Πώς επιλέγουμε το σημαντικό και πώς μιλάμε γι’ αυτό; Τον παλιό καλό ή κακό καιρό, τέτοιου είδους ερωτήματα δεν απασχολούσαν τους πολλούς· απλώς υπάγονταν στη δικαιοδοσία μιας μικρής ελίτ. Εκτοτε κάποια πράγματα έμειναν τα ίδια και κάποια όχι.
Εμειναν τα ίδια επειδή εξακολουθούμε να συμμορφωνόμαστε με τις επιλογές των άλλων και άλλαξαν επειδή σήμερα οι καθοδηγητές μας είναι τα ηλεκτρονικά ΜΜΕ, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα πρωινάδικα της τηλεόρασης. Αυτοί καθορίζουν την ατζέντα και την ορολογία του λόγου μας. Ή αλλιώς, εκεί κρίνεται όχι μόνο το περί τίνος θα μιλάμε, αλλά και το πώς θα μιλάμε. Για παράδειγμα, το 2023 πρέπει να ανακηρυχθεί το έτος της «ενσυναίσθησης». Ηταν μια ωραία και παράξενη λέξη που οι κάθε λογής μαϊντανοί την ξεφούρνιζαν, είχε-δεν είχε σχέση με το θέμα της συζήτησης.
Μια άλλη λέξη που κυκλοφορεί ευρύτατα τα τελευταία χρόνια σε ραφιναρισμένους και πιο ψαγμένους κύκλους είναι το «μεταμοντέρνο» και τα παράγωγά του. Αν έχω πιάσει σωστά την ατμόσφαιρα, θεωρείται μια στάση ζωής ή μια ιδιότητα η οποία δεν ορίζεται επακριβώς και στην οποία αποδίδεται συνήθως ένα νόημα μάλλον αρνητικό.
Το τι σημαίνει είναι κουβέντα μεγάλη και περίπλοκη. Συνοψίζοντας υπέρ το δέον, οι μεταμοντέρνοι ισχυρίζονται ότι μεταμοντέρνος γίνεσαι όταν αμφισβητήσεις τις άκαμπτες βεβαιότητες και το μεταφυσικό βάθος τους κι όταν αποδεχθείς ότι κινούμαστε πάνω σε μια ολισθηρή επιφάνεια όπου ο λόγος μας και τα πράγματα δεν έχουν ένα στέρεο και προβλέψιμο νόημα. Για να το πούμε διαφορετικά, δεν είναι διόλου τυχαίο ότι ο απώτερος στόχος του μεταμοντερνισμού είναι οι λεγόμενες «μεγάλες αφηγήσεις». Δηλαδή οι ιδεολογικά συγκροτημένες κοσμοθεωρίες που εξηγούν τα πάντα. Οπως λ.χ. ο μαρξισμός-λενινισμός του ΚΚΕ (στον νου έρχεται η γνωστή ατάκα του Γούντι Αλεν, «Εχω μια σωστή απάντηση, μήπως έχετε καμιά ερώτηση;»). Οι μεταμοντέρνοι απορρίπτουν τον δογματικό λόγο του επειδή διατείνεται ότι ενσαρκώνει την απόλυτη αλήθεια.
Για να είμαστε ειλικρινείς, ένα δίκιο πρέπει να τους το δώσουμε. Οι μεγάλες αφηγήσεις μερικές φορές όντως λειτουργούν σαν άνωθεν επιβεβλημένος τυφλοσούρτης που νεκρώνει την κριτική σκέψη. Τι αντιπροτείνουν όμως οι μεταμοντέρνοι πολέμιοί του; Ισως την απάντηση θα πρέπει να την αναζητήσουμε στις ηλεκτρονικές ιστοσελίδες και στα έντυπα ΜΜΕ που μονοπωλούν την ενημέρωση σήμερα.
Νομίζω πως δεν θα ήταν υπερβολικό να τα παρομοιάσουμε με τα πολυκαταστήματα, τα πελώρια και αχανή Department stores σαν το Harrods στο Λονδίνο ή το Bloomingdale’s στη Νέα Υόρκη, όπου μπορείτε να αγοράσετε κυριολεκτικά οτιδήποτε ποθεί η ψυχή σας. Από εσώρουχα μέχρι πολυελαίους. Στην περίπτωση των πολυκαταστημάτων όμως το τι επιλέγουμε δεν σχετίζεται με το τι επιλέγουν οι άλλοι. Δηλαδή ο κάθε πελάτης θα αποκτήσει αυτό που θέλει, και δεν γνωρίζει ούτε θέλει να μάθει τι επέλεξαν οι υπόλοιποι.
Στις ποικίλης ύλης ιστοσελίδες αυτό δεν ισχύει. Γιατί άραγε; Ας μιλήσουμε ξανά με παραδείγματα: Σε μια ιστοσελίδα δημοσιεύονται άρθρα επί άρθρων, τα οποία στηλιτεύουν με σκληρή γλώσσα τις κακοποιήσεις των γυναικών, από τις γυναικοκτονίες που έχουν πάρει τη μορφή κύματος τελευταία μέχρι την κακοποίηση και τον ευτελισμό. Πολύ σωστά και εύγε τους! Λίγο παρακάτω ωστόσο θα πληροφορηθούμε ότι η τάδε επώνυμη φωτογραφήθηκε γυμνή και «έπεσε το Instagram!» (με τη φωτογραφία αναρτημένη για του λόγου το αληθές). Και διερωτάσαι: Μα καλά, δεν διάβασαν τις αναλύσεις που οι ίδιοι δημοσιεύουν; Ακόμα ένα παράδειγμα: Ιστοσελίδα που έχει κάνει σημαία της τον ορθό λόγο και την κριτική σκέψη αφιερώνει μία στήλη στα ζώδια και στις αστρολογικές προβλέψεις. Ξανά το ίδιο ερώτημα: Στο όνομα ποιας λογικής αυτά τα δύο πάνε μαζί;
Αν τα παραπάνω ευσταθούν, με ποιους είμαστε σε τελική ανάλυση; Με το κατά Λένιν ευαγγέλιο των πιστών του Περισσού ή με την «ανατρεπτική» ρηχότητα των μεταμοντέρνων που προσπαθούν να μας εντυπωσιάσουν με φιλάρεσκες επιδείξεις αποδομητικής δεξιοτεχνίας; Δυστυχώς εύκολη και απλή απάντηση δεν υπάρχει. Κι αυτό επειδή και στις δύο περιπτώσεις οι επιλογές είναι ακραίες. Στην πραγματικότητα όμως μπορούν και πρέπει να συνδυαστούν. Υπό την έννοια ότι οι λεγόμενες «μεγάλες αφηγήσεις» είναι λιγότερο νομοτελειακές απ’ ό,τι πιστεύει το ΚΚΕ και ότι το νόημα του λόγου και των πράξεών μας δεν είναι τόσο ασταθές και αυθαίρετο, όπως ισχυρίζονται οι μεταμοντέρνοι. Με άλλα λόγια, όταν καλούμαστε να διαβάσουμε τις διάφορες καταστάσεις εναπόκειται σε μας να κρίνουμε τη δοσολογία και τον τρόπο με τον οποίο αυτές οι φαινομενικά εκ διαμέτρου αντίθετες προσεγγίσεις συμβιώνουν.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας