Σοσιαλδημοκρατία: ο μεγάλος απών

Η νίκη ΣΥΡΙΖΑ, υπό κάποιες προϋποθέσεις, μπορεί να συμβάλει στην ανακατανομή ισχύος στην Ευρώπη, να αποτελέσει αφετηρία για ευρύτερη ανασυγκρότηση και επανίδρυση της ευρωζώνης. Υπό κάποιες άλλες προϋποθέσεις, όμως, μπορεί να τη διαλύσει. Η κεντρικής σημασίας προϋπόθεση για την αλλαγή της ευρωζώνης είναι η συμμαχία σοσιαλδημοκρατικής και ριζοσπαστικής Αριστεράς. Εχει δίκιο ο Πικετί όταν υποστηρίζει πως το μήνυμα της νίκης του ΣΥΡΙΖΑ προς τις πολιτικές δυνάμεις του σοσιαλδημοκρατικού χώρου (γαλλικό και ισπανικό Σοσιαλιστικό κόμμα) είναι να έρθουν σε πολιτική συνεννόηση με τις δυνάμεις της Αριστεράς (Podemos και υπόλοιπη γαλλική Αριστερά).

Μα γιατί -μπορεί να αντιτείνει κάποιος- να υπάρχει η συνεννόηση και η συνεργασία της ριζοσπαστικής Αριστεράς με τη Σοσιαλδημοκρατία, με μια δύναμη που όλα αυτά τα χρόνια δεν αντιστάθηκε σχεδόν καθόλου στο μοντέλο της λιτότητας; Ενα μοντέλο απώτερος σκοπός του οποίου ήταν η ελαχιστοποίηση του κράτους, σε πλήρη αντίθεση με τη σοσιαλδημοκρατική πρόταση για ένα κράτος αναπτυξιακό μοχλό; Γιατί να μην αγνοηθεί η Σοσιαλδημοκρατία, όχι φυσικά λόγω της «προδοτικής» της στάσης, αλλά λόγω της απόλυτης ιδεολογικής υποχώρησής της στις αξίες του νεοφιλελευθερισμού;

Τα πράγματα δεν είναι έτσι. Η Σοσιαλδημοκρατία δεν φέρνει στην Ευρώπη μόνο το κράτος πρόνοιας, την αναδιανομή, την κοινωνική δικαιοσύνη, τη συνεργασία των δυνάμεων της εργασίας με αυτές του κεφαλαίου. Φέρνει μαζί της και την κουλτούρα της Ευρώπης ως ενιαίου χώρου. Αυτός ο χώρος δεν μπορεί να παραμείνει ενιαίος αν δεν έλθουν εκ νέου στο προσκήνιο οι προτεραιότητες της Σοσιαλδημοκρατίας με τα μέσα (μεγάλοι αμοιβαίοι συμβιβασμοί) που αυτή χρησιμοποίησε για να τις επιβάλει.

Η κριτική στη λειτουργία της σημερινής αρχιτεκτονικής της Ευρώπης και η διαμόρφωση συμμαχιών με όσους συμμερίζονται αυτή την κριτική αποτελούν την προϋπόθεση ώστε η Ευρώπη να προσφέρει λύσεις στους πολίτες της και όχι στα συμφέροντα των μεγάλων εταιρειών και τραπεζών. Δεν είναι δυνατόν να έχουμε μια κεϊνσιανή Ευρώπη όταν γίνεται λόγος για τη διάσωση των τραπεζών και μια νεοφιλελεύθερη Ευρώπη όταν η διάσωση αφορά το κοινωνικό κράτος. Δεν είναι δυνατόν να υπάρχει κοινή νομισματική πολιτική όταν δεν υπάρχουν κοινές δημοσιονομικές, φορολογικές, αναπτυξιακές, παραγωγικές και τραπεζικές πολιτικές. Στις διαφορετικές, για παράδειγμα, φορολογικές πολιτικές ανταποκρίνεται ένα φορολογικό ντάμπινγκ που δεν αφήνει τον Νότο να ανασάνει.

Η κριτική του ευρωπαϊκού αριστερού ριζοσπαστισμού είναι ορθή ως προς το ένα σκέλος της, αφού αποδέχεται τη σημασία και την αξία του ευρώ σ’ αντίθεση με τα όποια υπολείμματα της κομμουνιστικής Αριστεράς και του αριστερισμού. Από την άλλη, όμως, της διαφεύγει κάτι πολύ σημαντικό: το ευρώ δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς κανόνες. Και αυτοί οι κανόνες προκύπτουν ύστερα από συμβιβασμούς. Αυτή την αναγκαία για την Ενωμένη Ευρώπη κουλτούρα του συμβιβασμού φέρει η ευρωπαϊκή Σοσιαλδημοκρατία. Γι’ αυτό και είναι αναγκαία η συμμαχία των δύο πολιτικών χώρων. Εξάλλου, οι συμμαχικές κυβερνήσεις μεταξύ αυτών των δύο χώρων αποτελούσαν σύνηθες φαινόμενο στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες πολύ πριν από την κρίση.

Αντίθετα με τα παραπάνω, η Αριστερά στην Ελλάδα σχημάτισε κυβέρνηση συμμαχώντας με τον ακροδεξιό εθνικολαϊκισμό. Μια συμμαχία που φάνηκε να είναι σφυρηλατημένη στη συμπόρευση συγκεχυμένων κοινωνικά αιτημάτων τής άνω με την κάτω πλατεία. Μια ιδιαίτερα επικίνδυνη συμμαχία που προέκυψε από την απουσία στη χώρα ενός σοβαρού, ενιαίου σοσιαλδημοκρατικού πόλου. Τα πρώτα αποτελέσματα της συμμαχίας μιας Αριστεράς γεμάτης με «επιφανείς» εκπροσώπους του αριστερού εθνολαϊκισμού με τον δεξιό εθνολαϊκισμό δυστυχώς αρχίζουν να φαίνονται στην υπεράσπιση του «ξανθού γένους» τού τουλάχιστον αυταρχικού καθεστώτος Πούτιν. Για να πούμε όμως και την πλήρη αλήθεια, η εναλλακτική λύση που έμενε στον ΣΥΡΙΖΑ ήταν η συμμαχία με το αρχηγικό και αντιπολιτικό Ποτάμι ή με το φθαρμένο ΠΑΣΟΚ.

Εστω όμως και τώρα, χρειάζεται να ξεκινήσουν οι διαδικασίες ομοσπονδοποίησης των τριών κομμάτων (ΠΑΣΟΚ, Κίνημα, ΔΗΜΑΡ με την προσθήκη των σοσιαλδημοκρατών του Ποταμιού) στο πλαίσιο διαμόρφωσης ενός ευρύτερου σοσιαλδημοκρατικού και ανανεωτικού αριστερού χώρου. Διαδικασίες που αν ευοδωθούν πρέπει να καταλήξουν σ’ ένα συνέδριο ίδρυσης του ελληνικού σοσιαλδημοκρατικού πόλου. Πόλος που θα σέβεται και θα υπερασπίζεται την ιστορία των κομματικών σχηματισμών από τους οποίους προέρχεται και τους πρώην ηγέτες με τα λάθη και την προσφορά τους. Δεν θα αποτελεί, όμως, το άθροισμα, αλλά την υπέρβασή τους. Κάτι δηλαδή από το σενάριο δημιουργίας του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά σαφώς σ’ άλλη ιδεολογική και πολιτική βάση και φυσικά με εντελώς νέο αρχηγό.

Εύχομαι την επιτυχία του ΣΥΡΙΖΑ. Εξάλλου, η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία αποδεικνύει πόσο ανόητη ήταν η θεωρία η οποία «διάβαζε» αυτό το κόμμα μόνο ως άθροισμα αριστερίστικων συνιστωσών σταλινικής απόχρωσης, αλλά πολύ φοβάμαι πως για να μπορεί η ευχή να γίνει πραγματικότητα, αυτός ο χώρος χρειάζεται έναν άλλο σύμμαχο. Και αυτός είναι ο μεγάλος απών του πολιτικού μας συστήματος. Οι καιροί ου μενετοί.