Ελλάδα και Ευρώπη

Τα σοβαρά αρνητικά αποτελέσματα [25% μείωση του ΑΕΠ, 27,8% επίπεδο ανεργίας κατά το α' τρίμηνο του 2014, εκτεταμένη φτωχοποίηση του πληθυσμού, σημαντική μείωση των μισθών (30%-45%) και των συντάξεων (45%) κ.λπ.] των ασκούμενων πολιτικών της εσωτερικής υποτίμησης (2010-2014) αποτελούν, εκτός των άλλων, την κινητήρια δύναμη αντιφάσεων και αποδόμησης των δυνάμεων της οικονομίας και της κοινωνίας.

Η κρίση χρέους (2009) στην Ελλάδα και τις άλλες μεσογειακές χώρες αποτέλεσε την προδιαγεγραμμένη έκβαση της εγκαθίδρυσης του μοντέλου της άνισης και δανειακής ανάπτυξης του Νότου, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού καταμερισμού εργασίας, ιδιαίτερα κατά τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Ετσι, στην Ελλάδα και τις άλλες μεσογειακές χώρες οι οικονομίες τους μετασχηματίστηκαν, σταδιακά, διαμέσου του προαναφερόμενου μοντέλου, σε οικονομίες του τουρισμού και των υπηρεσιών με παράλληλη συρρίκνωση του αγροτικού και του μεταποιητικού τομέα της οικονομίας.

Στο πλαίσιο αυτού του μοντέλου οργάνωσης της ελληνικής και της μεσογειακής οικονομίας διαμορφώθηκαν οι συνθήκες μεταφοράς σημαντικών πόρων από τη Νότια στη Βόρεια Ευρώπη. Ετσι, το έλλειμμα πόρων στις οικονομίες αυτές καλύφθηκε από τον συνεχή δανεισμό, σε βαθμό που η έκτασή του και οι συνθήκες αποπληρωμής του οδήγησαν την Ελλάδα το 2010 στα πρόθυρα της χρεοκοπίας, ενδυναμώνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο το πρότυπο της οικονομικής και πολιτικής εξάρτησης των χωρών κρίσης χρέους από τους δανειστές (Π. Ριλμόν - Σ. Ρομπόλης, 2015).

Στις συνθήκες αυτές η συρρίκνωση της ελληνικής οικονομίας, ο μονομερής προσανατολισμός της στον τουρισμό και τις υπηρεσίες και η διαδικασία αποβιομηχάνισής της δεν ανακόπηκε από τις ασκούμενες πολιτικές της εσωτερικής υποτίμησης που επιβλήθηκαν από το 2010 και μετά. Αντίθετα, η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας και της κοινωνίας κατά την περίοδο 2010-2014 επιδεινώθηκε σοβαρά σε όλους τους τομείς οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας, αποκτώντας μάλιστα χαρακτηριστικά υπανάπτυξης και κανονικότητα συνθηκών καθυστέρησης.

Την κατάσταση αυτή η νέα ελληνική κυβέρνηση, θέτοντάς την στα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ενωσης (Εurogroup, 20/2/2015) επιδιώκει σταδιακά να την υπερβεί, προβάλλοντας την αναγκαιότητα αντιμετώπισης της ανθρωπιστικής κρίσης, ανάσχεσης της μείωσης των μισθών και των συντάξεων, σε συνθήκες δημοσιονομικής ισορροπίας, εξασφάλισης ρευστότητας και υλοποίησης θεσμικών και άλλων αλλαγών στην οικονομία, με άμεση προοπτική τη διαπραγμάτευση του Ιουνίου 2015 για τη διαμόρφωση (νέα συμφωνία) των όρων και των προϋποθέσεων ανάπτυξης, χρηματοδότησης, απασχόλησης και κοινωνικής συνοχής του ελληνικού οικονομικού και κοινωνικού σχηματισμού.

Η προοπτική αυτή απαιτεί: η Ευρώπη να κατανοήσει άμεσα την πραγματική διάσταση των οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων που έχουν προκαλέσει οι πολιτικές της εσωτερικής υποτίμησης στις μεσογειακές χώρες, αλλά και σε ολόκληρη την Ευρω- παϊκή Ενωση. Προωθητική δύναμη αυτής της κατανόησης απαιτείται να είναι, κατά βάση, η αναδιάρθρωση του χρέους των μεσογειακών χωρών, η ουσιαστική χαλάρωση της ασκούμενης από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) νομισματικής πολιτικής και η χορήγηση φθηνών και μακροπρόθεσμων δανείων στις τράπεζες, προκειμένου να ανασχεθεί η αποβιομηχάνιση και να χρηματοδοτηθεί η ανάκαμψη της μεσογειακής και ευρωπαϊκής οικονομίας.

Διαφορετικά θα αυξηθεί στην Ευρώπη το κόστος λιτότητας, το οποίο θα εκφραστεί με τη συνεχή αύξηση της ανεργίας και της φτώχειας, εγκαθιδρύοντας έτσι συνθήκες μονιμοποίησης και κανονικότητας της φτωχοποίησης του μεγαλύτερου τμήματος του ευρωπαϊκού πληθυσμού. Ομως, αξίζει να σημειωθεί ότι η συμφωνία της 20/2/2015 της Ελλάδας, στο πλαίσιο του Eurogroup, με τις άλλες χώρες της ευρωζώνης αναδεικνύει τρία ερωτήματα (Chr. Chavagneux,2015) αναφορικά με το μέλλον της Ευρώπης:

• α) Μπορούν να σταθεροποιηθούν τα δημόσια ελλείμματα και το δημόσιο χρέος των κρατών-μελών χωρίς την εφαρμογή πολιτικών λιτότητας;
• β) Η Γερμανία είναι ακόμη μία ευρωπαϊκή χώρα;
• γ) Η Ευρώπη είναι ακόμη ένωση;

Οι απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά συνοψίζονται (Chr. Chavagneux,2015):

α) Στη δυνατότητα που έχουν τα κράτη-μέλη σε σχέση με τις δαπάνες, να ελέγξουν τα δημόσια ελλείμματα με αποτελεσματικές πολιτικές καταπολέμησης της σπατάλης και της διαφθοράς, και, σε σχέση με τα έσοδα, να εφαρμόσουν αποτελεσματικές πολιτικές καταπολέμησης της φοροδιαφυγής, της εισφοροδιαφυγής και του λαθρεμπορίου τσιγάρων και καυσίμων, στο πλαίσιο διαμόρφωσης ενός αποτελεσματικού, αναπτυξιακού και αναδιανεμητικού φορολογικού συστήματος.

β) Στη συμπεριφορά των κρατών-μελών και ιδιαίτερα της Γερμανίας στις ευρωπαϊκές συναντήσεις κάθε μορφής και επιπέδου, η οποία δημιουργεί συνθήκες αύξησης του αντιευρωπαϊσμού και του οικονομικού και εμποροκρατικού ηγεμονισμού (5%-7% του ΑΕΠ εξωτερικά πλεονάσματα πέραν των τριών ετών), παραβιάζοντας κανόνες της ευρωπαϊκής συνθήκης.

γ) Στις απόψεις κρατών-μελών ακόμη και αυτών των μεσογειακών χωρών, οι οποίες παρακωλύουν με τη συμπεριφορά τους την ευρωπαϊκή επίλυση για παράδειγμα του ελληνικού ζητήματος. Αυτό σημαίνει ότι μια Ευρώπη, που από ορισμένες χώρες θεωρείται «εξωτερική απειλή» η προσπάθεια επίλυσης των προβλημάτων άλλων κρατών-μελών με όρους ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, δεν μπορεί να θεωρείται μια «ενωμένη Ευρώπη».

Με άλλα λόγια, εάν η Ευρώπη σήμερα δεν κατορθώσει να αφυπνιστεί από την ελληνική κρίση και την κρίση των άλλων μεσογειακών χωρών, τότε η Δημοκρατία επιφορτίζεται για ακόμη μία φορά να ξαναζωντανέψει το μέλλον της.

*ομότ. καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου