«Ράβε-ξήλωνε» το πολυνομοσχέδιο

Σε ένα ατέλειωτο «ράβε-ξήλωνε» εξελίχθηκε χθες η ψήφιση του πολυνομοσχεδίου-σκούπα του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) καθώς κατατέθηκαν τέσσερα πακέτα «νομοτεχνικών βελτιώσεων», χωρίς όμως να κλείνουν τα παράθυρα για την ιδιωτικοποίηση του νερού. Με αλλεπάλληλες τοποθετήσεις και non paper, ο υπουργός Κώστας Σκρέκας προσπάθησε να πείσει ότι «το νερό ήταν και παραμένει δημόσιο αγαθό» και ότι κατοχυρώνεται «στην πράξη η υποχρεωτική διαχείρισή του από δημόσιους φορείς». Σε ένα από τα τέσσερα πακέτα με τα οποία η κυβέρνηση διόρθωσε δεκάδες άρθρα του νομοσχεδίου, περιλαμβάνεται όντως μια αναδιατύπωση που σχετίζεται με την ιδιωτικοποίηση του νερού.

Ενα παράδειγμα: Ενώ στην αρχική διατύπωση του άρθρου 11 η έως τώρα Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ), που μετονομάζεται σε Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ), αναλάμβανε να «παρακολουθεί και εποπτεύει την ορθή εφαρμογή συμβάσεων παραχώρησης υπηρεσιών ύδατος σε τρίτους», με τη «βελτίωση» διαγράφεται το «τρίτους». Προστίθεται όμως και ότι «η ΡΑΑΕΥ αναλαμβάνει την ορθή εφαρμογή συμβάσεων παραχώρησης στις εταιρείες ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ καθώς και οιασδήποτε άλλης μορφής συνεργασίας, προγραμματικής σύμβασης ή σύμβασης παραχώρησης μεταξύ παρόχων υπηρεσιών ύδατος με σκοπό τη δημιουργία οικονομιών κλίμακας». Η νέα διατύπωση περιορίζει τη δυνατότητα εισόδου ιδιωτών, αλλά δεν αποκλείει καθόλου το ενδεχόμενο εμπλοκής της ΕΥΔΑΠ σε περιοχές εκτός της δικαιοδοσίας της και παραχώρησης υποδομών από ΔΕΥΑ (Δημοτική Επιχείρηση Υδρευσης Αποχέτευσης) σε ΔΕΥΑ.

Στο μεταξύ, η νέα Αρχή και διάδοχος της ΡΑΕ που πάσχισε με ελάχιστο προσωπικό, όπως πρόσφατα κατήγγειλαν οι εργαζόμενοί της αλλά και παλιότερα η ηγεσία της, να βάλει τάξη στην ενεργειακή αγορά, καλείται ακόμη και μετά τις «νομοτεχνικές βελτιώσεις» να προχωρήσει σε πράξεις που οδηγούν σε απογείωση του κόστους για τη διαχείριση του νερού αλλά και των απορριμμάτων. Μεταξύ άλλων, η ΡΑΑΕΥ μπορεί:

● Με προσθήκη σε διάταξη να ζητά από τους δημοτικούς φορείς απορριμμάτων (ΦΟΔΣΑ) να τροποποιούν τα τιμολόγιά τους.

● Να εκδίδει σχέδια πρότυπων κανονισμών ύδρευσης, αποχέτευσης και άρδευσης οι οποίοι να έχουν υποχρεωτική εφαρμογή, ενώ έως τώρα οι κανονισμοί των ΔΕΥΑ προσαρμόζονταν στις τοπικές συνθήκες.

● Να προτείνει την αναδιοργάνωση των παρόχων υπηρεσιών ύδατος (ΠΥΥ) «συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας διαδημοτικών συνεργασιών και σύναψης προγραμματικών συμβάσεων καθώς και κάθε πρόσφορο μέτρο προς ενίσχυση της διαχειριστικής τους ικανότητας».

● Να υποβάλλει προς τα υπουργεία Περιβάλλοντος και Εσωτερικών προτάσεις μέτρων για τη διασφάλιση της επιχειρησιακής λειτουργίας των ΦΟΔΣΑ.

● Να επιβάλλει τη συμμόρφωση των ΠΥΥ και των ΦΟΔΣΑ αφού όμως εξεταστεί η δυνατότητά τους να διασφαλίσουν την επαρκή τους στελέχωση.

Μια ρύθμιση που περιλαμβάνεται στις νομοτεχνικές βελτιώσεις ορίζει ότι η ΡΑΑΕΥ αξιολογεί τους δήμους ως προς την επίτευξη των στόχων ανακύκλωσης μακροπρόθεσμα, για τα έτη 2025 και 2030. Υπενθυμίζεται ότι την ίδια στιγμή, στην ανακύκλωση ενεργοποιούνται τα διάφορα Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΕΔ), όπως οι μπλε κάδοι, τα «σπιτάκια ανακύκλωσης» και πλήθος άλλων εξειδικευμένων σε συγκεκριμένα υλικά (μπαταρίες, ελαστικά, έλαια, μπάζα κ.λπ.). Αυτά τα συστήματα, που επίσης επιδοτούνται, υποτίθεται πως ελέγχονται από τον Οργανισμό Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ), διαδικασία όμως που συχνά καθίσταται ατελέσφορη και οδηγεί σε «σκάνδαλα», ενώ στις αρχές του 2021 οδήγησε στην καρατόμηση των υπουργών Κ. Χατζηδάκη και Τ. Θεοδωρικάκου.

Είναι χαρακτηριστικό ότι, σχολιάζοντας τις «βελτιώσεις», η Κεντρική Ενωση Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ) εξέφρασε σοβαρές επιφυλάξεις για τον χρόνο που ήρθε αυτό το νομοσχέδιο, την ώρα που δεν έχουν λυθεί άλλα σοβαρότερα προβλήματα των ΔΕΥΑ, όπως η υποστελέχωση σε επιστημονικό και τεχνικό προσωπικό, αλλά και το ενεργειακό κόστος.

Ταυτόχρονα σχολίασαν ότι η επιλογή μιας Ανεξάρτητης Αρχής για τον έλεγχο και την εποπτεία αντί μιας ενταγμένης στον ΥΠΕΝ Ειδικής Γραμματείας Υδάτων είναι βέβαιο πως θα προσθέσει περαιτέρω γραφειοκρατία και θα αφαιρέσει την ευελιξία και τη νομοθετική ευχέρεια που ένας τέτοιος φορέας πρέπει να έχει προκειμένου να σταθεί αρωγός δίπλα στους παρόχους ύδατος.

Σε ρυθμίσεις που δεν αφορούν πολεοδομικά θέματα, αφαιρέθηκαν οι προβλέψεις για τις περιοχές Νatura 2000 και τον καθορισμό εκεί των χρήσεων μέσω των Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών, σκανδαλώδεις ρυθμίσεις για τα όρια των παραδοσιακών οικισμών που ευνοούσαν συγκεκριμένους ιδιοκτήτες (Πάπιγκο). Θετικά αξιολογείται η μείωση του κατώτατου ορίου μελών για τις ενεργειακές κοινότητες από τα 60 στα 30 άτομα.

Το νερό δεν είναι εµπορικό προϊόν

Καταπέλτης είναι και η έκθεση -64 σελίδων- του Επιστημονικού Συμβουλίου της Βουλής για το νομοσχέδιο, που μεταξύ άλλων τονίζει ότι το νερό δεν είναι εμπορικό προϊόν και πως η ύδρευση συνιστά υπηρεσία κοινής ωφέλειας. Το Επιστημονικό Συμβούλιο παραθέτει το κοινοτικό πλαίσιο για την πολιτική ύδατος και τη νομολογία του ΣτΕ και υπογραμμίζει ότι «τίθεται το ερώτημα αν και κατά πόσον οι μεταβιβαζόµενες µε τον παρόν νομοσχέδιο αρμοδιότητες στη ΡΑΑΕΥ συμβαδίζουν µε τη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας». Χαρακτηριστικά αποσπάσματα:

● Η Οδηγία 2000/60/ΕΚ, για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων, έθεσε το νομοθετικό πλαίσιο για την ορθή διαχείριση και προστασία των υδατικών πόρων και την αποτροπή της περαιτέρω υποβάθμισής τους. Στο Προοίμιό της αναφέρεται ότι «το ύδωρ δεν είναι εμπορικό προϊόν όπως όλα τα άλλα, αλλά αποτελεί κληρονομιά που πρέπει να προστατεύεται και να τυγχάνει της κατάλληλης μεταχείρισης», καθώς και ότι «η ύδρευση συνιστά υπηρεσία κοινής ωφέλειας».

● Σύμφωνα με το ΣτΕ, η εθνική πολιτική παροχής υπηρεσιών ύδρευσης, συµπεριλαµβανοµένης και της τιµολόγησης αυτών, σχεδιάζεται από τα κράτη-µέλη ως πολιτική παροχής υπηρεσιών κοινής ωφέλειας, µε βασικό κριτήριο την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων της οδηγίας 2000/60/ΕΚ.

● «Τίθεται το ερώτηµα αν και κατά πόσον οι µεταβιβαζόµενες µε τον παρόν νοµοσχέδιο αρµοδιότητες στη Ρ.Α.Α.Ε.Υ. συµβαδίζουν µε τη νομολογία του Συµβουλίου της Επικρατείας», σύμφωνα με την οποία η παροχή υπηρεσιών κοινής ωφελείας, όπως υδρεύσεως και αποχετεύσεως, δεν συνιστά δραστηριότητα αναπόσπαστη από τον πυρήνα της κρατικής εξουσίας και δύναται να ανατίθεται σε δηµόσια επιχείρηση υπό µορφή ανώνυµης εταιρείας, όπως η ΕΥΔΑΠ Α.Ε., η οποία παρέχει υπηρεσίες κοινής ωφέλειας απολύτως ζωτικής σηµασίας.

● Δεδομένης της νομολογίας του ΣτΕ είναι συνταγµατικώς επιβεβληµένος ο έλεγχος της ΕΥΔΑΠ Α.Ε. από το ελληνικό Δηµόσιο, όχι απλώς µε την άσκηση εποπτείας επ’ αυτής, αλλά και διά του µετοχικού της κεφαλαίου (σ.σ. με το άρθρο 27 του νομοσχεδίου, «η εποπτεία της «ΕΥΔΑΠ Α.Ε.» και του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου «ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΓΙΩΝ ΕΥΔΑΠ» μεταφέρεται στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας).