Ο αόρατος πόνος που (πρέπει να) γίνεται ορατός

Φέτος κλείνουν 200 χρόνια από την πρώτη δίκη στο Ηνωμένο Βασίλειο για σκληρότητα απέναντι στα ζώα με βάση τον περίφημο νόμο του Μάρτιν. Σ’ αυτήν, ο Μπιλ Μπερνς καταδικάστηκε επειδή συνελήφθη να χτυπάει το γαϊδουράκι του. Η δίωξη ασκήθηκε από τον βουλευτή Ρίτσαρντ Μάρτιν, γνωστό γαιοκτήμονα και κατόπιν ένθερμο υποστηρικτή των δικαιωμάτων των ζώων, διάσημο και ως Humanity Dick. Η δίκη έγινε και ζωγραφικός πίνακας από την P. Matthews και ανακαλείται συχνά γιατί ο κατηγορούμενος έφερε μαζί του και τον γάιδαρο στο δικαστήριο.

Διακόσια χρόνια μετά, η βαναυσότητα απέναντι στα μη ανθρώπινα ζώα καλά κρατεί, τόσο στην καθημερινότητα με χιλιάδες περιστατικά, όσο και στη βιομηχανικής κλίμακας κτηνοτροφία, η οποία αποτελεί το όνειδος του πολιτισμού μας, αλλά και το καλά κρυμμένο μυστικό πίσω από τη διατροφή μας. Ο Ηρακλής Καραμπάτος, διδάκτορας στον τομέα της Ηθικής, συνέγραψε ένα δοκίμιο με τίτλο «Η οπτικοποίηση του πόνου: το μαρτύριο των ζώων ως διάσταση του ορατού», το οποίο μόλις κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Κυαναυγή, με πρόλογο της Τζάνις Ραφαηλίδου και κατατοπιστικό επίμετρο του Κώστα Αλεξίου.

Στην πραγματικότητα το βιβλίο αποτελεί μια προσπάθεια καταλογογράφησης των σημαντικότερων ταινιών-ντοκιμαντέρ που έχουν γυριστεί –οι περισσότερες με κρυφές κάμερες από ακτιβιστές– στα σύγχρονα Αουσβιτς, δηλαδή τα σφαγεία: εκεί όπου εκατομμύρια αθώα ζώα βρίσκουν φρικτό και οδυνηρό θάνατο κάθε χρόνο. Αναλύει με καταληπτό τρόπο τη διαλεκτική του υποκειμένου-δολοφόνου με το αντικείμενο-θύμα και μας λέει ότι ο πόνος, η φρίκη και ο βασανισμός του δεύτερου συνεπάγονται τη νεύρωση και την αλλοτρίωση του πρώτου.

Καταλήγει ότι η εργασία στα σφαγεία ως μέσο βιοπορισμού οδηγεί τους ανθρώπους σε μια παράνοια και σε μια απελευθέρωση των χειρότερων ενστίκτων τους, ως απόρροια της κυριαρχίας και των εξουσιαστικών σχέσεων που υφίστανται στον χώρο αυτό. Η τεράστια δύναμη της αιματοβαμμένης βιομηχανίας έγκειται καταρχάς στο διατροφικό μας πρότυπο, το οποίο παραμένει προσκολλημένο στην κατανάλωση κρέατος, αλλά και στις γιγάντιες επιδοτήσεις της βιομηχανικής κτηνοτροφίας από ΗΠΑ και Ε.Ε. Παράλληλα δίνεται έμφαση στον ρόλο της διαφήμισης, η οποία προβάλλει συνήθως ευτυχισμένα ζώα να βόσκουν αμέριμνα και χαρούμενα σε λιβάδια, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στην πραγματικότητα: δηλαδή τον εγκλεισμό σε κλουβιά, στοιβαγμένα σε ελάχιστους χώρους ή μέσα στη βρομιά και στα κόπρανα.

Η διαφήμιση επίσης καθιστά «αόρατους» τους κινδύνους από τα παραγωγικά ζώα (αγελάδες κ.λπ.), από τις μαστίτιδες, το πύον, τα αντιβιοτικά και κάθε είδους «επιστημονική» παρέμβαση στη διατροφή τους. Δεν πάνε πολλά χρόνια από την επιδημία των «τρελών αγελάδων», όταν μετέτρεψαν τα χορτοφάγα αυτά ζώα σε σαρκοφάγα. Ο συγγραφέας εντοπίζει τη συνεισφορά αυτών των ταινιών στο ότι «καταφέρνουν να αναδείξουν το πού ακριβώς έγκειται το ψευδο-φυσικό σε αυτό που παρουσιαζόταν έως πολύ πρόσφατα ως φυσικό» και θέτει ως στόχο «τον μετασχηματισμό της οπτικής αντίληψής μας».

Λύση στα προβλήματα αυτά και στη σχέση μας με τα μη ανθρώπινα ζώα αποτελεί για τον συγγραφέα ο «βιγκανισμός», ο οποίος, ωστόσο, προϋποθέτει μια ριζική αλλαγή αντίληψης για το πώς βλέπουν οι άνθρωποι τη σχέση τους με τη φύση και τα πλάσματά της γενικότερα. Προφανώς αυτό απαιτεί και μια παράλληλη πάλη ενάντια στον αρπακτικό καπιταλισμό και στις εξουσιαστικές σχέσεις που τον στηρίζουν. Το βιβλίο αυτό πάντως έρχεται να καλύψει ένα υπαρκτό κενό στη βιβλιογραφία και αποτελεί ένα ελπιδοφόρο μήνυμα αφύπνισης ενός όλο και αυξανόμενου μέρους του πληθυσμού.