Επικίνδυνα παιχνίδια Ερντογάν

Ούτε ενάμιση μήνα δεν κράτησε η νηνεμία στις σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας, που είχε συμφωνηθεί στη συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν στην Κωνσταντινούπολη, στις 13 Μαρτίου, λόγω του πολέμου στην Ουκρανία. Η Αγκυρα με μπαράζ παραβιάσεων του ελληνικού εναέριου χώρου και υπερπτήσεις οπλισμένων αεροσκαφών πάνω από τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου έδωσε τέλος στο άτυπο μορατόριουμ.

Η Αθήνα ανέμενε ότι η ένταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις θα επανέλθει μετά το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία, ελπίζοντας παράλληλα ότι οι συνθήκες που θα διαμορφωθούν τότε θα επενεργήσουν θετικά για τη διαμόρφωση ενός πλαισίου διαλόγου. Η Αγκυρα διέψευσε όλες τις προσδοκίες και με 120 παραβιάσεις δημιουργεί εκ νέου σκηνικό έντασης στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο.

Μετά από δύο έντονα διαβήματα διαμαρτυρίας του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών που απέβησαν άκαρπα, η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι η διαδικασία Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης αναβάλλεται. Οπως δήλωσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γ. Οικονόμου, «οι ενέργειες της Τουρκίας είναι απαράδεκτες, συνιστούν παραβίαση της ελληνικής κυριαρχίας και δεν θα μείνουν αναπάντητες ούτε στο πεδίο, ούτε διπλωματικά». Πρόσθεσε επίσης ότι οι τουρκικές ενέργειες δεν συνάδουν με το πνεύμα της συνάντησης Μητσοτάκη-Ερντογάν και υπογράμμισε πως «μέσα σε αυτό το κλίμα δεν είναι πρόσφορες οι συναντήσεις για τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης».

Ο πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης επικοινώνησε με τον γ.γ. του ΝΑΤΟ Γ. Στόλτενμπεργκ και σε δηλώσεις που έκανε μετά τη συνάντηση με τη Φινλανδή ομόλογό του, Σ. Μάριν, τόνισε ότι ενημέρωσε τον γενικό γραμματέα «για την προκλητική συμπεριφορά της Τουρκίας, με επικίνδυνες υπερπτήσεις πάνω από Σάμο, Χίο, Κάρπαθο και άλλα ελληνικά νησιά» και πρόσθεσε: «Κατέστησα σαφές στον κ. Στόλτενμπεργκ ότι αυτή η συμπεριφορά είναι απαράδεκτη και μη αποδεκτή από έναν νατοϊκό εταίρο του ΝΑΤΟ».

Ο πρωθυπουργός συνέχισε επισημαίνοντας τα εξής: «Η Τουρκία με τις προκλήσεις της υπονομεύει την ενότητα του ΝΑΤΟ, την ώρα που πρέπει να παραμένουμε ενωμένοι. Αυτή η συμπεριφορά υπονομεύει την πρόοδο που κάναμε κατά τη συνάντηση με τον πρόεδρο Ερντογάν. Πρέπει να τερματιστεί. Θα θέσουμε το ζήτημα σε όλα τα διεθνή φόρα. Η Τουρκία δεν έχει εναρμονιστεί με τις κυρώσεις που έχουν επιβάλει τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ και αυτή δεν είναι συμπεριφορά κράτους που επιθυμεί να είναι υποψήφιο μέλος της Ε.Ε.». Ουσιαστικά η Αθήνα λέει προς τους συμμάχους και εταίρους ότι ο Τ. Ερντογάν επιχειρεί να προκαλέσει πρόβλημα συνοχής στο ΝΑΤΟ, εξυπηρετώντας κατ’ επέκταση το παιχνίδι του προέδρου της Ρωσίας, Βλ. Πούτιν.

Ενημέρωση στον ΟΗΕ

Οι ελληνικές διπλωματικές υπηρεσίες ενημέρωσαν τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και τον Διεθνή Οργανισμό Πολιτικής Αεροπορίας για τους κινδύνους που εγκυμονεί η τουρκική επιθετικότητα, ενώ θα ακολουθήσουν ανάλογες ενέργειες προς την Ε.Ε. και τους αρμόδιους ευρωπαϊκούς οργανισμούς.

Οι νέες προκλήσεις δεν είναι άσχετες με τη φιλοδοξία της Τουρκίας να γίνει κόμβος μεταφοράς φυσικού αερίου από τα πεδία της Ανατολικής Μεσογείου προς την Ε.Ε. Η στάση της Ε.Ε, όμως, δεν αναμένεται να αποσαφηνιστεί πριν κριθεί η κατάσταση στην Ουκρανία. Σε κάθε περίπτωση, όπως αναφέρουν διπλωματικές πηγές, είναι απίθανο για τις Βρυξέλλες να βγουν από τη ρωσική εξάρτηση και να εξαρτώνται από τις διαθέσεις του Τ. Ερντογάν. Εξάλλου, οι εναλλακτικές που συζητούνται είναι άμεσα εφαρμόσιμες.

Η αβεβαιότητα γύρω από τον ρόλο της Τουρκίας στα ενεργειακά σχέδια της Ε.Ε. αλλά και στους ευρύτερους σχεδιασμούς των ΗΠΑ προκαλεί εκνευρισμό στην Αγκυρα, η οποία επιμένει να κινείται στη γραμμή του επιτήδειου ουδέτερου, παρά τα μηνύματα που έχει πάρει από την Ουάσινγκτον. Η αμερικανική στρατηγική θέλει τη Ρωσία αποδυναμωμένη από τη σύγκρουση με την Ουκρανία. Στην περίπτωση αυτή όμως η γεωπολιτική σημασία της Τουρκίας υποβαθμίζεται με την ενίσχυση του βορειοανατολικού βραχίονα. Η διοίκηση Μπάιντεν έχει κάνει επίσης σαφές ότι δεν θέλει αναζωπύρωση των συγκρούσεων σε Συρία και Λιβύη.

Η Τουρκία επιμένει σε δική της ερμηνεία των αμερικανικών μηνυμάτων. Από τη μία έχει αρχίσει νέες επιχειρήσεις κατά των κουρδικών δυνάμεων του YPG. Από την άλλη ανακοίνωσε απαγόρευση πτήσεων στη Ρωσία για μεταφορά υλικού και στρατιωτικών δυνάμεων προς τη Συρία, όπως επίσης ότι αναβάλλει την παραλαβή της δεύτερης συστοιχίας S-400. Επιπλέον, πληροφορίες σε τουρκικά μέσα φέρουν τον πρόεδρο Τ. Ερντογάν να θέτει εκ νέου θέμα Τατάρων της Κριμαίας προς τη Μόσχα.

Η αποστασιοποίηση της Αγκυρας από τη Μόσχα μπορεί να εκληφθεί ως βήμα καλής θέλησης για την αποκατάσταση των σχέσεων με την Ουάσινγκτον. Οι ΗΠΑ πάντως διαβεβαιώνουν ενόψει και της επίσκεψης Μητσοτάκη ότι δεν υπάρχει καμία μεταβολή στη στρατηγική σχέση με την Ελλάδα. Παράλληλα, επιμένουν στα σχήματα συνεργασίας με τις γειτονικές χώρες.

Η Αθήνα περιμένει τα αποτελέσματα της επίσκεψης Τσαβούσογλου στις 24 Μαΐου στο Ισραήλ, όπου θα τεθούν επισήμως οι τουρκικές προτάσεις για μεταφορά φυσικού αερίου μέσω Τουρκίας. Παράλληλα, αναμένεται να φανεί σε τι χρονικό διάστημα μπορεί να προχωρήσει η λύση της υγροποίησης μέσω Αιγύπτου στις συζητήσεις που γίνονται σε επίπεδο υπουργών Ενέργειας Ισραήλ-Αιγύπτου. Η Ουάσινγκτον, διά της υφυπουργού Εξωτερικών Β. Νούλαντ, δήλωσε ανοιχτή σε όλα τα σχέδια, πιθανά και απίθανα, όμως από την άλλη υπάρχει η ανησυχία της αμερικανικής διπλωματίας για το ενδεχόμενο αναζωπύρωσης των εντάσεων. Ιδιαίτερα μάλιστα μετά το νέο αδιέξοδο στη Λιβύη για την κατανομή των εσόδων από πετρέλαιο. Η Ουάσινγκτον κάλεσε τις πολιτικές φατρίες να έρθουν σε συμφωνία, επισημαίνοντας ότι εάν συνεχιστεί το αδιέξοδο, οι πολίτες της Λιβύης θα μείνουν και από ρεύμα.

Η Αθήνα έχει διαμηνύσει σε ΗΠΑ και Γαλλία την κρισιμότητα του ζητήματος των ΑΟΖ. Παράλληλα, η ελληνική διπλωματία έχει ζητήσει ανοιχτή υποστήριξη ενόψει της διεθνούς καμπάνιας για την υποψηφιότητα στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Η καμπάνια θα δώσει την ευκαιρία στην ελληνική διπλωματία να προβάλει τις ελληνικές θέσεις για την κατάσταση στην περιοχή, αλλά και τον υπονομευτικό ρόλο της Τουρκίας.