Ενα κόμμα σε καμπή

Ο τίτλος που επιλέξαμε για «Το θέμα της "Εφ.Συν."» αυτού του σαββατιάτικου φύλλου μας μπορεί να μοιάζει «κλισέ», ωστόσο είναι πιο ακριβής από ποτέ. Αρκεί να κοιτάξει ή να θυμηθεί κανείς προσεκτικά τον ΣΥΡΙΖΑ του πρώτου ιδρυτικού του συνεδρίου, που διεξήχθη τον Ιούλιο του 2013.

Ανάμεσα σε εκείνο και το επικείμενο 2ο Συνέδριο, που θα διεξαχθεί το διάστημα 13-16 Οκτωβρίου, μεσολάβησαν τρία χρόνια πολύ πυκνού πολιτικού χρόνου: νικηφόρες ευρωεκλογές με πανευρωπαϊκό υποψήφιο τον Αλέξη Τσίπρα, εθνικές εκλογές του Ιανουαρίου 2015 και ανάληψη της διακυβέρνησης από ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝ.ΕΛΛ., επτάμηνες σκληρές διαπραγματεύσεις με δανειστές και εταίρους, δημοψήφισμα και μεγάλη νίκη του προτεινόμενου από την κυβέρνηση «όχι», επώδυνος συμβιβασμός και υπογραφή τρίτου Μνημονίου, διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ και αποχώρηση στελεχών σε διάφορες κατευθύνσεις, νέες εκλογές του Σεπτεμβρίου 2015, νέα εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ, εφαρμογή του νέου Μνημονίου, ολοκλήρωση πρώτης αξιολόγησης.

Πέραν των τεκτονικών αλλαγών που συνέβησαν για τη χώρα, πέραν των διαψεύσεων και των πολυποίκιλων «ανώμαλων προσγειώσεων», ο ΣΥΡΙΖΑ είναι διαφορετικό κόμμα το φθινόπωρο του 2016.

«Η ριζοσπαστική Αριστερά έχει καθήκον να επαναθεμελιώσει με σύγχρονους όρους ένα πρόγραμμα ανατροπής που να ανταποκρίνεται στις μακροπρόθεσμες αλλαγές της κοινωνίας και τις κρίσιμες τρέχουσες συνθήκες», αναφέρει η εισήγηση της Κεντρικής Επιτροπής για τις θέσεις του συνεδρίου. Πώς θα συμβούν αυτά; Από τη θεωρία και τις συνεδριακές αποφάσεις η απόσταση είναι ως γνωστόν μεγάλη.

Και ο ΣΥΡΙΖΑ είναι πια κυβερνητικό κόμμα. Καλείται να αποδείξει ότι είναι ακόμα αριστερό. Είναι δυνατόν μέσα σε συνθήκες σκληρής επιτροπείας και λιτότητας; Και πώς θα το καταφέρει; Αυτά είναι τα βασικά ερωτήματα που πρέπει ουσιαστικά να απαντηθούν μέσα από τις διαδικασίες του επικείμενου συνεδρίου.

«Γνώρισε. Πρότεινε. Πες την άποψή σου. Απάντησε στο ερωτηματολόγιο του ΣΥΡΙΖΑ». Με αυτές τις μικρές προτροπές καλεί η οργανωτική επιτροπή του 2ου Συνεδρίου του ΣΥΡΙΖΑ τα μέλη, τους ψηφοφόρους και τους φίλους του να λάβουν μέρος στη μεγάλη «δημοσκόπηση» του κόμματος, ώστε να «αναγνώσει» τόσο την ταυτότητα του κόσμου που παρακολουθεί ή εμπιστεύεται τον ΣΥΡΙΖΑ όσο και να «αφουγκραστεί» τις ανησυχίες και τις προσδοκίες του από το κυβερνών κόμμα.

Οσοι επιλέξουν να εισέλθουν στην ηλεκτρονική διεύθυνση syriza.gr/synedrio και ακολουθήσουν τον σχετικό σύνδεσμο, θα κληθούν να απαντήσουν σε 48 ερωτήσεις ποσοτικού και ποιοτικού χαρακτήρα.

Θα απαντήσουν για τις ολοκληρωμένες σπουδές τους και τις ατομικές μηνιαίες αποδοχές τους, σε ερωτήσεις του τύπου «Σε γενικές γραμμές πιστεύετε ότι τα πράγματα στην Ελλάδα πηγαίνουν σε σωστή ή σε λάθος κατεύθυνση;», σε πιο «ιδεολογικές» ερωτήσεις για τη λιτότητα και την Ευρώπη, αλλά και για τον ατομικό πολιτικό αυτοπροσδιορισμό.

«Μπορείτε να επιλέξετε μία λέξη που σας χαρακτηρίζει;», είναι μια ερώτηση του ερωτηματολογίου και οι πιθανές απαντήσεις είναι «Σοσιαλιστής», «Φιλελεύθερος», «Κομμουνιστής», «Σοσιαλδημοκράτης», «Αντιεξουσιαστής» ή «Καμία».

Μέχρι στιγμής στο ερωτηματολόγιο έχουν απαντήσει πάνω από 3.500 πολίτες, ενώ στο πρώτο συνέδριο ένα αντίστοιχο ερωτηματολόγιο είχε καταρτιστεί και απευθυνόταν μόνο στους συνέδρους.

«Επιλέξαμε να διευρύνουμε το "δείγμα" και να "ανοιχτούμε" στην κοινωνία. Οσοι απαντήσουν στο ερωτηματολόγιο και δαπανήσουν χρόνο γι' αυτό πιστεύουμε ότι είναι άνθρωποι που αλληλεπιδρούν ή θέλουν να αλληλεπιδράσουν με τον ΣΥΡΙΖΑ», μας λέει στέλεχος της οργανωτικής επιτροπής του συνεδρίου.

Και μας εξηγεί ότι οι σημαντικότερες ερωτήσεις αφορούν τον βαθμό εμπλοκής του κόσμου σε κινηματικές δραστηριότητες. «Θέλουμε να μάθουμε σε ποιο βαθμό οι πολίτες είναι διατεθειμένοι να δράσουν στο πλαίσιο της προσφοράς ως βοήθειας σε πρόσφυγες πολέμου, σε πορείες και συγκεντρώσεις ή σε καταλήψεις κτιρίων με στόχο την περίθαλψη, φροντίδα προσφύγων και μεταναστών», συμπληρώνει.

Ζητήσαμε από τους ιθύνοντες που παρακολουθούν τα στοιχεία να προχωρήσουν ειδικά για την «Εφ.Συν.» σε μια πρώτη αποτίμηση των μέχρι τώρα αποτελεσμάτων. Με πλήρη επίγνωση ότι βρισκόμαστε περίπου δύο εβδομάδες πριν από τη διεξαγωγή του συνεδρίου και αναγνωρίζοντας ότι η συμμετοχή στην ιδιότυπη δημοσκόπηση θα κορυφωθεί από εδώ και πέρα, μας παρείχαν ορισμένες σημαντικές πρώτες τάσεις που καταγράφονται και έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον:

■ Το έτος ένταξης στον ΣΥΡΙΖΑ δεν παίζει τον καθοριστικότερο ρόλο για να δηλώνει κάποιος αριστερός, όσο η κοινωνική θέση. Με άλλα λόγια, όσο πιο χαμηλή κοινωνική και οικονομική θέση δηλώνει κάποιο μέλος ότι κατέχει τόσο πιο αριστερό δηλώνει.

■ Τα μέλη αλλά και τα μη μέλη του ΣΥΡΙΖΑ δηλώνουν πιο ενημερωμένα για όλα τα ζητήματα της κυβερνητικής πολιτικής σε σχέση με τα στελέχη του κόμματος.

■ Μέλη και μη μέλη, συγκρινόμενα με τα στελέχη, επιθυμούν περισσότερη κοινωνική δράση από τον ΣΥΡΙΖΑ.

■ Αντίστοιχη τάση καταγράφεται και στο επίπεδο της ανάληψης περισσότερων πολιτικών πρωτοβουλιών. Ο «απλός κόσμος» θέλει μεγαλύτερη πολιτική δράση.

■ Γενικώς η μελλοντική προσωπική κατάσταση είναι δυσοίωνη. Ωστόσο την ίδια ώρα καταγράφεται συγκρατημένη αισιοδοξία για τη βελτίωση της γενικότερης κατάστασης.

Τα δεδομένα που θα συλλεγούν από τη μεγάλη αυτή ηλεκτρονική δημοσκόπηση θα αποτελέσουν αντικείμενο ανάλυσης από τα στελέχη που απασχολούνται με τη στατιστική και τις δημοσκοπήσεις στην Κουμουνδούρου.

«Διάφορες θεωρίες λέγονται για το ποιοι είναι οι Συριζαίοι. Με αυτή την έρευνα ελπίζουμε να δούμε λίγο πιο "καθαρά" τόσο τον οργανωμένο κόσμο όσο και εκείνους τους πολίτες που θεωρούν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να βελτιωθεί. Ισως αυτοί οι τελευταίοι είναι και οι πιο σημαντικοί», μας λέει ένας από τους ανθρώπους που σχημάτισαν το ερωτηματολόγιο και με μακρά πείρα στην ανάλυση δημοσκοπήσεων.

Ρωτήσαμε αν υπάρχει ο κίνδυνος να αλλοιωθεί το αποτέλεσμα από κάποια συντονισμένη κίνηση ατόμων άλλων χώρων, κάποιων επονομαζόμενων «trolls». «Η στατιστική έχει εργαλεία που θα αποκλείσει τέτοιου είδους κακόβουλες προθέσεις και οι τάσεις που θα καταγραφούν θα είναι ιδιαίτερα αξιόπιστες και χρήσιμες», απαντά.

Οι αλλαγές στο καταστατικό

Οι τάσεις μπορεί να είναι εγγενές και θεσμοθετημένο στοιχείο των κομμάτων της σύγχρονης Αριστεράς, που επιχειρούν να υπερβούν το οργανωτικό πρότυπο του λενινιστικού κόμματος «νέου τύπου», ωστόσο η λειτουργία τους αποτελεί μόνιμη αφορμή για «γκρίνια» στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ (και του ΣΥΝ παλαιότερα), ιδιαίτερα στη φάση του προσυνεδριακού και συνεδριακού διαλόγου.

Το 2ο Συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ πρόκειται να παραπέμψει τις βαθιές αλλαγές στην οργανωτική του δομή σε ένα έτερο «καταστατικό συνέδριο», που θα διεξαχθεί σε διάστημα έξι έως δώδεκα μηνών από τώρα.

Οι αλλαγές στο καταστατικό του ΣΥΡΙΖΑ που προτείνονται κατά πλειοψηφία να υιοθετηθούν άμεσα είναι, όμως, επίσης σημαντικές. Συγκεκριμένα προτείνεται:

● Να θεσμοθετηθεί ποσόστωση φύλου της τάξης του 1/3 για όλα τα όργανα. Η συγκεκριμένη πρόταση έγινε ομόφωνα αποδεκτή από την Κεντρική Επιτροπή που εισηγείται τις αλλαγές.

● Να καθιερωθεί ποσόστωση 25% για τη συμμετοχή κυβερνητικών στελεχών και βουλευτών στα κομματικά όργανα.

● Να υπάρξουν αλλαγές στη συγκρότηση των οργανώσεων με βάση τις περιφέρειες.

● Να αλλάξει ο τρόπος που συγκροτούνται τα τμήματα του ΣΥΡΙΖΑ, ενώ εξετάζεται να μειωθεί δραστικά ο αριθμός τους.

● Να καταρτιστεί νέος κώδικας δεοντολογίας για την παρουσία των στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ σε μέσα μαζικής ενημέρωσης.

● Να δημιουργηθεί επιτροπή δεοντολογίας.

● Να συγκροτηθεί επιτροπή διαφάνειας, που μεταξύ άλλων θα φτιάξει πλήρη κατάλογο των μελών και των φίλων του κόμματος οι οποίοι είναι σε δημόσια αξιώματα ή είναι διορισμένοι σε δημόσια θέση και θα διασφαλίζει την επιλογή των παραπάνω με διαφανή και αξιοκρατικά κριτήρια.

Υποψήφιοι γραμματείς και τάσεις

Το ποιος θα αναλάβει την ιδιαίτερα δύσκολη θέση του γραμματέα είναι ένα από τα μεγάλα οργανωτικά ερωτήματα που απασχολούν το σύνολο της δομής του ΣΥΡΙΖΑ, από τον πρόεδρό του μέχρι την κομματική βάση.

Το έργο του θα είναι ιδιαίτερα δύσκολο καθώς θα κληθεί να διαχειριστεί την κομματική ανασυγκρότηση του ΣΥΡΙΖΑ σε ένα πρωτόγνωρο κυβερνητικό περιβάλλον, αλλά και να διαμορφώσει και να εφαρμόσει το νέο «modus vivendi» των σχέσεων ανάμεσα στο κόμμα και την κυβέρνηση.

Στο σχετικό ερώτημα προς στελέχη που το όνομά τους ακούγεται για τη θέση, έχουν παρατηρηθεί μέχρι στιγμής δημοσίως μια ασαφής απάντηση, μια ξεκάθαρη άρνηση και μια άτυπη απόρριψη.

Ο μεν απερχόμενος γραμματέας Πάνος Ρήγας σε σχετική ερώτηση («Εφ.Συν.», 10/9/2016) απάντησε πως «η συμμετοχή στη συλλογική προσπάθεια δεν εξαρτάται από προσωπική στρατηγική. Ολοι θα αξιολογηθούμε για την αποτελεσματικότητά μας στην υλοποίηση του πολιτικού σχεδίου». Ο Πάνος Σκουρλέτης («Εφ.Συν.», 24/9/2016) έχει ξεκαθαρίσει: «Δεν με απασχολεί αυτή η προοπτική».

Ο δε Νάσος Ηλιόπουλος, που το όνομά του γράφτηκε στα «Παραπολιτικά», απορρίπτει, σύμφωνα με πληροφορίες, τέτοιου είδους σενάρια.

Ούτως ή άλλως ο επόμενος γραμματέας θα κριθεί από έναν συμβιβασμό και μια απόφαση: από τη συμφωνία ανάμεσα στις εσωκομματικές τάσεις και από την τελική απόφαση του Αλέξη Τσίπρα, που θα καθορίσει εν πολλοίς τον επόμενο γραμματέα.

Οι «προεδρικοί»

Αυτός ο όρος έχει αποδοθεί στην «Ενωτική Κίνηση», στην οποία δραστηριοποιείται ένα ευμέγεθες τμήμα του μεσαίου στρώματος του κυβερνητικού προσωπικού. Οι απόψεις τους, παρά τις επιμέρους διαφοροποιήσεις, ακολουθούν το σκεπτικό της ηγεσίας της κυβέρνησης.

Η συμφωνία μεταξύ κυβέρνησης και δανειστών «απέχει πολύ από τις δικές μας θέσεις και απόψεις, αλλά είναι μια συμφωνία που κράτησε τη χώρα στο ευρώ, άνοιξε τον δρόμο για την απομείωση του χρέους για να περάσουμε από την ύφεση στην οικονομική ανάκαμψη και τελικά στην έξοδο από το καθεστώς οικονομικής εποπτείας της χώρας», αναφέρει σε κείμενό του ο Παναγιώτης Σκούτας, στενός συνεργάτης του Νίκου Παππά.

Ο δε Πέτρος Καραγεώργος, μέλος της Π.Γ., σημειώνει ότι «η φοβία στο άνοιγμα του κόμματος στην κοινωνία στην πραγματικότητα είναι μια αναποτελεσματική άποψη στον χώρο της Αριστεράς. Κι αυτό επειδή πιστεύει ότι με ένα "καλό", μικρό αριστερό κόμμα και μια ικανή κυβέρνηση μπορούν να γίνουν αλλαγές στην κοινωνία και στον τόπο».

Οι άγνωστοι «53+»

Κακά τα ψέματα, είναι δημοσιογραφική συνήθεια να αναζητείται στα κυβερνητικά κόμματα η εσωκομματική ομάδα που θα διαφοροποιείται από την κεντρική «γραμμή» της ηγεσίας του κόμματος.

Στον σημερινό ΣΥΡΙΖΑ αυτός ο ρόλος έχει αποδοθεί στην εσωκομματική τάση των «53+», η οποία είχε και τις μεγαλύτερες απώλειες κατά τη διάσπαση του κόμματος πριν από έναν χρόνο. Ακριβώς αυτός είναι εν πολλοίς και ο λόγος που οι συνήθεις «διαρροές» σε κοινοβουλευτικές διαδικασίες αναζητούνται σε βουλευτές αυτής της τάσης.

Στις τάξεις των «53+» υπάρχουν στελέχη όπως ο υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος, ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος Χρήστος Μαντάς και το μέλος της Π.Γ. και ιδιαίτερα ενεργός στα κινήματα Πάνος Λάμπρου.

Ο πρώτος έδωσε πρόσφατα με συνέντευξή του στο commonality.gr επακριβώς τη θεώρησή του για το κυβερνητικό σχέδιο του ΣΥΡΙΖΑ. «Εχω χωρίσει την πολιτική της κυβέρνησης σε τρεις "κουβάδες".

Ο ένας είναι αυτά που έχουμε συμφωνήσει και πρέπει να τα κάνουμε γρήγορα, γιατί γρήγορα θέλουμε να βγούμε από το πρόγραμμα. Ο δεύτερος είναι αυτά που είναι υπό διαπραγμάτευση -που είναι και οι εργασιακές σχέσεις- τους επόμενους μήνες. Ο τρίτος "κουβάς" είναι αυτά τα πράγματα που θέλουμε να κάνουμε», είπε.

Και συμπλήρωσε ότι ως κυβέρνηση «θέλουμε το 2018, κάποιος στη Γερμανία, την Ιταλία, τη Θεσσαλονίκη, τον Πύργο να είναι περήφανος για μια κυβέρνηση της Αριστεράς που έκανε τους συμβιβασμούς της -να εξηγήσουμε γιατί χρειαζόταν να γίνουν αυτοί οι συμβιβασμοί-, αλλά συγχρόνως να είναι περήφανος γιατί κάναμε αυτό για την πρωτοβάθμια υγεία ή κάναμε αυτό για την υγεία ή κάναμε κάτι για τα δικαιώματα, για τον πολιτισμό».

Οι «53+» με κείμενο συμβολής τους στον εσωκομματικό διάλογο κρούουν μάλιστα τον κώδωνα του κινδύνου ότι τείνει «να μετεξελιχθεί η ήττα και ο συμβιβασμός του περασμένου καλοκαιριού σε στρατηγική επιλογή».

Σημειώνουν μάλιστα ότι «προτιμάμε να πέσουμε ηρωικά, αν χρειαστεί, από εσωτερική ή εξωτερική τρόικα και όχι ταπεινωτικά από την ίδια την κοινωνία». Και δηλώνουν ξεκάθαρα ότι επιθυμούν ο ΣΥΡΙΖΑ να έχει «δίαυλο ουσιαστικής επικοινωνίας με τον κόσμο της Αριστεράς με τον οποίο μοιραζόμαστε κοινές ιστορικές πολιτικές διαδρομές, ιδιαίτερα με αυτές και αυτούς που πορευτήκαμε από κοινού και εντός του κόμματός μας».

Η «Πλατφόρμα 2010»

Μιλώντας περί «διαύλων» με άλλους χώρους, μια έτερη τάση ευελπιστεί να παίξει τον ρόλο του διαύλου με κόμματα και κινήσεις, αλλά άλλης προέλευσης: αυτής της Κεντροαριστεράς.

Η «Πλατφόρμα 2010», στην οποία συμμετέχουν στελέχη όπως ο ευρωβουλευτής Δημήτρης Παπαδημούλης, ο αναπληρωτής υπουργός Γιάννης Μπαλάφας και ο διευθυντής της Κ.Ο. Κώστας Ζαχαριάδης, αναγνωρίζει εδώ και καιρό την ανάγκη σύμπραξης με τη σοσιαλδημοκρατία.

Ωστόσο το έδαφος είναι πιο «εύφορο» στην Ευρώπη, εξ ου και ο πρώτος ανέλαβε, βάσει και των κατευθύνσεων του ίδιου του Αλέξη Τσίπρα, να συγκροτήσει το «Προοδευτικό Φόρουμ» στο Ευρωκοινοβούλιο με δεκάδες συναδέλφους του από την Αριστερά, τους Σοσιαλδημοκράτες και τους Πράσινους.

Σε κείμενο στην ιστοσελίδα ecoleft.gr, φιλοξενείται άρθρο στο οποίο οι συντάκτες του (Γ. Παπασπυρόπουλος, Β. Σαριλάκη) σημειώνουν πως ήρθε «η στιγμή να αφήσουμε πίσω το παρελθόν και να δούμε τι μπορεί να γίνει ώστε να ανασυγκροτηθεί το εσωτερικό προοδευτικό μέτωπο προς όφελος της χώρας».

Προτείνουν στα πρότυπα του ευρωπαϊκού αντιστοίχου ένα φόρουμ «διαλόγου και κοινής δράσης των προοδευτικών, ώστε να μπορέσουν να εκφραστούν δημόσια απελευθερωμένες» δυνάμεις που θα ξεφεύγουν «από τα δεσμά της κυριαρχίας των κομμάτων-σφραγίδων που καταχρώνται τα τελευταία χρόνια τον χώρο της Kεντροαριστεράς».