Οι νέες αποχρώσεις των «γκρίζων ζωνών»

Στο διάστημα που μεσολαβεί, οι εξελίξεις στη Μ. Ανατολή με την κλιμάκωση της έντασης μεταξύ Ισραήλ-Ιράν, η σύνοδος κορυφής της Ε.Ε. στην οποία προβλέπεται αναφορά στις ευρωτουρκικές σχέσεις και κατ’ επέκταση στην Ελλάδα και την Κύπρο, και σειρά διεθνών επαφών του Τ. Ερντογάν με κορυφαία την επίσκεψη στον Λ. Οίκο, αναμένεται να επηρεάσουν με τον ένα ή άλλο τρόπο την ατμόσφαιρα στο Προεδρικό Μέγαρο στο Μπεστεπέ.

Στις αρχές της εβδομάδας συζητούνταν η επίσκεψη Μητσοτάκη στην Αγκυρα να συνδυαστεί με ιδιωτική επίσκεψη στην Καππαδοκία, όμως η ιδέα αυτή βγήκε από το τραπέζι μετά την επιθετική δήλωση του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών έναντι των ελληνικών σχεδίων για δημιουργία περιβαλλοντικών πάρκων στο Αιγαίο και το Ιόνιο. Η συνέχεια θα κριθεί τις επόμενες ημέρες στην 9η διεθνή διάσκεψη Our Ocean, 16-17 Απριλίου στην Αθήνα.

Η τουρκική συμμετοχή αναμένεται σε επίπεδο υπηρεσιακών παραγόντων (παρότι η πρόσκληση ήταν σε κυβερνητικό επίπεδο). Δεν αποκλείεται όμως μετά την επίσημη αναγγελία του σχεδίου ένας νέος κύκλος τουρκικών αντιδράσεων, τις οποίες συντηρεί και η αντιπολίτευση του CHP στην Τουρκία. Οι αντιδράσεις άρχισαν από την προηγούμενη εβδομάδα, πριν από την προαναγγελία Γ. Γεραπετρίτη, Θ. Σκυλακάκη και Λ. Αυγενάκη. Από το υπουργείο Περιβάλλοντος πάντως διευκρινίζεται ότι η αναγγελία του σχεδίου αφορά τη δέσμευση της Ελλάδας και όχι τη χωροθέτηση του πάρκου, για την οποία θα γίνουν επιστημονικές μελέτες.

Η ελληνική κυβέρνηση δεν περίμενε τέτοιου είδους αντιδράσεις. Το σχέδιο είχε ανακοινωθεί στις Βρυξέλλες ενόψει της διεθνούς διάσκεψης. Η επαναφορά όμως των «γκρίζων ζωνών» από την Τουρκία με αφορμή τα θαλάσσια πάρκα, έναν μήνα πριν από τη συνάντηση Μητσοτάκη - Ερντογάν, με την επίκληση μάλιστα του όρου της κλειστής ή ημίκλειστης θάλασσας για το Αιγαίο, σπρώχνει σε δεύτερο πλάνο τη θετική ατζέντα που θα προετοιμαστεί στην Κωνσταντινούπολη στις 26 Απριλίου από τους υφυπουργούς Φραγκογιάννη - Ακτσαπάρ. Παράλληλα χαμηλώνει τον πήχη για τα ΜΟΕ στις 22 του μήνα στην Αθήνα.

Γίνεται ξεκάθαρο ότι ελληνοτουρκική συνεργασία στο Αιγαίο δεν είναι δυνατή ακόμα και σε περιβαλλοντικά θέματα χωρίς διευθέτηση του προβλήματος των θαλάσσιων ζωνών (υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ). Με το θαλάσσιο πάρκο Μήλου - Νισύρου, ένα πρώτο ζήτημα που τίθεται ως υπόθεση εργασίας είναι τι θα συμβεί εάν η Τουρκία επιχειρήσει να δεσμεύσει στο μέλλον διεθνές τμήμα της προστατευόμενης περιοχής για ασκήσεις. Θα πρόκειται για ακύρωση του άτυπου moratorium, αλλά και εμπλοκή στην ευρωπαϊκή υποχρέωση της Ελλάδας να ολοκληρώσει τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό. Σχεδιασμός με casus belli σε ισχύ από την πλευρά της Τουρκίας, όπως σημειώνουν διπλωματικές πηγές, είναι άσκηση δίχως λύση.

Η τουρκική αξίωση να έχει λόγο και στα θαλάσσια πάρκα συνιστά νέο πρόβλημα και στις σχέσεις με την Ε.Ε. Μέχρι τώρα η διπλωματία των «ήρεμων νερών» έδινε στις Βρυξέλλες το περιθώριο για υποσχέσεις στην Αγκυρα, περί αναβάθμισης της συνεργασίας και προώθησης νέας ειδικής σχέσης. Η προσέγγιση, πλέον, δεν εξελίσσεται αδιατάρακτα, όπως φαίνεται και στα περιβαλλοντικά.

Η τροπή της υπόθεσης των θαλάσσιων πάρκων έφερε σε αμηχανία την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία αρκέστηκε στην υπόμνηση ότι η Τουρκία ως υποψήφια χώρα οφείλει να συνεργάζεται σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος. Τι είδους συνεργασία περιμένει η Ε.Ε. από την Αγκυρα αναμένεται να αποτυπωθεί στην επικείμενη σύνοδο με αναφορά στην πρόοδο των ευρωτουρκικών σχέσεων (με αιρεσιμότητα) και ειδική αναφορά στο Κυπριακό, με έμφαση στην επανεκκίνηση των συνομιλιών και στη διάθεση της Ε.Ε. να διαδραματίσει ενεργό ρόλο.

Η εικόνα πάντως που προβάλλει η τουρκική διπλωματία είναι άλλη. Σύμφωνα με διαρροές του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών, στη σύνοδο κορυφής της Ε.Ε. την προσεχή εβδομάδα αναμένει ρητή αναφορά στην ενίσχυση των ευρω-τουρκικών σχέσεων, παρά το γεγονός ότι στο Κυπριακό αρνείται την επανεκκίνηση του διαλόγου και τον ρόλο της Ε.Ε. Η Λευκωσία θέλει ξεκάθαρη αναφορά στα συμπεράσματα του συμβουλίου, εν αναμονή της επόμενης κίνησης από τον γ.γ. του ΟΗΕ. Α. Γκουτέρες.

Η Αγκυρα δείχνει ότι προτιμάει το συνολικό παζάρι, προβάλλοντας την περιφερειακή επιρροή που μπορεί να ασκήσει ο Τ. Ερντογάν. Για τη Μέση Ανατολή υπογραμμίζεται η επικοινωνία Μπλίνκεν - Φιντάν, με επίκεντρο τη Γάζα, αλλά και τη διάθεση της Τουρκίας να μεσολαβήσει προς το Ιράν για την αποφυγή κλιμάκωσης. Παράλληλα, αποδίδεται μεγάλη σημασία στην επίσκεψη Ερντογάν στο Ιράκ, στις 22 Απριλίου, μετά από 12 χρόνια. Στην Αγκυρα περιμένει τον Γερμανό ομόλογό του, Φ.Β. Σταϊνμάιερ, κατόπιν τον Αιγύπτιο Αλ Σίσι, ενώ οι πληροφορίες θέλουν και τον Ρώσο πρόεδρο Βλ. Πούτιν να μεταβαίνει στην Τουρκία μέσα στον Απρίλιο. Η τουρκική διπλωματία εμφανίζεται βέβαιη ότι μπορεί να επιτύχει μία νέα (και πιο προωθημένη) συμφωνία για τις εξαγωγές δημητριακών από την Ουκρανία και τη Ρωσία.

Η επίσκεψη Ερντογάν στην Ουάσινγκτον στις 9 Μαΐου (η πρώτη επί Μπάιντεν) προδιαγράφεται ως άλλη μία «νέα σελίδα» από τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης. Ωστόσο, για τον Λ. Οίκο αυτή η σελίδα έχει ακόμα πολλές ανορθογραφίες, με σημαντικότερη στην παρούσα φάση την κλιμάκωση της έντασης μεταξύ Τουρκίας-Ισραήλ με κυρώσεις και αντίμετρα, που έχουν κινητοποιήσει το ισραηλινό λόμπι στις ΗΠΑ. Η επίσκεψη δεν έχει επισημοποιηθεί προσώρας από την αμερικανική πλευρά, όμως από την άλλη παρατίθεται ήδη η ατζέντα των διμερών θεμάτων, για αύξηση του κύκλου των οικονομικών συναλλαγών και άμεση προώθηση των αμυντικών συμφωνιών. Στο τραπέζι βρίσκεται επίσης το ΝΑΤΟ, με τη διαδοχή Στόλτενμπεργκ αλλά και το πενταετές πακέτο βοήθειας ύψους 100 δισ. δολ. για την Ουκρανία.