Ο αριστοτελισμός κυριαρχούσε στην Ευρώπη από τον 11ο μέχρι τον 15ο αιώνα, στα πανεπιστήμια και στην Καθολική Εκκλησία. Το «τέλειο» σύμπαν του Αριστοτέλη ήταν ό,τι καλύτερο για το βενετσιάνικο σύστημα μηδενικής ανάπτυξης.
Οι απόψεις του Αριστοτέλη για την κοσμολογία, τη μουσική, τη βιολογία και τα οικονομικά γίνονταν αποδεκτές σαν ένα είδος θρησκευτικού φονταμενταλισμού, πράγμα που ήταν αδύνατο μετά την επιστημονική επανάσταση του Cusa. Το 1604, η ομάδα του Sarpi ξεκίνησε τον πόλεμο εναντίον του αριστοτελισμού στο Πανεπιστήμιο της Πάντοβας, αρχίζοντας με μια ομάδα διαλέξεων του Γαλιλαίου Γαλιλέι κατά της αριστοτελικής κοσμολογίας, κυρίως εναντίον της έννοιας των «σταθερών/αμετακίνητων άστρων», που κινούνται σε ένα στατικό, τελειοποιημένο σύμπαν.
Η υποτιθέμενη ανακάλυψη ενός «νέου άστρου» από τον Γαλιλαίο αποτελούσε μια μπουνιά στο αριστοτελικό κατεστημένο, αποσκοπώντας στην ανατροπή του μεσαιωνικού σχολαστικισμού1. Η επίθεση στο αριστοτελικό κατεστημένο ανατέθηκε στον Γαλιλαίο από τον Sarpi. Παρά τη διαδεδομένη αντίληψη ότι ο Γαλιλαίος ήταν υπέρμαχος του κοπερνικισμού, ο ίδιος ήταν από τους τελευταίους που ασπάστηκε τον ηλιοκεντρισμό. Το σχέδιο του Sarpi να μονοπωλήσει την επιστημονική απαξίωση του αριστοτελισμού εντάθηκε όταν ο Κέπλερ έστειλε, το 1597, στην Πάντοβα το βιβλίο του «Mysterium Cosmographicum»2, και ένα τέτοιο αντίτυπο έφτασε στα χέρια του Γαλιλαίου, που το προώθησε στον Sarpi. Μετά από μια σύντομη αλληλογραφία του Κέπλερ με τον Γαλιλαίο και το αίτημα για συνεργασία μεταξύ τους, ο Γαλιλαίος διέκοψε κάθε είδους επικοινωνία μεταξύ τους...
Το πρόβλημα ήταν ότι ο Κέπλερ ακολουθούσε την επιστημονική μέθοδο του Nicholas του Cusa, αντίθετη με τον εμπειρισμό του Sarpi. Για τούς εμπειριστές, ο άνθρωπος βασίζεται σε στοιχεία που πηγάζουν από τις αισθήσεις του, διαμορφώνοντάς τα για να φτάσει σε αυτό που αποκαλούμε «επαληθεύσιμα» αποτελέσματα. Τα ίδια υποστήριζε ο Sarpi για τα μαθηματικά. Οποιος κάνει αποδεκτή μια τέτοια προσέγγιση, δέχεται ότι ένας υπερ-υπολογιστής είναι τουλάχιστον ισοδύναμος με τον ανθρώπινο νου. Μετά τη διακοπή της αλληλογραφίας Κέπλερ - Γαλιλαίου, που κράτησε 13 χρόνια, οι Βενετσιάνοι, ξέροντας ότι δεν μπορούν να επιτεθούν στον Κέπλερ εξαιτίας του κύρους του, έκαναν άλλη μια απόπειρα να τον φέρουν πιο κοντά τους. Το 1610 ο Γαλιλαίος έστειλε μια εκτεταμένη επιστολή στον Κέπλερ, σε μια απόπειρα να έχει την έγκρισή του. Ο Κέπλερ προκάλεσε τον Γαλιλαίο να αποδεχτεί την επιστημονική του μέθοδο, και λίγο μετά σταμάτησε κάθε είδους αλληλογραφία μεταξύ τους.
Μην μπορώντας να απαξιώσει τον Κέπλερ, ο Sarpi προσπάθησε να τον «καταστρέψει» επιστημονικά. Το 1624 ο Γαλιλαίος κατηγόρησε τον Κέπλερ ότι ήταν αιρετικός. Αυτήν ακριβώς την περίοδο ο Henry Wotton, Αγγλος σύμμαχος του Sarpi, ταξίδεψε στη Βιέννη για να συναντήσει τον Κέπλερ, προτείνοντάς του να ζήσει στην Αγγλία. Ο Κέπλερ αρνήθηκε αυτή την προσφορά, δηλαδή το να πάει να ζήσει με τον στάβλο των Βενετσιάνων πρακτόρων στο Λονδίνο. Ο Γαλιλαίος συνέχισε να του επιτίθεται δημόσια, αμφισβητώντας τις ελλειπτικές τροχιές των πλανητών.
Ο Γαλιλαίος απέκτησε παγκόσμια φήμη μέσω της επίδειξης του τηλεσκόπιου το 1609. Ο Sarpi, ως Συμβουλάτορας της βενετσιάνικης κυβέρνησης, συμφώνησε με τον Γαλιλαίο για δύο επιδείξεις του τηλεσκόπιου, μία από τον πύργο του Αγίου Μάρκου και μία στον Δόγη και στη Βενετσιάνικη Γερουσία. Αυτό του έδωσε τη λάμψη του ανατροπέα της αριστοτέλειας ορθοδοξίας, θέση που κράτησε για πάνω από 30 χρόνια, ώσπου δικάστηκε από την Ιερά Εξέταση το 1633. Ο Γαλιλαίος προωθούσε τη φήμη ότι ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε το τηλεσκόπιο, ο πρώτος που παρατήρησε τους δακτυλίους του Δία και το «νέο άστρο» το 1604. Ωστόσο, κανείς από αυτούς τους ισχυρισμούς δεν έχει σχέση με την αλήθεια.
1. Μεσαιωνικός σχολαστικισμός. Βλέπε https://elearn.uoc.gr/course/info.php.?id=2681.
2. Mysterium Cosmographicum, βιβλίο του Κέπλερ, που εκδόθηκε στο Tübingen το 1596, με επανέκδοση το 1621. Με αυτό εξηγεί την κοσμολογική θεωρία του, βασισμένη στο σύστημα του Κοπέρνικου, αντανακλώντας το θεϊκό σχέδιο μέσω της γεωμετρίας.
*Ομότιμος καθηγητής Τμήματος ΕΜΜΕ Πανεπιστημίου Αθηνών
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας