Τι επέβαλε τις αλλαγές στο σύστημα

Την περασμένη Πέμπτη ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας ανακοίνωσε τη ριζική ανασυγκρότηση του μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας που διαθέτει μέχρι σήμερα η χώρα. Πολλοί συνέδεσαν αυτές τις εξαγγελίες με τη βιβλική καταστροφή στην Ανατολική Αττική και ειδικότερα στο Μάτι, με την εκατόμβη των νεκρών και τα συνακόλουθα.

Η αλήθεια όμως είναι ότι τα τελευταία τραγικά γεγονότα απλώς επιτάχυναν τις πρωθυπουργικές ανακοινώσεις καθώς ο προβληματισμός για την αναμόρφωση του εν λόγω συστήματος, όλου, είναι πολύ παλιός στην κυβέρνηση και στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη.

Τα πρώτα σημάδια για την ανεπάρκεια του υπάρχοντος συστήματος και την αντικατάστασή του από ένα νέο -μια Εθνική Υπηρεσία Διαχείρισης Εκτάκτων Αναγκών- φάνηκαν από το καλοκαίρι του 2015, όταν κορυφώθηκε η προσφυγική κρίση και η χώρα βρέθηκε μπροστά σε ένα πρόβλημα για το οποίο οι μηχανισμοί αντιμετώπισής του έπρεπε να δημιουργηθούν εκ του μηδενός.

Η προσφυγική κρίση ανέδειξε επίσης το ζήτημα της ταχύτατης συνεργασίας των πιο διαφορετικών υπηρεσιών του κράτους και το ξεπέρασμα, άγνωστων μέχρι τότε, γραφειοκρατικών προβλημάτων.

Επρεπε μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα να δημιουργηθούν δομές και να βρεθούν χώροι φιλοξενίας δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων, οι οποίοι ταυτόχρονα έπρεπε να καταγραφούν. Με δυο λόγια, η χώρα έπρεπε να ανακτήσει την κυριαρχία της επί του εδάφους της, αφού πέραν των άλλων πλήθος μη κυβερνητικών οργανώσεων αμφιβόλου προελεύσεως και επιδιώξεων έτειναν να αντικαταστήσουν το κράτος στη διαχείριση του προσφυγικού προβλήματος, καθώς εκείνο ήταν εντελώς ανέτοιμο να πράξει αυτό που όφειλε.

Ομαλή μετάβαση

Η μάχη εκείνη κερδήθηκε από το επιτελείο που δημιούργησε στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη ο τότε υπουργός Νίκος Τόσκας (βλέπε αναλυτικά για το θέμα όσα γράφτηκαν πέρσι στην «Εφ.Συν.»).

Σε όλο αυτό το διάστημα στο υπουργείο άρχισε να εδραιώνεται η άποψη περί βαθύτερων αλλαγών στον μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας που θα κατέτειναν στην αντικατάστασή του από ένα νέο σύστημα, με ευρύτερες αρμοδιότητες, με πλήρη επιχειρησιακή ετοιμότητα και χωρίς γραφειοκρατικά εμπόδια στην κινητοποίηση δυνάμεων και υπηρεσιών.

Ο νέος μηχανισμός δεν θα μπορούσε να οδηγεί πουθενά αλλού παρά μόνο στη δημιουργία μιας εθνικής υπηρεσίας αντιμετώπισης εκτάκτων καταστάσεων αποσυνδεδεμένης από κυβερνήσεις και συγκυριακές πολιτικές συνθήκες.

Σ’ αυτό το συμπέρασμα οδηγούσε και η μελέτη συστημάτων πολιτικής προστασίας άλλων χωρών της Ευρώπης αλλά και των Ηνωμένων Πολιτειών.

Ολα όμως έπρεπε να γίνουν χωρίς να διαταραχθεί το υπάρχον σύστημα, αλλά αντίθετα, το πέρασμα από το ένα στο άλλο να γίνει ομαλά και χωρίς τον παραμικρό κλυδωνισμό.

Σοβαρό εμπόδιο στη μετεξέλιξη του συστήματος Πολιτικής Προστασίας ήταν και παραμένει η οικονομική κρίση, δηλαδή η ανυπαρξία κεφαλαίων που αν υπήρχαν θα μπορούσαν να κάνουν πιο εύκολη και πιο γρήγορη τη μετάβαση.

Η βοήθεια, δε, που θα μπορούσε να αναζητηθεί στο πλαίσιο της Ε.Ε. σκόνταφτε στο γεγονός ότι δεν υπάρχει ενιαία ευρωπαϊκή πολιτική πάνω στο θέμα, πόσω μάλλον ενιαίο ευρωπαϊκό σύστημα Πολιτικής Προστασίας.

Οι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, για παράδειγμα, έχουν έντονο το πρόβλημα των πυρκαγιών τους θερινούς μήνες, σε αντίθεση με τις χώρες του Βορρά, που μέχρι πρότινος δεν αντιμετώπιζαν τέτοιο πρόβλημα. Ο Βορράς συνήθως αντιμετωπίζει πλημμύρες.

Η αναζήτηση, πάντως, μιας στενής ευρωπαϊκής συνεργασίας σε ζητήματα Πολιτικής Προστασίας ήταν από τα πρώτα ζητήματα που προώθησε το αρμόδιο υπουργείο υπό τον Νίκο Τόσκα και σε στενή συνεργασία με τη γενική γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, οι υπηρεσίες της οποίας όλο το προηγούμενο διάστημα έχουν κάνει πολύ σοβαρή και αθόρυβη δουλειά, την οποία δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε ή να μηδενίζουμε εξαιτίας της πρόσφατης καταστροφής.

Μέσα σε αυτό το δύσκολο έως ασφυκτικό πλαίσιο, οι υπεύθυνοι του υπάρχοντος συστήματος Πολιτικής Προστασίας και η ηγεσία του υπουργείου επιχείρησαν να ανοίξουν δύσκολους δρόμους.

Στο πλαίσιο της συνεργασίας με τις ευρωπαϊκές χώρες έχουν γίνει αρκετές διακρατικές επαφές με κράτη του ευρωπαϊκού Νότου και έχουν προωθηθεί μια σειρά από ζητήματα. Με τη Γαλλία, για παράδειγμα, υπάρχει συμφωνία συνεργασίας για την εκπαίδευση Γάλλων πυροσβεστών στη χώρα μας και Ελλήνων στη Γαλλία και έχουν ήδη αρχίσει οι σχετικές ανταλλαγές.

Επίσης, από τον Φεβρουάριο υπάρχει συμφωνία με τους Γάλλους για δημιουργία κοινού συντονιστικού κέντρου αντιμετώπισης εκτάκτων καταστάσεων.

Το κέντρο αυτό θα είναι έτοιμο -με γαλλική ευθύνη και ευρωπαϊκή χρηματοδότηση- ώς το τέλος του χρόνου.

Με χώρες του ευρωπαϊκού Βορρά έχει δημιουργηθεί ένα θετικό περιβάλλον για αλληλοβοήθεια από εμάς προς αυτούς σε ζητήματα αντιμετώπισης πλημμυρών και από αυτούς προς εμάς σε ζητήματα αντιμετώπισης πυρκαγιών.

Ταυτόχρονα σε συνεργασία της χώρας μας με άλλες της Ευρώπης έχει διαμορφωθεί ένα θετικό έδαφος για την από κοινού αγορά πυροσβεστικών αεροσκαφών με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση που θα φτάνει έως και το 90% της αξίας τους.

Αξίζει επίσης να αναφερθεί πως η παραγγελία και η αγορά νέων πυροσβεστικών σκαφών είναι πολύ δύσκολη έως αδύνατη χωρίς ευρωπαϊκή συνεργασία. Κι αυτό δεν αφορά μόνο τη χρηματοδότηση.

Η γραμμή παραγωγής Καναντέρ, για παράδειγμα, έχει σταματήσει στον Καναδά και για να ανοίξει χρειάζεται να παραγγελθούν πάνω από δέκα. Που σημαίνει πως η Ελλάδα πρέπει να παραγγείλει τον αριθμό που χρειάζεται μέσα από συνεργασία και κοινή παραγγελία με άλλες χώρες της Ευρώπης. Αυτό το ζήτημα είχε σχεδόν επιλυθεί από την προηγούμενη ηγεσία του υπουργείου.

Σωστή αποτίμηση

Φέτος η χρονιά σφραγίζεται από την τραγωδία στο Μάτι. Πρέπει όμως να σημειωθεί ότι το υπουργείο και η γενική γραμματεία Πολιτικής Προστασίας είχαν πάρει μια σειρά μέτρα ώστε η χώρα να είναι σε μεγαλύτερη ετοιμότητα από προηγούμενες.

Είχαν γίνει αντικαταστάσεις κινητήρων των Καναντέρ του 1974 ώστε να είναι αξιόμαχα και είχε συμπληρωθεί ο πυροσβεστικός στόλος με περισσότερες ενοικιάσεις αεροσκαφών σε σχέση με πέρσι.

Το αποτέλεσμα βεβαίως δεν αλλάζει από αυτά τα στοιχεία, τα οποία όμως είναι απαραίτητα για τη σωστή αποτίμηση και την εξαγωγή των αναγκαίων συμπερασμάτων ώστε αυτό που έγινε να μην ξανασυμβεί.