Με κλειστά αυτιά οδεύει η συνεπιμέλεια στην Ολομέλεια της Βουλής

Σήμερα αναμένεται να ολοκληρωθεί η συζήτηση στις αρμόδιες επιτροπές της Βουλής με την τελική ανάγνωση του Νομοσχεδίου Τσιάρα για τις αλλαγές στο οικογενειακό δίκαιο ενώ την Τετάρτη εισάγεται στην Ολομέλεια. Οπως όλα δείχνουν, ο υπουργός Δικαιοσύνης και η κυβέρνηση παραμένουν άκαμπτοι τόσο στις εκκλήσεις των κατ’ εξοχήν ειδικών φορέων, όπως γυναικείες οργανώσεις, σύλλογοι γονέων, χριστιανικές ενώσεις, Παιδοψυχιατρική Εταιρεία Ελλάδας, Ολομέλεια των Δικηγορικών Συλλόγων κ.λπ., όσο και στις φωνές όλων των κομμάτων της αντιπολίτευσης. Παραμένουν άκαμπτοι ακόμα και στις φωνές των δικών τους πρώην υπουργών (Μ. Γιαννάκου, Ο. Κεφαλογιάννη) που την περασμένη Παρασκευή κατέθεσαν 10 τροπολογίες για τα 10 άρθρα που συμπυκνώνουν σε μεγάλο βαθμό τις προτάσεις όλων των διαφωνούντων με το νομοσχέδιο.

Προφανώς οι φωνές που ακούει όλο αυτό το διάστημα το υπουργείο Δικαιοσύνης είναι πιο ισχυρές και πιο αποτελεσματικές ενώ δημιουργούνται εύλογα ερωτήματα για τις αιτίες αυτής της τόσο μεγάλης επιρροής. Από την ακρόαση των φορέων, αν εξαιρέσει κανείς τη θετική αποδοχή εκ μέρους του υπουργού κάποιων παρατηρήσεων της Ενωσης Δικαστών και Εισαγγελέων και την ακατανόητα θετική στάση του ΣτΠ, το καλωσόρισμα του νομοσχεδίου προήλθε αποκλειστικά από συγκεκριμένες ενώσεις μπαμπάδων που τάσσονται υπέρ της υποχρεωτικής συνεπιμέλειας.

Εντύπωση προκάλεσε η πολύ θετική στάση του κ. Βαλτούδη ως εκπροσώπου της Σχολής Δικαστών, ενώ, όπως προκύπτει, δεν είναι μέλος ούτε του Δ.Σ. ούτε του Συμβουλίου Σπουδών -στο οποίο συμμετέχει καθηγήτρια Οικογενειακού Δικαίου- και ο ίδιος έχει διαφορετικό γνωστικό αντικείμενο.

Παραμένει άγνωστο αν η κυβέρνηση θα διατηρήσει μέχρι τέλους την ανεξήγητα (;) τόσο άκαμπτη στάση της τη στιγμή που και οι ίδιοι αναγνωρίζουν πόσο πολύ το Οικογενειακό Δίκαιο επηρεάζει οριζόντια ολόκληρη την κοινωνία και τους θεσμούς της. Αναπάντητο παρέμεινε το κοινό αίτημα για δημιουργία οικογενειακών δικαστηρίων.

Οι αρνητικές τελικές τοποθετήσεις των κομμάτων και στην τελευταία συνεδρίαση της κατ’ άρθρο ανάγνωσης, ίσως για πρώτη φορά επί κυβέρνησης Μητσοτάκη, έχουν τόσο πολλά κοινά σημεία ώστε να μπορούν εύκολα να ομαδοποιηθούν. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι οι τροπολογίες των Γιαννάκου-Κεφαλογιάννη με μικρές αποκλίσεις θα μπορούσαν να εκφράσουν ολόκληρη την αντιπολίτευση. Ενδεικτικά σταχυολογούμε κάποιες απόλυτες ταυτίσεις στα πλέον προβληματικά από τα 10 άρθρα που συγκέντρωσαν σφοδρές αντιδράσεις.

1⃣ Στον ορισμό του συμφέροντας του παιδιού (αρ.1 και αρ. 5) διαφωνώντας με την εισηγήτρια της Ν.Δ. (Α. Παπαδημητρίου) «περί του πνεύματος της ρύθμισης που κατατείνει σε κουλτούρα συνεννόησης και συνεργασίας των γονέων για το συμφέρον του παιδιού τους» και παρά τις διαβεβαιώσεις ότι οι διατάξεις συνάδουν με τις διεθνείς συμβάσεις που δεσμεύουν τη χώρα, οι βουλευτές επισήμαναν ότι το συμφέρον του παιδιού είναι μια αόριστη νομική έννοια που εξειδικεύεται προφανώς από την κρίση του δικαστή σε κάθε ξεχωριστή περίπτωση ενώ οι προτεινόμενες διατάξεις φιλοδοξούν να καθοδηγήσουν τον δικαστή και να πείσουν ότι συνάδουν με τις συμβάσεις της χώρας επειδή έτσι γράφει το νομοσχέδιο!

● «Δεν είναι δυνατόν να έχει προαποφασιστεί από τον νομοθέτη ποιο είναι το συμφέρον του παιδιού για όλες τις περιπτώσεις και ότι αυτό είναι πάντα η ουσιαστική συμμετοχή και των δύο γονέων, αφού υπάρχουν περιπτώσεις παραδείγματος χάριν κακοποιητικών γονέων, που το συμφέρον του παιδιού τους είναι η απομάκρυνση και όχι η συμμετοχή τους» (Θ. Ξανθόπουλος, ΣΥΡΙΖΑ).

● «Ειδικά με αυτή τη διάταξη φεύγουμε από τον παιδοκεντρικό χαρακτήρα και οδηγούμαστε σε μία γονεοκεντρική λογική, όπου το παιδί προσεγγίζεται ως παθητικός δέκτης των γονεϊκών δικαιωμάτων, αντί να είναι το ίδιο φορέας δικαιωμάτων όπως επιβάλλουν όλες οι διεθνείς συμβάσεις» (Ν. Γιαννακοπούλου, ΚΙΝ.ΑΛΛ).

● «Σ’ αυτά, λοιπόν, τα αδιέξοδα και παράδοξα μας οδηγεί δυστυχώς η προσκόλληση στην ψευδοεπιστήμη της γονεϊκής αποξένωσης. Είναι πραγματικά ποτέ δυνατό να κριθεί το συμφέρον του τέκνου με βάση την πρόθεση του ενός γονέα να σέβεται τα συμφέροντα και τις επιδιώξεις του άλλου;» (Α. Αδαμοπούλου, ΜέΡΑ25).

● «Οπως επισημάνθηκε από την πλειονότητα των επιστημόνων, ο νομοθέτης δεν μπορεί να ορίζει το συμφέρον του παιδιού, ούτε να το ιεραρχεί. Θα δει τη γενική κατάσταση. Στο συμφέρον του τέκνου πρέπει να αποβλέπει και η απόφαση του δικαστηρίου» (Μ. Γιαννάκου).

2⃣ Σύμφωνα με την εισηγήτρια της Ν.Δ. (στο αρ. 7) θεσπίζεται, για πρώτη φορά, η εκ του νόμου από κοινού και εξίσου άσκηση της γονικής μέριμνας και από τους δυο γονείς, διασφαλίζοντας τη συμμετοχή τους σε περίπτωση χωρισμού σε όλα τα κρίσιμα ζητήματα που αφορούν τη ζωή και την ανατροφή του παιδιού τους, χωρίς να περιορίζεται η εξουσία του δικαστή και χωρίς φυσικά να ισοδυναμεί αυτό με την κοινή επιμέλεια. Ολοι οι βουλευτές αναρωτήθηκαν πώς είναι δυνατόν όταν ούτε στη διάρκεια του γάμου ή της συμβίωσης δεν υπάρχει το από «κοινού και εξίσου» να υπάρχει αυτή η υποχρέωση μετά τον χωρισμό. Πώς είναι δυνατόν να υποχρεώνεται εξάλλου ο γονέας με τον οποίο διαμένει το παιδί να ενημερώνει για τα πάντα τον άλλο και μάλιστα να κρέμεται πάνω από το κεφάλι του η κατηγορία της άσκησης κακής μέριμνας αν δεν το κάνει; Πρότειναν αντί του εξίσου να μπει η λέξη ισότιμα.

● «Ακούσατε τι είπε η εκπρόσωπος του “Γονείς” που υποστηρίζει εναλλασσόμενη διαμονή και υποχρεωτική συνεπιμέλεια. Είπε ξεκάθαρα ότι με αυτόν τον τρόπο εισάγετε την ισόχρονη γονική μέριμνα, την ισόχρονη επιμέλεια. Αυτό δεν το ακούσατε, κύριε υπουργέ; Η εμμονή σας σε αυτό δείχνει λοιπόν όχι ξεκάθαρες προθέσεις. Αν θέλετε ισόχρονη άσκηση γονικής μέριμνας και επιμέλειας, βγείτε και πείτε το και μην κρύβεστε.» (Ν. Γιαννακοπούλου).

● «Η ισότητα των γονέων που επικαλείται η κυβέρνηση είναι μόνο τυπική. Είναι εξάλλου η ίδια τυπική ισότητα που σε διάφορους νόμους παρουσιάζεται μεταξύ των πολιτών, σε μια κοινωνία στην οποία ζουν και βασιλεύουν οι ανισότητες» (ΚΚΕ, Μ. Κομνηνάκα).

● «Πώς νοείται το εξίσου. Νοείται ως σε ίσο βαθμό, σε ίδιο ποσοστό. Προφανώς, λοιπόν, για να κάνουμε μια γραμματική ερμηνεία, μιλάμε για ίση χρονική κατανομή. Και πώς θα επιτευχθεί πρακτικά η ίση χρονική κατανομή; Μόνο με εναλλασσόμενη διαμονή μπορεί να λειτουργήσει. Αρα, λοιπόν, κλείνετε το μάτι στην εναλλασσόμενη διαμονή» (Α. Αδαμοπούλου, ΜέΡΑ25).

3⃣ Στο καθορισμένο τεκμήριο του 1/3 του χρόνου διαμονής τοποθετήθηκε αρνητικά όλη η αντιπολίτευση.

● «Κάνετε μία λάθος επιλογή κατά τη γνώμη μου και θα το πιείτε το ποτήρι μέχρι το τέλος, θα υποστείτε τις συνέπειες, θα αναγκάσετε τους δικαστές με το κομπιουτεράκι να μετρούν τις ώρες και τον χρόνο. Πιστεύω ότι μια κατεύθυνση του τύπου “η ευρύτερη δυνατή επικοινωνία” θα ήταν πάρα πολύ χρήσιμη, λυσιτελής και θα απελευθέρωνε τη δυνατότητα των δικαστών να αποφασίσουν» (Θ. Ξανθόπουλος).

● «Οι σχέσεις δηλαδή του γονέα με το παιδί είναι αποκλειστικά ξενοδοχειακής φύσεως, κύριε υπουργέ; Αυτό μας λέτε; Η αναφορά στον συνολικό χρόνο λοιπόν είναι προφανώς ανέφικτη. Η δε διάταξη ότι ο γονέας με τον οποίο διαμένει το τέκνο οφείλει να λογοδοτεί καθημερινά είναι παντελώς ανεφάρμοστη και παράνομη, καθώς παραβιάζει το άρθρο 8 της ΕΣΔΑ περί ιδιωτικότητας του άλλου γονέα. Είναι σαφές ότι η τόσο εκτεταμένη επικοινωνία θα έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των διατροφών. Kαθώς μόνο η αναιτιολόγητη μη καταβολή της διατροφής ποινικοποιείται, [η διάταξη αυτή] θα διευκολύνει περαιτέρω τη μη καταβολή της» (Ν. Γιαννακοπούλου).

● «Και αυτό το 1/3 πώς προσδιορίζεται; Είναι εβδομαδιαία; Είναι μηνιαία; Σε ετήσια βάση;» (Κ. Χύτας, Ελλ. Λύση).

4⃣ Σύσσωμες ήταν οι αντιδράσεις στο σύνολο του άρθρου για την κακή άσκηση γονικής μέριμνας και κυρίως για την προϋπόθεση οριστικής δικαστικής απόφασης.

Η εισηγήτρια της Ν.Δ. υποστήριξε ότι «τίθενται για πρώτη φορά αντικειμενικά κριτήρια κακής άσκησης της γονικής μέριμνας».

● «Μη μας πείτε ότι πρέπει να σας πούμε και ευχαριστώ επειδή το αμετάκλητο το κάνετε τελεσίδικα, όταν ξέρετε πολύ καλά ότι αυτό είναι τελείως κόντρα στη Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης. Εχετε λάβει καθόλου υπόψη ότι πολλές μητέρες προσπαθούν να απαλλαγούν από την ενδοοικογενειακή βία προσφεύγοντας μόνο σε αστικά δικαστήρια; Οτι κάποιες δεν καταφέρνουν να καταγγείλουν εξαιτίας περιορισμών ή εμποδίων που θέτει το δικαστικό σύστημα; Οτι άλλες επιλέγουν να μην το καταγγείλουν από φόβο ή για κοινωνικούς λόγους ή για οικονομικούς λόγους; Πώς είναι δυνατόν, λοιπόν, από τη μία η κυβέρνησή σας να χύνει κροκοδείλια δάκρυα κι από την άλλη να πορεύεστε με αυτόν τον τρόπο;» (Ν. Γιαννακοπούλου).

● «Γιατί καταργείτε τη δυνατότητα στο αρμόδιο δικαστήριο να διατάξει οποιοδήποτε πρόσφορο μέσο για την αντιμετώπιση της κακής άσκησης γονικής επιμέλειας; Εδώ κοιτάμε να θωρακίσουμε την προστασία του τέκνου, όχι να τη μειώσουμε» (Κ. Χύτας).

● «Είναι το περίφημο σημείο, το οποίο μιλάει για την κακοποιητική συμπεριφορά και για την οριστική απόφαση του δικαστηρίου. Οπως, όμως, η Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης και η Συνθήκη των Ηνωμένων Εθνών προβλέπει, δεν χρειάζεται δικαστική απόφαση, γιατί δεν χρειάζεται και για πολλά άλλα θέματα. Πρέπει να αναφέρεται η διαπιστωμένη πράξη για ενδοοικογενειακή βία ή εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας ή οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής. Δεν είναι δυνατόν να περιμένουμε δικαστική απόφαση, ενώ για όλα τα άλλα, που συνιστούν κακή άσκηση της γονικής μέριμνας, δεν περιμένουμε» (Μ. Γιαννάκου).

O Κ. Τσιάρας προέταξε ως αντεπιχείρημα το τεκμήριο αθωότητας, ενώ αναφώνησε κλείνοντας: «Υπάρχει ένα πρόβλημα που βροντοφωνάζει. Υπάρχουν παιδιά που μεγαλώνουν χωρίς τις αγκαλιές των γονέων τους. Ολα αυτά δεν αγγίζουν κανέναν πραγματικά;»

Σφοδρή κριτική δέχτηκε τέλος και το ζήτημα με τη διαμεσολάβηση προ δικαστηρίου και τα δυσβάστακτα έξοδα για τους γονείς, ενώ και η ΕνΔΕ ζήτησε τουλάχιστον να προβλέπεται δικαστική διαμεσολάβηση. Το ίδιο και η διάταξη της υποχρέωσης διατήρησης των σχέσεων του παιδιού με [όλη] την οικογένεια του συζύγου που δεν ασκεί επιμέλεια. «Ποιος είναι αυτός που λέει ότι αν το παιδί των χωρισμένων δεν μιλάει με τον αδελφό του πατέρα ή της μητέρας ή τον εξάδελφο ή τους γονείς του ή τους αδελφούς του, αυτό συνιστά κακή άσκηση; Αντιλαμβάνομαι τη λογική τού “πατρίς, θρησκεία, οικογένεια”, αλλά εδώ μιλάμε για νομικές έννοιες» (Θ. Ξανθόπουλος).