Προκλήσεις ξανά από την Αγκυρα

H Αγκυρα επαναφέρει τη διεκδικητική ατζέντα της για το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο στο τραπέζι, μετά τη θερινή ανάπαυλα του άτυπου moratorium που έληξε στα μέσα Σεπτεμβρίου, με μία Navtex για έρευνες στην περιοχή του Καστελόριζου και άλλη μία αντι-Navtex σε ελληνικές έρευνες μεταξύ Κρήτης, Καρπάθου και Κάσου, μέχρι την προσεχή Τρίτη. Οι τελευταίες εξελίξεις στο Αφγανιστάν έχουν φέρει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος της Ε.Ε. και των ΗΠΑ τον ρόλο της Τουρκίας στο θέμα της περιφερειακής ασφάλειας και διαχείρισης των προσφυγικών ροών, κάτι που θέλει να εκμεταλλευτεί με κάθε τρόπο η κυβέρνηση Ερντογάν, μετά τη μακρά περίοδο έντασης στις σχέσεις με τις Βρυξέλλες και την Ουάσινγκτον.

Παράλληλα με τις νέες μεταβλητές που δημιουργεί η κατάσταση στο Αφγανιστάν, προβληματισμό δημιουργούν στην Αθήνα και οι εξελίξεις στο μέτωπο ΗΠΑ-Κίνας με το σύμφωνο AUKUS στον Ειρηνικό και τις αλυσιδωτές αντιδράσεις που προκαλεί, σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο διεθνές περιβάλλον. Ο προβληματισμός έχει να κάνει με τη μετατόπιση του ενδιαφέροντος της Ε.Ε. και των ΗΠΑ από την περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Ανατολικής Μεσογείου στη Νοτιοανατολική Ασία και το ενδεχόμενο να επανέλθει η Τουρκία στην επιθετική της πολιτική σε όλα τα μέτωπα, από τη Λιβύη μέχρι τη Συρία και το Ιράκ.

Λεπτές ισορροπίες

Σε αυτό το νέο σκηνικό που διαμορφώνεται, η Αθήνα επιχειρεί σε πρώτη φάση να διατηρήσει και να ενισχύσει περαιτέρω τις σχέσεις με τις γειτονικές χώρες και τα περιφερειακά σχήματα συνεργασίας και παράλληλα να λειτουργήσει σαν γέφυρα με την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ για τη διαμόρφωση συνθηκών σταθερότητας. Οπως επισημαίνουν διπλωματικές πηγές, πρόκειται για άσκηση λεπτών ισορροπιών πάνω σε κινούμενη άμμο και κάθε βήμα θα πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή.

Την ερχόμενη εβδομάδα ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας και στη συνέχεια και ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης θα βρίσκονται στη Νέα Υόρκη για την 76η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ και κρίσιμες επαφές στο περιθώριο των εργασιών. Από τη Δευτέρα ο Ν. Δένδιας θα έχει συναντήσεις με τους ομολόγους του της Αιγύπτου, των ΗΑΕ και της Σαουδικής Αραβίας και στη συνέχεια αναμένεται να ακολουθήσουν συνομιλίες στο πλαίσιο των τριμερών και τετραμερών σχημάτων συνεργασίας (Ελλάδα-Κύπρος-Αίγυπτος και Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ-ΗΠΑ). Παράλληλα προγραμματίζονται συναντήσεις με τους υπουργούς Εξωτερικών των περιφερειακών χωρών που συμμετέχουν στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ή πρόκειται να συμμετάσχουν την προσεχή διετία, ο λόγος των οποίων αποδείχθηκε κρίσιμος στις πρόσφατες εξελίξεις στο Κυπριακό με την καταδίκη του σχεδίου της Αγκυρας για την Αμμόχωστο.

Στο Κυπριακό, το ενδιαφέρον εστιάζεται στις συναντήσεις του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ Α. Γκουτέρες με τον πρόεδρο της Κύπρου Ν. Αναστασιάδη και τον ηγέτη των Τουρκοκυπρίων Ε. Τατάρ για την επανέναρξη των συνομιλιών.

Οι όροι που θέτει η Αγκυρα για αναγνώριση κρατικής υπόστασης στα κατεχόμενα και λύση συνομοσπονδίας δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτοί από τη Λευκωσία και το ερώτημα είναι εάν θα υπάρξει αναδίπλωση από τον Ε. Τατάρ ή θα ανοίξει ένας νέος γύρος τουρκικών προκλήσεων στην Κύπρο και στην ΑΟΖ. Οι εκτιμήσεις στην Αθήνα όσο και στη Λευκωσία είναι εξαιρετικά συγκρατημένες και η κυβέρνηση Αναστασιάδη εξετάζει τις επόμενες κινήσεις στην Ε.Ε. εάν η τουρκοκυπριακή πλευρά απορρίψει τη νέα πρωτοβουλία Γκουτέρες. Το ενδεχόμενο επιβολής κυρώσεων πάντως δείχνει να απομακρύνεται οριστικά από το τραπέζι για το επόμενο διάστημα.

Το πρόβλημα όμως για τη Λευκωσία, όπως και για την Αθήνα, είναι ότι στην παρούσα φάση η Τουρκία θεωρείται κρίσιμος συνομιλητής της Ε.Ε. για την ανάσχεση του πιθανολογούμενου νέου προσφυγικού κύματος από το Αφγανιστάν. Τον Οκτώβριο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναμένεται να παρουσιάσει στη σύνοδο κορυφής νέο σχέδιο για το προσφυγικό, με αναβάθμιση της σχετικής συμφωνίας Ε.Ε.-Τουρκίας με πρόσθετα κονδύλια και μέσα προς την Αγκυρα. Ολη την επιρροή της προς αυτή την κατεύθυνση ασκεί η Γερμανία, κάτι που αποτυπώθηκε και στην επικοινωνία του προέδρου Φ.Β. Σταϊνμάιερ με τον πρόεδρο της Τουρκίας Τ. Ερντογάν.

Εκτός του προσφυγικού, η Τουρκία διεκδικεί κρίσιμο ρόλο και στη διαμεσολάβηση με το καθεστώς των Ταλιμπάν, κάτι που ευνοεί την προσπάθεια της Αγκυρας για επαναπροσέγγιση με την Ουάσινγκτον. Αυτό προκύπτει και από τον νέο γύρο πολιτικού διαλόγου που εγκαινιάστηκε με την επίσκεψη του υφυπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας Ζ. Ονάλ στις ΗΠΑ την προηγούμενη εβδομάδα.

Το πλέγμα των σχέσεων Ελλάδας-ΗΠΑ-Τουρκίας θα είναι ένα από τα κρισιμότερα κεφάλαια των συνομιλιών που θα έχει στην Ουάσινγκτον στα μέσα Οκτωβρίου ο Ν. Δένδιας, με την ευκαιρία της νέας Συμφωνίας Αμυντικής Συνεργασίας. Τον Νοέμβριο επίσης αναμένεται η επίσημη επίσκεψη του πρωθυπουργού Κ. Μητσοτάκη. Υπό συζήτηση είναι άλλωστε στην Ουάσινγκτον η επίσκεψη του Τ. Ερντογάν μέσα στο τρέχον έτος, παρότι τα περισσότερα ζητήματα τριβής μεταξύ των δύο χωρών (κυρώσεις, S-400, πάγωμα της συμμετοχής της Τουρκίας στα F-35 κ.ά.) παραμένουν άλυτα.

Η Αθήνα θέλει να διατηρηθούν ανοιχτοί οι δίαυλοι επικοινωνίας που έχουν ανοίξει με την Αγκυρα (στο διπλωματικό πεδίο αλλά και στο πολιτικό επίπεδο) και περιμένει την πρόσκληση για τον επόμενο γύρο των διερευνητικών επαφών. Τα μηνύματα όμως που έχει από την άλλη πλευρά κατά την τρέχουσα περίοδο δεν είναι ανάλογα και αργά ή γρήγορα εκτιμάται ότι η κυβέρνηση Ερντογάν θα επιχειρήσει να επαναφέρει την επιθετική της ατζέντα στην Ανατολική Μεσόγειο και στο Αιγαίο.