Αυτοφίμωση

Ορισμένες φορές το σκέφτομαι διπλά πριν αποτολμήσω να αναρτήσω κάποιο κείμενό μου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Συνήθως πρόκειται για εκείνα που εκφέρουν άποψη πάνω σε εθνικά, πολιτικά ή θρησκευτικά θέματα, όπου παραδοσιακά υπάρχει ακροατήριο πρόθυμο να αρπαχτεί από μια αποστροφή του λόγου σου και να σου επιτεθεί όσο κι αν έχεις προσπαθήσει να μην είσαι στομφώδης ή συγκρουσιακός στις διατυπώσεις σου. Κι αν στον υπογράφοντα έχει συμβεί μάλλον σπάνια να έρθει αντιμέτωπος με ευερέθιστους ηλεκτρονικούς αναγνώστες, η καθημερινότητα του διαδικτύου βρίθει από σχετικά παραδείγματα και δημιουργεί εν τέλει ένα αποτρεπτικό πλαίσιο για να διατυπώσει κανείς την οποιαδήποτε γνώμη, χωρίς να ταλαιπωρηθεί από ψυχοφθόρα επιθετικά σχόλια.

Ετσι κι αλλιώς η φύση του μέσου δεν επιτρέπει τη διεξαγωγή ενός ουσιώδους διαλόγου· αντιθέτως, υποβοηθά τη στείρα λεκτική αντιπαράθεση και την εύκολη εντύπωση. Τα σχόλια κάτω από ένα ηλεκτρονικό άρθρο σπάνια διαβάζονται από τον συντάκτη του και ακόμα σπανιότερα απαντιούνται από αυτόν· το συνηθέστερο είναι να οδηγήσουν σε λογομαχίες μεταξύ των αναγνωστών, οι οποίοι ενίοτε καταλήγουν να ανταλλάσσουν χοντροκομμένους χαρακτηρισμούς που μάλλον ποτέ δεν θα τους διανοούνταν σε μια κατά πρόσωπο συζήτηση.

Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πάλι στον καβγά συχνά συμμετέχει και αυτός που έκανε την ανάρτηση· ως κήρυκας από άμβωνα δέχεται τις επευφημίες των υποστηρικτών του και τα λεκτικά ραπίσματα των διαφωνούντων. Στις πιο ήπιες των περιπτώσεων διεξάγονται απλώς παράλληλοι μονόλογοι, όπου ο καθένας τοποθετείται επί του θέματος -συνήθως οχυρωμένος στα στερεότυπά του- χωρίς να υπάρχει κάποια αληθινή αλληλεπίδραση και διάθεση να μάθουμε από τον συνομιλητή μας. Προφανώς παρόμοια ζητήματα ανακύπτουν διαχρονικά και σε συζητήσεις εκ του σύνεγγυς. Εκεί όμως ο αριθμός των συμμετεχόντων είναι πιο διαχειρίσιμος –άρα είναι πιο εφικτό να υπάρξει αληθινή διάδραση και δυσκολότερο να δημιουργηθεί όχλος. Επίσης οι στοιχειώδεις κανόνες διαλόγου και ευγένειας ενεργοποιούνται ευκολότερα, όταν συνδιαλέγεσαι σε πραγματικό χρόνο με τους συνομιλητές σου ή όταν συντάσσεις λ.χ. μια επιστολή ή ένα άρθρο. Ακόμα και στα ηλεκτρονικά chat rooms, στα οποία η συζήτηση δεν βρίσκεται σε δημόσια θέα αλλά υπάρχει μια αίσθηση ιδιωτικότητας, συνήθως οι συνομιλητές είναι πιο καλοπροαίρετοι και οι διάλογοι περισσότερο γόνιμοι.

Στην ψηφιακή εποχή είναι πολύ εύκολο για τον καθένα να βρει βήμα για να διατυπώσει τις απόψεις του. Ενώ όμως η διάδοση των απόψεων γίνεται με φρενήρεις ρυθμούς, εξακολουθεί να εντοπίζεται μια δυσκολία στον ουσιαστικό διάλογο πάνω σε αυτές. Επιπρόσθετα ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί ο σχολιασμός στο διαδίκτυο αποθαρρύνει αρκετούς χρήστες από το να εκφέρουν τη δική τους γνώμη, οδηγώντας τους στην αυτοφίμωση. Κατά συνέπεια αποστερείται ο δημόσιος διάλογος από έναν ενδεχόμενο πλούτο διαφορετικών οπτικών και θεωρήσεων. Η δημόσια ψηφιακή συζήτηση εξωθείται εν τέλει σε μια άγονη μονομέρεια ή σε έναν στραγγαλιστικό διπολισμό, όπου οι επικρατούσες τάσεις συνθλίβουν την οποιαδήποτε άλλη απόχρωση. Ετσι η πολλαπλασιαστική δύναμη του διαδικτύου τείνει να καταπνίξει την όποια διαφορετική γνώμη, αντί να την αναδείξει. Είναι μάλλον κι αυτό ένα από τα οξύμωρα της εποχής.