Ο ΟΟΣΑ μιλάει για την υγεία. Η κυβέρνηση;

Η πανδημία είχε σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία και τη θνησιμότητα του πληθυσμού στην Ελλάδα. Βέβαια, η κυβέρνηση, με δημόσια παραδοχή του πρωθυπουργού (με ύφος θριάμβου), δεν περίμενε μελέτες και εκθέσεις για να λάβει μέτρα για τον περιορισμό και την ανάσχεση της πανδημίας. Ομως, ορισμένα συμπεράσματα της έκθεσης του Οργανισμού Οικονομικής Ανάπτυξης και Συνεργασίας (ΟΟΣΑ) για το «προφίλ υγείας στην Ελλάδα (2021) αποκαλύπτουν τη φιλοσοφία. Απέχουν από την εικόνα του αφηγήματος που διανύει, κάθε τόσο, «το τελευταίο μίλι» στον καιρό της πανδημίας. Από την «έκθεση ΟΟΣΑ» σημειώνονται εδώ οι «πρωτιές» της χώρας, σε σχέση με την Ε.Ε., οι οποίες δείχνουν ότι δεν «συμβαίνουν σε όλους τα ίδια πράγματα».

«Μεταξύ Ιανουαρίου 2020 και Αυγούστου 2021 καταγράφηκαν πάνω από 13.600 θάνατοι λόγω της νόσου COVID-19, ενώ τα μέτρα που ελήφθησαν για την ανάσχεση της νόσου είχαν μεγάλο αντίκτυπο στην οικονομία: το ΑΕΠ της Ελλάδας μειώθηκε κατά 8% το 2020 έναντι μείωσης του ΑΕΠ στην Ε.Ε. κατά 6,2% κατά μέσο όρο για το ίδιο διάστημα». Επίσης, δεν είναι βέβαιο αν η Ελλάδα εκμεταλλεύτηκε τη συμμετοχή της στη Δήλωση της Βαλέτας (συμμαχία 10 χωρών-μελών της Ε.Ε.) για κοινές διαπραγματεύσεις με φαρμακευτικές εταιρείες όσον αφορά τις τιμές και τις κοινές προμήθειες φαρμάκων με ευνοϊκούς όρους. Η πραγματικότητα, σήμερα, είναι ότι στα φαρμακεία οι τιμές, λ.χ., για τα απλά self tests κυμαίνονται από τα 2,5-3,0 ευρώ μέχρι τα 5,5-6,0 ευρώ σε απόσταση 500 μέτρων – μια απόκλιση τιμής περίπου 100%.

Σε σχέση με την προσβασιμότητα, τα «επίπεδα των μη καλυπτόμενων αναγκών ιατρικής περίθαλψης που ανέφερε η χώρα ήταν σταθερά υψηλότερα από τα αντίστοιχα επίπεδα του συνόλου της Ε.Ε. Το 2019 η Ελλάδα κατέγραψε το δεύτερο υψηλότερο επίπεδο στην Ε.Ε. μετά την Εσθονία: το 8,1% του πληθυσμού ανέφερε μη καλυπτόμενες δαπάνες υγείας, σε σύγκριση με το 1,7% του μέσου όρου της Ε.Ε.». Και η πινελιά για τη μεροληπτική μεταχείριση έρχεται με τη σημείωση της ανισότητας εντός της χώρας: το χάσμα μεταξύ των εισοδηματικών ομάδων όσον αφορά τις μη καλυπτόμενες ιατρικές ανάγκες είναι το μεγαλύτερο στην Ε.Ε. «Για το 2019, το ποσοστό των μη καλυπτόμενων δαπανών στο κατώτατο εισοδηματικό πεμπημόριο (18,1%) ήταν 20 φορές υψηλότερο από τα νοικοκυριά στο ανώτατο πεμπτημόριο (0,9%)». Σε σχέση με τους αιτούντες άσυλο και όσους είναι εγκλωβισμένοι στα κέντρα υποδοχής, η αναστολή χορήγησης αριθμών περίθαλψης κ.λπ. τον Ιούλιο του 2019 «είχε ως αποτέλεσμα οι ενδιαφερόμενοι να μην έχουν πρόσβαση στο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης» (Eurorean Public Health Alliance, 2020).

Βεβαίως, κάτι που είναι αισθητό, δίχως συντονισμένη προσπάθεια για αντιστροφή της τάσης, είναι η αποτύπωση του χαμηλότερου μεριδίου δημόσιας χρηματοδότησης σε σχέση με τον μέσο όρο της Ε.Ε. για την υγεία ανά τομείς περίθαλψης. Στην Ελλάδα η ενδονοσοκομειακή περίθαλψη καλύπτεται με 65% (μέσος όρος της Ε.Ε. με 89%). Η εξωνοσοκομειακή περίθαλψη στη Ελλάδα καλύπτεται με 61% (μέσος όρος της Ε.Ε. με 75%). Η οδοντιατρική περίθαλψη στην Ελλάδα καλύπτεται με 0% (μέσος όρος της Ε.Ε. με 31%). Τέλος, κάτι που δείχνει και την όλη φιλοσοφία της ροής χρήματος προς συγκεκριμένες κατευθύνσεις, για θεραπευτικές συσκευές η Ελλάδα δαπανά 86% (μέσος όρος της Ε.Ε. με 37%).

Γενικότερα, σύμφωνα με την έκθεση, «τα φάρμακα και η ενδονοσοκομειακή περίθαλψη αποτελούν τους βασικότερους παράγοντες των άμεσων ιδιωτικών δαπανών». Το 2019 η Ελλάδα κατέγραψε το τρίτο υψηλότερο επίπεδο άμεσων ιδιωτικών πληρωμών ως ποσοστό των δαπανών για την υγεία με 35% (έναντι μέσου όρου της Ε.Ε. με 15,4%). Και με δεδομένες και εξακολουθητικές τις «άτυπες πληρωμές προς επαγγελματίες του τομέα υγείας».

Το γενικότερο συμπέρασμα είναι ότι «τα νοικοκυριά στην Ελλάδα αντιμετωπίζουν υψηλά επίπεδα δαπανών για την υγεία, με το ήμισυ του συνόλου των δαπανών στην Ελλάδα να καταβάλλεται από το φτωχότερο 20% των νοικοκυριών» – μοτίβο που είναι σχεδόν ενιαίο για το σύνολο των χωρών της Ε.Ε.

Προφανώς, η κατάσταση στον τομέα της υγείας δεν είναι η ίδια. Πολλά έχουν βελτιωθεί, αλλά εξίσου πολλά είναι σε διαδικασία υλοποίησης. Η κατάσταση της υγείας είναι ένα ζωτικό πεδίο ύπαρξης, κοινωνίας, οικονομίας και, βέβαια, πολιτικών επιλογών. Οι κυβερνητικές αιτιάσεις για «πολυτελή συστήματα υγείας», για «πεταμένα λεφτά», οι δικαιολογίες ότι «αν συνταγογραφήσουμε… θα πάμε για νέες χρεοκοπίες και μνημόνια» κ.ο.κ. είναι αρκετά αδέξιες· σχεδόν αποκρουστικές. Και προφανώς, τα κοινωνικά δεινά και ο πόνος έχουν απολήξεις που δεν τις πιάνει καμία μέτρηση – απλά γιατί το ψυχικό κόστος δεν είναι μετρήσιμο. Ο ΟΟΣΑ μιλάει. Η κυβέρνηση νοικοκυρεύει τον ιδιωτικό τομέα.