάνδαλα.

Το Ανώτατο δικαίωσε -μάλιστα με τον πιο απόλυτο τρόπο- τους δύο γενικούς εισαγγελείς της Δημοκρατίας, αλλά η πίεση θα επιστρέψει πάνω τους: τι θα κάνουν τώρα που δεν έχουν επιδείξει τίποτε για το μεγαλύτερο σκάνδαλο διαφθοράς, εκτός από το να ροκανίζουν τον χρόνο;

Παρωχημένο σύστημα

Ο γενικός εισαγγελέας Γιώργος Σαββίδης και ο βοηθός του, Σάββας Αγγελίδης, είχαν από καιρό παρότρυνση από τον τέως πρόεδρο αλλά και τον νυν, Νίκο Χριστοδουλίδη, να επιδιώξουν τον εξοβελισμό του γενικού ελεγκτή. Η ρίζα της σύγκρουσης δεν ήταν, βέβαια, η ανάρμοστη συμπεριφορά, αλλά η αναμόχλευση ποινικών υποθέσεων διαφθοράς γύρω από τα «χρυσά διαβατήρια».

Οι δύο εισαγγελείς κατάφεραν και αξιοποίησαν στο έπακρο το παρωχημένο σύστημα δικαιοσύνης για να υπαγάγουν και τον θεσμό του γενικού ελεγκτή κάτω από τον έλεγχό τους. Τώρα προσδοκούν να επιβάλουν με «δικαστική βούλα» περαιτέρω συγκεντρωτισμό, διατηρώντας την αποκλειστική διαχείριση των πιο σοβαρών υποθέσεων διαφθοράς. Επίσης θα γίνουν ακόμα πιο επιθετικοί όταν υποστούν δημόσια κριτική για τα «χρυσά διαβατήρια» και την απουσία λογοδοσίας, στηριζόμενοι στο ανέλεγκτο της εξουσίας τους.

Καζάνι η κοινή γνώμη

Ομως, εδώ και καιρό στην Κύπρο δημιουργείται μια νέα κατάσταση πραγμάτων, ενώ η πίεση από την Ε.Ε. για αλλαγές παραμένει. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αξιολογεί αρνητικά την κυβέρνηση Χριστοδουλίδη και τους εισαγγελείς στην έκθεσή της για το κράτος δικαίου, μόλις πριν από δύο μήνες (24/7): «Λίγες υποθέσεις διαφθοράς προχώρησαν, συμπεριλαμβανομένων υποθέσεων διαφθοράς σε υψηλό επίπεδο, και ο αριθμός των καταδικαστικών αποφάσεων παρέμεινε περιορισμένος». Το σύστημα εξουσίας στην Κύπρο κρατιέται με νύχια και με δόντια για να μην παρασυρθεί από την εξωτερική πίεση. Αλλά μια νέα υπόθεση άνοιξε, του σταθμού Βασιλικού, όπου η EPPO (Ευρωπαϊκή Εισαγγελία) εξετάζει διαφθορά και η χώρα κινδυνεύει να απολέσει εκατομμύρια ευρώ. Την υπόθεση κίνησε ο Οδυσσέας Μιχαηλίδης και το γραφείο του.

Κόμματα

Η κοινή γνώμη δυσανασχετεί απέναντι στην κυβέρνηση που εμφανίζει τα πάντα ως φυσιολογικά, ότι υποθέσεις πήραν… τον δρόμο της Δικαιοσύνης, αλλά κανείς με βάση το αποτέλεσμα δεν ακουμπά τη διαφθορά, τους πρωταγωνιστές και τα πλοκάμια της. Το γεγονός αυτό εξωθεί όσο ποτέ προηγουμένως τα πολιτικά κόμματα να τοποθετηθούν. Στις εκλογικές αναμετρήσεις που έρχονται πολλά θα κριθούν όχι μόνο από τον τόνο της αντιπολιτευτικής αντίδρασης, αλλά και από τη βούληση των κομμάτων για προώθηση ουσιωδών μεταρρυθμίσεων. Το εκλογικό σώμα, όπως φάνηκε στις ευρωπαϊκές εκλογές πριν από 4 μήνες, είναι έτοιμο να αντιδράσει, να κάνει άλλες επιλογές και να στραφεί σε νέα πρόσωπα και αυτόνομες ομάδες.

Η στάση των κομμάτων πιέζει αφόρητα τον Νίκο Χριστοδουλίδη. Ο ίδιος επέλεξε -σε ακόμα μία δύσκολη στιγμή- να απουσιάζει στο εξωτερικό. Το ΑΚΕΛ ύψωσε τον τόνο της κριτικής και ετοιμάζει κινητοποιήσεις, βάζοντας στο στόχαστρο τη διακυβέρνηση ΔΗΣΥ - Αναστασιάδη. Το ΔΗΚΟ με παρεμβάσεις στελεχών δίνει καθαρό στίγμα για τις επόμενες κινήσεις του. Παραμένει εντός κυβέρνησης μεν, αλλά παίρνει περισσότερες αποστάσεις με έντονη δημόσια κριτική καθώς έρχονται βουλευτικές εκλογές (2026). Το ΕΛΑΜ, που προβάλλει ως τρίτη δύναμη, δεν είναι εύκολο να μείνει ουδέτερο, όσο κι αν διάκειται προς τον Χριστοδουλίδη. Υπό αυτές τις συνθήκες, ο Χριστοδουλίδης βγαίνει καθαρά ζημιωμένος σε σχέση με τους κομματικούς συσχετισμούς, γιατί κανείς δεν θέλει να ταυτιστεί μαζί του.

Στον ΔΗΣΥ το μελανό στίγμα της διακυβέρνησης Αναστασιάδη εξακολουθεί να κατατρύχει την ηγεσία που δεν βρίσκει τον τρόπο να κόψει τον… ομφάλιο λώρο. Στην υπόθεση του γενικού ελεγκτή πολλά από τα πρώην κυβερνητικά στελέχη άκουσαν με ανακούφιση τον εξοβελισμό του κι άλλα τήρησαν ουδέτερη στάση. Η κατάληξη της σύγκρουσης δεν ευνοεί τον ΔΗΣΥ που θολώνει την αντιπολιτευτική θέση του έναντι του Χριστοδουλίδη.

Ο Οδυσσέας Μιχαηλίδης παύθηκε για ανάρμοστη συμπεριφορά και καταφρόνηση των θεσμών του γενικού εισαγγελέα, αλλά ανάμεσα στους πολίτες είναι διάχυτο ότι οι θεσμοί αυτοί δεν δουλεύουν. Οι εισαγγελείς είναι πρώην υπουργοί, διορισμένοι από τον Αναστασιάδη. Κανένας δεν έχει τιμωρηθεί για την εκτεταμένη διαφθορά, ιδίως αυτήν που γιγαντώθηκε με τη βιομηχανία πώλησης «χρυσών διαβατηρίων».

Ακόμα και η νέα υπόθεση που καταχωρίστηκε πρόσφατα στο δικαστήριο για την εμπλοκή πρώην υπουργού, του Μάριου Δημητριάδη, και του δικηγορικού γραφείου της οικογένειάς του, δεν είναι αρκετή για να απαντήσει το ερώτημα: γιατί δεν ερευνάται τόσο καιρό ο σχεδιαστής του προγράμματος πολιτογραφήσεων έναντι επενδύσεων (2013-2020). Αποδεδειγμένα ενέκρινε στο Υπουργικό του «χρυσά διαβατήρια» του δικηγορικού γραφείου που φέρει το όνομα του «Νίκος Χ. Αναστασιάδης», ταξίδευε για σκοπούς αναψυχής στις Σεϋχέλλες με τζετ Σαουδάραβα, η οικογένεια του οποίου έλαβε μερικές δεκάδες διαβατήρια. Ορισμένα από τα «χρυσά διαβατήρια» που διαχειρίστηκε είναι στη λίστα για ανάκληση!

Κράτος δικαίου

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δείχνει τον δρόμο για συγκεκριμένες αλλαγές για εκσυγχρονισμό του κράτους δικαίου. Τα πολιτικά κόμματα που θα θελήσουν να εργαστούν μεθοδικά για μεταρρυθμίσεις, έχουν καθαρό μπούσουλα. Πρώτον, διαχωρισμό των αρμοδιοτήτων του γενικού εισαγγελέα ώστε να παύσει να είναι ταυτόχρονα και η κατηγορούσα αρχή και ο νομικός σύμβουλος του κράτους. Η Επιτροπή σημειώνει ότι το σύστημα είναι αναχρονιστικό και η ιδέα για «εσωτερική» διαρρύθμιση στη Νομική Υπηρεσία, για να παραμείνει ο γενικός εισαγγελέας «ο είς και μόνος», είναι ανεπαρκής. Δεύτερον, η νεοσύστατη Αρχή κατά της Διαφθοράς να αποκτήσει πραγματικές εξουσίες, ώστε να ασκεί διώξεις και να τις οδηγεί στο δικαστήριο. Τρίτον, το ανέλεγκτο του γενικού εισαγγελέα και του βοηθού του να τερματιστεί. Ολοι λογοδοτούν και οι εισαγγελείς δεν μπορούν να κρύβονται πίσω από αόριστες αιτιάσεις περί δημοσίου συμφέροντος και να αποφασίζουν αν θα ανοίγουν ή θα κλείνουν υποθέσεις χωρίς να δίνουν λογαριασμό σε κανένα ανεξάρτητο σώμα για έλεγχο.

*Το άρθρο αναδημοσιεύεται στην εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρου