ReArm Europe vs 12ετές εξοπλιστικό πρόγραμμα;

Το σχέδιο επανεξοπλισμού της Ευρώπης που προωθούν με ταχείς διαδικασίες για τα επόμενα πέντε χρόνια οι Ευρωπαίοι ηγέτες, σηματοδοτώντας μια ξεκάθαρη στροφή της Ε.Ε. στον μιλιταρισμό, δεν αποκλείεται να επιφέρει αλλαγές στον σχεδιασμό και στις προτεραιότητες του νέου δωδεκαετούς εξοπλιστικού προγράμματος που προωθεί η κυβέρνηση.

Η ρήτρα διαφυγής

Σύμφωνα με τα όσα έχουν γίνει γνωστά έως σήμερα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τα κράτη-μέλη θα μπορούν να ενεργοποιήσουν την εθνική ρήτρα διαφυγής και να κάνουν χρήση των εργαλείων χρηματοδότησης αυξάνοντας τις αμυντικές τους δαπάνες κατά παράκληση των όρων του συμφώνου δημοσιονομικής σταθερότητας για το έλλειμμα και το δημόσιο χρέος, εφόσον οι εξοπλιστικές αγορές γίνονται από ευρωπαϊκές αμυντικές βιομηχανίες ή από εταιρείες τρίτων χωρών που έχουν έδρα την Ευρώπη και στις οποίες οι ευρωπαϊκές αμυντικές εταιρείες συμμετέχουν σε ποσοστό τουλάχιστον κατά 65% στον σχεδιασμό και στην κατασκευή των οπλικών συστημάτων. 

«Στόχος του Rearm Europe είναι η μείωση της εξάρτησης των ευρωπαϊκών κρατών από τους στρατιωτικούς εξοπλισμούς τρίτων χωρών», επισημαίνει στην «Εφ.Συν.» Ευρωπαίος αξιωματούχος. Οπως εξηγεί, το design authority (ο φορέας σχεδίασης) θα πρέπει να είναι ευρωπαϊκό ώστε να αποφεύγεται ο κίνδυνος εμπλοκής από τρίτες χώρες στην έκδοση πιστοποιητικού τελικού χρήστη των οπλικών συστημάτων, αλλά και να επιτευχθεί ο σκοπός της ενίσχυσης των ευρωπαϊκών βιομηχανιών. «Τα τελευταία χρόνια η Ευρώπη δεν επένδυσε στην άμυνα. Αν δεν έχουμε τα δικά μας όπλα πώς θα δημιουργήσουμε αυτόνομη ευρωπαϊκή άμυνα;», αναρωτιέται ο ίδιος αξιωματούχος.

Στη «Λευκή Βίβλο» για την άμυνα της Ευρώπης προβλέπονται η ενεργοποίηση της εθνικής ρήτρας διαφυγής προκειμένου να μπορούν να αυξήσουν τα κράτη κατά 1,5% του ΑΕΠ τις αμυντικές τους δαπάνες και η διοχέτευση συνολικά 150 δισεκατομμυρίων ευρώ μέσω δανείων στα κράτη-μέλη για αγορά στρατιωτικών εξοπλισμών. Σύμφωνα με τις προτάσεις της Κομισιόν (Security Action of Europe), τα ευρωπαϊκά κράτη θα μπορούν να δανείζονται με ευνοϊκούς όρους και με την εγγύηση της Ε.Ε. από τις κεφαλαιαγορές, ενώ εξετάζονται και τρόποι χρηματοδότησης των εξοπλιστικών προγραμμάτων από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Κορυφαία προτεραιότητα του Rearm Europe αποτελεί η αντιαεροπορική προστασία της Γηραιάς Ηπείρου.

Ο «σιδερένιος θόλος»

Στο Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα Αμυντικών Εξοπλισμών (ΜΠΑΕ), το οποίο αναμένεται να παρουσιάσει στις 2 Απριλίου ο πρωθυπουργός στη Βουλή, ο «σιδερένιος θόλος» του Αιγαίου έχει περίοπτη θέση. Οπως έχει γράψει η «Εφ.Συν.», η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία του υπουργείου Αμυνας βρίσκεται εδώ και αρκετούς μήνες σε επαφές με το Ισραήλ για την προμήθεια αντιαεροπορικών συστημάτων. Μάλιστα, σύμφωνα με ανώτατη πηγή του ΓΕΕΘΑ, εκτιμάται θετικά η ισραηλινή προσφορά για την απόκτηση με απευθείας ανάθεση, μέσω διακρατικής συμφωνίας, προηγμένων βαλλιστικών και αντιαεροπορικών συστημάτων David’s Sling, SPYDER και BARAK-MX από τις ισραηλινές εταιρείες Rafael και Israel Aerospace Industries (IAI) αντίστοιχα, συνολικού κόστους 3,6 δισεκατομμυρίων ευρώ. 

Επίσης η ελληνική κυβέρνηση έχει δρομολογήσει την αγορά αμερικανικών αεροσκαφών 5ης γενιάς F-35, 3,7 δισεκατομμυρίων δολαρίων, χωρίς τον οπλισμό τους, ενώ σχεδιάζει τον εκσυγχρονισμό και την αναβάθμιση στην έκδοση Viper 38 μαχητικών F-16 Block 50, πρόγραμμα ύψους ενός δισεκατομμυρίου ευρώ. Επομένως το ερώτημα που τίθεται ευλόγως είναι αν οι συγκεκριμένες εξοπλιστικές επιλογές θα αποτελέσουν επιλέξιμες δαπάνες για το Rearm Europe καθώς πρόκειται για αγορές από τρίτες χώρες.

Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, πάντως, εξερχόμενος από τη σύνοδο κορυφής των «27» στις Βρυξέλλες την περασμένη Πέμπτη, δήλωσε ότι η ελληνική κυβέρνηση αισθάνεται δικαιωμένη και ικανοποιημένη από τις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ευρωπαϊκή άμυνα, παρότι ακόμη παραμένει θολό το τοπίο για την επιλεξιμότητα των αμυντικών δαπανών των κρατών-μελών. 

Το σίγουρο είναι ότι η Αθήνα επενδύει πολλά στην ενεργοποίηση της εθνικής ρήτρας διαφυγής, με τον Ελληνα πρωθυπουργό να εκφράζει την προσδοκία να ισχύουν οι εξαιρέσεις από το αυστηρό σύμφωνο δημοσιονομικής προτεραιότητας από το 2025. Υπενθυμίζεται ότι φέτος οι πληρωμές για τα εξοπλιστικά προγράμματα είναι αυξημένες κατά 856 εκατομμύρια ευρώ σε σχέση με την περσινή χρονιά, ενώ σύμφωνα με το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης θα αυξηθούν κατά 477 εκατομμύρια το 2026 και κατά επιπλέον 160 εκατομμύρια το 2027. Κομβικής σημασίας είναι επίσης το ζήτημα της συμμετοχής της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας στο Rearm Europe με δεδομένο ότι η συνεισφορά της στο ΑΕΠ ανέρχεται μόλις στο 0,75%.

Ενίσχυση της βιομηχανίας

Σε κάθε περίπτωση η πρωτοβουλία του επανεξοπλισμού της Ευρώπης δεν έχει στόχο την διοχέτευση ευρωπαϊκών κονδυλίων στα εθνικά κράτη για την κάλυψη της άμυνάς τους. Αλλωστε, όπως σημειώνουν πηγές της Κομισιόν, «η άμυνα είναι αποκλειστική υπόθεση του κάθε κράτους». Η κινητοποίηση οικονομικών πόρων, συνολικού ύψους 800 δισεκατομμυρίων ευρώ, αποσκοπεί αποκλειστικά και μόνο στην ενίσχυση των ευρωπαϊκών αμυντικών βιομηχανιών, χωρίς βέβαια αυτό να προκαλέσει δυσλειτουργίες στις σχέσεις της Ε.Ε. με το ΝΑΤΟ, τις Ηνωμένες Πολιτείες ή το Ηνωμένο Βασίλειο. Από το «πακέτο» των 800 δισεκατομμυρίων ευρώ, τα 650 δισεκατομμύρια αποτελούν το σύνολο του δημοσιονομικού χώρου που απελευθερώνεται για τα ευρωπαϊκά κράτη προκειμένου να μπορούν να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες κατά 1,5% του ΑΕΠ τα επόμενα τέσσερα χρόνια, διασφαλίζοντας παράλληλα τη βιωσιμότητα του χρέους, σε εθνικό επίπεδο, σε όλα τα κράτη-μέλη.